Kościół unicki w Imperium Rosyjskim: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Rządy Aleksandra II: main -> osobny artykuł |
poprawa linków |
||
Linia 1:
Większość struktur [[Kościół unicki|Kościoła unickiego]] znalazła się w granicach Rosji po trzech rozbiorach Polski. Przed [[I rozbiór Polski|I rozbiorem Polski]] Kościół unicki był jednym z największych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej, z ośmioma diecezjami: [[Archieparchia kijowska (1596-1839)|kijowsko-wileńską (metropolia)]], [[Diecezja łucko-ostrogska (unicka)|łucką]], [[Archieparchia greckokatolicka we Lwowie|lwowską]], [[Archieparchia połocka (unicka)|połocką]], [[Greckokatolicka eparchia przemyska|przemyską]], [[diecezja chełmska (unicka)|chełmską]], [[Eparchia pińsko-turowska (unicka)|pińską]] i [[Diecezja włodzimiersko-brzeska (unicka)|włodzimierską]]. Łącznie unici dysponowali 9452 budynkami sakralnymi<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 21| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Ok. 60% tego stanu posiadania znalazło się po trzech rozbiorach Polski w granicach [[Imperium Rosyjskie|Cesarstwa Rosyjskiego]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 23| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>.
Kolejni władcy Rosji negatywnie odnosili się do unitów, z reguły postrzegając ich jako prawosławnych, którzy pod przymusem przyjęli jurysdykcję papieża i przy pierwszej okazji wystąpią z niej. Szeroko zakrojona działalność na rzecz nawracania unitów na prawosławie została podjęta na ziemiach białoruskich i litewskich już za rządów [[Katarzyna II Wielka|Katarzyny II]]. Po przerwie w latach panowania [[Paweł I Romanow|Pawła I]] i [[Aleksander I Romanow|Aleksandra I]] walkę z unią na nowo podjął car [[Mikołaj I Romanow|Mikołaj I]]. Administracyjną likwidację Kościoła unickiego poprzedziła długofalowa kampania upodabniania obrzędów unickich do prawosławnych koordynowana przez biskupa litewskiego [[Józef (Siemaszko)|Józefa Siemaszkę]]. W 1839 na [[Synod w Połocku|synodzie w Połocku]] ogłoszono zniesienie unii na Litwie i Białorusi; przetrwała jedynie diecezja chełmska. Do jej likwidacji doszło w 1875. W procesie przymusowego nawracania ludności zastosowano bezpośrednie środki przymusu; w Pratulinie i Drelowie starcia unitów z [[Armia Imperium Rosyjskiego|wojskiem rosyjskim]] przyniosły ofiary śmiertelne. Mimo administracyjnego uznania wszystkich byłych unitów za wyznawców prawosławia ok. 100 tys. osób nigdy nie podporządkowało się carskim zarządzeniom, bojkotując parafie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
Linia 37:
[[Plik:Pratulin martyrs in 1874.jpg|200px|right|thumb|Męczennicy z Pratulina, obraz W. Eljasza-Radzikowskiego]]
{{osobny artykuł|Likwidacja unickiej diecezji chełmskiej}}
Jeszcze w 1864 władze carskie dokonały kasaty bazyliańskich klasztorów w [[Lublin]]ie, [[Chełm]]ie, [[Biała Podlaska|Białej Podlaskiej]] i [[Zamość|Zamościu]], przenosząc zakonników do [[Cerkiew i monaster Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie|klasztoru w Warszawie]]. W 1866 zlikwidowane zostało prawo patronatu, dające polskiej szlachcie kontrolę nad obsadą personalną parafii. Duchowieństwo unickie zaczęło otrzymywać pensje rządowe. Władze rosyjskie podjęły ponadto rekrutację chętnych do pracy na Chełmszczyźnie duchownych greckokatolickich z Galicji, o poglądach [[moskalofilstwo|moskalofilskich]], chętnie angażujących się w usuwanie z obrządku unickiego elementów łacińskich. Unitom zabroniono ponadto przechodzenia na obrządek łaciński<ref name="ruś357"/>. Mimo faktu, iż część hierarchii prawosławnej (m.in. arcybiskup chełmski i warszawski [[Joannicjusz (Gorski)]]) opowiadała się przeciwko likwidacji unii drogą represji, postulując zamiast tego długofalową pracę wśród ludności, która miała zakończyć się dobrowolnym przyjęciem prawosławia i narodowości rosyjskiej, rząd carski zdecydował się na natychmiastową kasatę obrządku unickiego<ref name="ruś35859">{{cytuj książkę |nazwisko = Osadczy| imię = W.| tytuł = Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej| miejsce = Lublin| rok = 2007| strony = 358-359| isbn = 978-83-227-2672-3}}</ref>. W porozumieniu z tajnym komitetem, administrator diecezji chełmskiej ks. [[Marceli (Popiel)|Marceli Popiel]] nakazał odprawianie nabożeństw w obowiązującym w Rosyjskim Kościele Prawosławnym tzw. rycie synodalnym. Efektem były protesty unitów, stłumione w [[Męczennicy z Drelowa|Drelowie]] i [[Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy|Pratulinie]] przy pomocy wojska, były ofiary śmiertelne. W 1875 ogłoszono całkowitą likwidację [[unia brzeska|unii brzeskiej]] na [[ziemia chełmska|Chełmszczyźnie]] i przyłączenie parafii diecezji chełmskiej do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Ok. 29 tys. ludzi nie podporządkowało się tej decyzji. Dalsza grupa, oficjalnie wyznająca prawosławie, w dalszym ciągu uważała się za unitów. [[Eulogiusz (Gieorgijewski)]], od 1905 prawosławny biskup chełmski, szacował jej liczebność na 100 tys. osób<ref name="ruś35859"/>. Opisując sytuację wyznaniową w regionie, pisał on:
{{Cytat|Urzędowo unia została skasowana ustawą państwową w 1875 r., lecz wiarę w ludzkich duszach prawo znieść nie mogło, w niektórych miejscowościach świątynie prawosławne świeciły pustką, lud nie zwracał się do ''świaszczenników'' o sprawowanie obrzędów. Były parafie, gdzie nawet 90 procent ludności bojkotowało cerkwie prawosławne, a nie mając swoich unickich, pozostawało bez świątyń<ref name="ruś35859"/>}}
[[Plik:Drohiczyn, Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy bok.jpg|120px|thumb|<center>Cerkiew klasycystyczna w Drohiczynie z dobudowanymi po 1839 roku prawosławnymi kopułami]]
| |||