Jean le Rond d’Alembert: Różnice pomiędzy wersjami

{{Źródła|data=2012-03 }}

|imię i nazwisko = Jean Le Rond d'Alembertd’Alembert

|opis grafiki = Obraz [[Maurice Quentin de La Tour|Maurice'aMaurice’a Quentin'aQuentin’a de la Tour'aTour’a]]

'''Jean Le Rond d'Alembertd’Alembert''' (ur. [[16 listopada]] [[1717]] w [[Paryż]]u, zm.­ [[29 października]] [[1783]] w [[Paryż]]u) – [[Francja|francuski]] [[filozofia|filozof]], [[fizyka|fizyk]] i [[matematyka|matematyk]]. Przedstawiciel epoki [[Oświecenie (epoka)|oświecenia]].

D'AlembertD’Alembert był nieślubnym synem wpływowej pisarki i [[Prostytucja|kurtyzany]], [[Claudine Guérin de Tencin]], prowadzącej też znany [[salon literacki]] w Paryżu i generała artylerii [[Louis-Camus Destouches|Louisa-Camusa Destouchesa]] (1668-1726). Po urodzeniu matka pozostawiła niemowlę na stopniach kościoła [[St. Jean-le-Rond]] (niedaleko katedry [[Katedra Notre-Dame w Paryżu|Notre-Dame]]). Oddany do sierocińca został wkrótce adoptowany przez żonę szklarza Madame Rousseau, w której domu przebywał do 1765 r. Destouches, który chciał, by jego ojcostwo pozostało oficjalnie nieznane, łożył jednak na wykształcenie syna, a przed śmiercią zapisał mu 1200 [[liwr]]ów rocznej [[Renta rodzinna|renty]].

D'AlembertD’Alembert uczęszczał najpierw do szkoły prywatnej; w wieku 12 lat pod wpływem rodziny ojca, wstąpił do prowadzonego przez [[jansenizm|jansenistów]] kolegium [[Collège des Quatre-Nations|Czterech Narodów]] (znanego również jako "Collège„Collège Mazarin"Mazarin”), gdzie do 1735 r. studiował filozofię, prawo i sztukę. W późniejszym życiu kierował się regułami [[Kartezjusz|kartezjańskiego]] [[Racjonalizm filozoficzny|racjonalizmu]] wpojonymi mu przez jansenistów. Choć janseniści nakłaniali młodzieńca do kariery duchownego, d'Alembertd’Alembert podjął studia prawnicze (uzyskując w 1738 tytuł [[adwokat]]a), później medycynę.

Od [[1754]] członek, a od [[1772]] sekretarz Akademii Francuskiej. Współtwórca i współredaktor [[Encyclopédie|Wielkiej encyklopedii francuskiej]], której założenia przedstawił we Wstępie do encyklopedii ([[1751]], wydanie polskie [[1954]]). W [[1757]] wskutek represji politycznych zmuszony do rezygnacji z prac nad nią. Zwolennik [[empiryzm]]u, za pewną uważał [[wiedza|wiedzę]] opartą na doświadczeniach zmysłowych, które, oczyszczone przez [[umysł]] z tego, co przypadkowe, tworzyć miały podstawę pojęć ogólnych i definicji -– zasadniczego elementu rozumowania nauk.

Za główne zadanie myślenia i działalności naukowej uznał porównywanie faktów lub idei i poszukiwanie związków między nimi. Dokonał podziału nauk na historię, filozofię i sztuki piękne, upatrując ich dominant odpowiednio w pamięci, rozumie i wyobraźni. Filozofii przypisał funkcje metodologiczne. Jako pierwszy zwrócił uwagę na społeczne i biologiczne uwarunkowania ludzkich pojęć i sądów o świecie. Ostatecznie skłaniał się ku [[sceptycyzm]]owi, nawet [[agnostycyzm]]owi, zakładając niepoznawalność tzw. istoty rzeczy. Przez [[Władysław Tatarkiewicz|Władysława Tatarkiewicza]] uważany był za przedstawiciela wczesnej fazy [[pozytywizm]]u<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Tatarkiewicz | imię = Władysław | tytuł = Historia filozofii | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | data = 2007 | strony = 159 | isbn = 978-83-01-14466-1 | tom = II | tytuł tomu = Filozofia nowożytna do roku 1830 | rozdział = D'AlambertD’Alambert i pozytywizm|wydanie=XXII|autor link=Władysław Tatarkiewicz}}</ref>. Przyjmował istnienie [[Dusza (filozofia)|duszy]], która jako oddzielna substancja miała w człowieku kształtować [[świadomość]] niezależnie od [[materia (filozofia)|materii]]. Za podstawę moralności uznał niezmienne zasady etyczne, właściwe z natury wszystkim ludziom, a z drugiej strony -– właściwie pojęty interes osobisty i społeczny.

Zasłużony na polu fizyki i matematyki, zwłaszcza w dziedzinie mechaniki teoretycznej ([[zasada d'Alembertad’Alemberta]]) i równań różniczkowych (odkrył rachunek pochodnych cząstkowych). Zajmował się też estetyką i teorią [[muzyka|muzyki]] ''(Éléments de la musique théorique et pratique (Elementy muzyki teoretycznej i praktycznej)'', 1752; ''Réflexions sur la musique en général et sur la musique française en particulier (Refleksje o muzyce, w szczególności o francuskiej)'' 1754.

* ''L'essaiL’essai sur les éléments de philosophie'' ([[1759]])

* [[Kryteria zbieżności szeregów#Kryterium d'Alemberta|Kryterium d'Alembertad’Alemberta]]

* [[Operator d'Alembertad’Alemberta]]

* [[Zasada d'Alembertad’Alemberta]]

* {{MacTutor|id=D'AlembertD’Alembert}}