Paweł III (papież): Różnice pomiędzy wersjami

|1. funkcja - okres = 13 października 1534 -– 10 listopada 1549

|kościół tytularny = SS. Cosma e Damiano (23 września 143)<br />S. Eustachio (październik 1503)<br />biskup Tusculum (15 czerwca 1519)<br />biskup Palestriny (9 grudnia 1523)<br />biskup Sabiny (18 grudnia 1523)<br />biskup Porto e Santa Rufina (20 maja 1524)<br />biskup Ostia e Velletri (15 czerwca 1524),

'''Paweł III''' ([[łacina|łac.]] ''Paulus III'', właśc. '''Alessandro Farnese'''; ur. [[29 lutego]] [[1468]] w [[Canino]], zm. [[10 listopada]] [[1549]] w [[Rzym]]ie<ref name="Kelly">{{cytuj książkęr|nazwisko=Kelly|imię=John N. D.|autor link=John Norman Davidson Kelly|tytuł=Encyklopedia papieży|wydawca=Państwowy Instytut Wydawniczy|miejsce=Warszawa|data=1997|strony=364-366|isbn=83-06-02633-0}}</ref>) – [[papież]] w okresie od 13 października 1534 do 10 listopada 1549<ref name="Wollpert">{{cytuj książkęr|nazwisko=Fischer-Wollpert|imię=Rudolf|tytuł=Leksykon papieży|wydawca=Znak|miejsce=Kraków|data=1996|strony=133-134|isbn=83-7006-437-X}}</ref>.

=== Wczesne życie ===

Pochodził ze znanego rodu [[Farnese (ród)|Farnese]]<ref name="FIU">{{cytuj stronę r| url = http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1493.htm#Farnese | tytuł = Farnese, Alessandro | opublikowany = The Cardinals of the Holy Roman Church | język = en | data dostępu = 2013-05-15FIU}}</ref>. Jego rodzicami byli Pierluigi Ranuccio Farnese i Giovannella Caetani; miał czworo rodzeństwa<ref name="{{r|FIU" />}}. Jego rodzina posiadała majątki w okolicy jeziora [[Bolsena (jezioro)|Bolsena]]<ref name="{{r|Kelly" />}}. Jako młodzieniec pozostawał pod wpływem florenckich i rzymskich humanistów, a szczególny wpływ na jego edukację wywarł [[Pomponiusz Letus]]<ref name="{{r|FIU" />}}. Przebywając we [[Florencja|Florencji]] na dworze [[Wawrzyniec Wspaniały|Wawrzyńca Wspaniałego]], Farnese zaprzyjaźnił się z Giovannim Medicim, późniejszym papieżem [[Leon X|Leonem X]] (1513–1521). Studiował nauki humanistyczne we Florencji i w [[Piza|Pizie]]<ref name="{{r|FIU" />}}. Od [[Innocenty VIII|Innocentego VIII]] (1484–1492) urzędu [[Protonotariusz apostolski|protonotariusza apostolskiego]] rozpoczął karierę w Kurii Rzymskiej<ref name="{{r|FIU" />}}. W 1492 został skarbnikiem Kościoła rzymskiego<ref name="{{r|Kelly" />}}. Rok później został kreowany kardynałem, przez [[Aleksander VI|Aleksandra VI]]<ref name="{{r|Wollpert" />}}. W 1509 roku otrzymał [[biskup]]stwo Parmy, a [[sakrament święceń|święcenia kapłańskie]] przyjął w 1519<ref name="{{r|Kelly" />}}. W 1524 roku został mianowany przez [[Klemens VII (papież)|Klemensa VII]], kardynałem-[[Biskup Ostii|biskupem Ostii]] i [[dziekan kolegium kardynalskiego|dziekanem kolegium kardynalskiego]]<ref name="{{r|Wollpert" />}}.

=== Wybór na papieża ===

Po śmierci Klemensa VII, kardynałowie zebrali się na [[konklawe]]. Zaledwie po dwóch dniach obrad, 13 października 1534 roku, 66-letni [[kardynał]] Farnese został jednomyślnie obrany papieżem i przyjął imię Pawła III<ref name="{{r|Kelly" />}}. Został koronowany 3 listopada.

=== Pontyfikat ===

Zaraz po intronizacji, postanowił przeprowadzić reformę Kościoła<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Wprawdzie nie udało mu się zwołać soborów w [[Mantua|Mantui]] i [[Vicenza|Vicenzy]] (odpowiednio 1537 i 1538), lecz ograniczenie wydatków na [[Kolegium kardynałów]] wpłynęło korzystnie na planowaną reformę<ref name="{{r|Kelly" />}}.

W 1536 roku papież powołał komisję kardynalską mającą na celu opracowanie raportu na temat nadużyć w Kościele<ref name="{{r|Kelly" />}}. Komisji tej przewodniczył kardynał [[Gasparo Contarini]] (a w jej skład wchodzili m. in. [[Paweł IV (papież)|Gianpietro Carafa]], [[Marcelin II|Marcello Cervini]] i [[Reginald Pole]]) i gotowy raport na temat nadużyć odczytano papieżowi w dniu 9 marca 1537 roku<ref name="{{r|Kelly" />}}. Raport ten jest znany jako [[Consilium de Emendanda Ecclesia]]; jednak zawarte w nim postulaty nigdy nie weszły w życie<ref name="{{r|Kelly" />}}. Do umieszczenia pozycji raportu na [[Indeks ksiąg zakazanych|indeksie ksiąg zakazanych]] przyczynił się [[Paweł IV (papież)|Paweł IV]].

Kiedy wojna pomiędzy Francją, a Niemcami dobiegła końca i 15 września 1544 podpisano pokój w [[Crépy (Aisne)|Crépy]], papież mógł rozpocząć przygotowania do zwołania soboru<ref name="{{r|Kelly" />}}. Na prośbę [[Karol V Habsburg|Karola V]] sobór miał się zebrać w [[Trydent|Trydencie]] 1 listopada 1542<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Wkrótce potem sobór został suspendowany i wznowiono go dopiero 5 marca 1545 (otwarty został 13 grudnia 1545)<ref name="{{r|Wollpert" />}}. W czasie obrad [[Sobór trydencki|soboru]], dyskutowano sprawy związane z reformą Kościoła, ale także sprawy doktrynalne (m. in. Biblia, grzech pierworodny i sakramenty)<ref name="{{r|Kelly" />}}. Wkrótce potem, z powodu wybuchu epidemii [[tyfus plamisty|tyfusu]] obrady zostały przeniesione do [[Bolonia|Bolonii]], wiosną 1547<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Cesarz niemiecki stanowczo się temu sprzeciwił (Bolonia leżała w papieskiej strefie wpływów), lecz Paweł nie ugiął się pod żądaniami Karola, powrotu obrad soboru do Niemiec<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Po ośmiu sesjach, sobór został zawieszony (14 września 1549)<ref name="{{r|Kelly" />}}.

Popierał reformy zakonów, jak i powoływał nowe zgromadzenia<ref name="{{r|Kelly" />}}. 27 września 1540 [[bulla|bullą]] ''Regimini militantis ecclesiae'' powołał do życia [[Jezuici|Towarzystwo Jezusowe]]<ref name="{{r|Kelly" />}}. W 1542 roku zreformował [[inkwizycja|inkwizycję]], która od tego czasu nosiła nazwę [[Inkwizycja rzymska|Świętego Oficjum]], na którego czele stało sześciu kardynałów<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Nakazał przyozdobić freskami [[Zamek Świętego Anioła|Zamek św. Anioła]] (dawny grobowiec Hadriana). Zamówił u [[Michał Anioł|Michała Anioła]] fresk Sąd Ostateczny oraz podjął decyzję w sprawie przekształcenia Kapitolu.

17 grudnia 1538 obłożył [[interdykt]]em Anglię i ekskomunikował [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII]], co doprowadziło do oderwania się Anglii od Kościoła katolickiego<ref name="{{r|Kelly" />}}. Neutralna postawa, jaką chciał zachować wobec Karola V i [[Franciszek I Walezjusz|Franciszka I]], spowodowała brak jednolitej kampanii przeciw [[Turcja|Turkom]], którzy zagrażali państwom chrześcijańskim w Europie<ref name="{{r|Kelly" />}}. Jednocześnie popierał cesarza niemieckiego w jego konflikcie z [[Związek szmalkaldzki|Ligą szmalkaldzką]] i zachęcał króla francuskiego do prześladowania [[Hugenoci|hugenotów]]<ref name="{{r|Kelly" />}}.

Pod koniec [[pontyfikat]]u przeciwko Pawłowi wystąpiła jego najbliższa rodzina, co przyspieszyło śmierć papieża, spowodowaną ostrym atakiem [[malaria|febry]]<ref name="{{r|Kelly" />}}.

Paweł jest różnie oceniany przez historyków<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Z jednej strony widział on potrzebę reformy Kościoła i podjął nawet kroki w tym kierunku<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Z drugiej jednak strony, zachowywał się jak typowy papież renesansowy ([[nepotyzm]]), nadając swoim krewnym wysokie stanowiska<ref name="{{r|Wollpert" />}}. Niewątpliwie jednak zwołanie soboru jest korzystnie odbierane przez badaczy papiestwa<ref name="{{r|Kelly" />}}. Wbrew powszechnym opiniom Farnese nie jest pierwszym papieżem reformy katolickiej<ref name="{{r|Kelly" />}}.

=== Życie prywatne ===

Siostrą papieża była [[Giulia Farnese]]<ref name="Pastor">{{cytuj książkę r| autor = [[Ludwig von Pastor]] | tytuł = The history of the popes, from the close of the middle ages | wydawca = Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd. | miejsce = Londyn | data = 1912 | strony = 17-20 | tom = XI | url = http://archive.org/details/historyofpopesf11past}}</ref>. Była metresą [[Aleksander VI|Aleksandra VI]] i urodziła mu córkę, [[Laura Orsini|Laurę Orsini]]<ref name="Schaff">{{cytuj książkę r| autor = [[Philip Schaff]] | tytuł = History of the Christian Church | wydawca = Christian Classics Ethereal Library | tom = VI | tytuł tomu = From Boniface VIII. to Martin Luther. A.D. 1294–1517 | rozdział = The Last Popes of the Middle Ages. 1447–1521 | url = http://www.ccel.org/s/schaff/history/6_ch06.htm | język = en}}</ref>. Paweł, w czasach gdy był jeszcze kardynałem, utrzymywał związek z kochanką, prawdopodobnie [[arystokracja|arystokratką]] o nazwisku Ruffina<ref name="{{r|Pastor" />}}. Z tego związku urodziło się czworo dzieci: Pier Luigi, Paolo, Ranuccio i Costanza<ref name="{{r|Pastor" />}}. Dwóch swoich wnuków: [[Alessandro Farnese (1520-1589)|Alessandro Farnese]]<ref name="{{r|FIU" />}} i [[Ranuccio Farnese]]<ref name="{{r|FIU" />}}, kreował kardynałami, gdy byli w wieku 14–16 lat<ref name="{{r|Wollpert" />}}.

== Nominacje kardynalskie ==

W czasie pontyfikatu, Paweł III kreował 71 kardynałów, na dwunastu [[konsystorz]]ach<ref name="{{r|FIU" />}}.

== Mecenat artystyczny ==

Jeszcze jako kardynał, Farnese przyjaźnił się z ludźmi nauki i sztuki<ref name="Pastor2">{{cytuj książkę r| autor = [[Ludwig von Pastor]] | tytuł = The history of the popes, from the close of the middle ages | wydawca = Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd. | miejsce = Londyn | data = 1912 | strony = 523-648 | tom = XII | url = http://archive.org/details/historyofpopesf12pastPastor2}}</ref>. Jednym z jego pierwszych, papieskich przedsięwzięć było odrestaurowanie [[Sapienza - Uniwersytet Rzymski|Uniwersytetu Rzymskiego]], a także wypudowanie [[Palazzo Farnese|Pałacu rodu Farnese]]<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Przez praktycznie cały swój pontyfikat dbał o wykształcenie członków swojej rodziny i o zapewnienie jej statusu jednego z najważniejszych rodów we Włoszech<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Jednym z głównych twórców tamtych czasów był kontrowersyjny pisarz, [[Pietro Aretino]], który opisywał także życie Pawła III<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Był także hojnym darczyńcą na rzecz [[Biblioteka Watykańska|Biblioteki Watykańskiej]]<ref name="{{r|Pastor2" />}}. W latach 1543-1549 nakazał ozdobić [[fresk]]ami Zamek św. Anioła<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Największym protegowanym papieża był [[Michał Anioł]] i jego uczeń [[Giacomo della Porta]], których sprowadził do Rzymu i zlecił dokończenie ''[[Sąd Ostateczny (fresk Michała Anioła)|Sądu Ostatecznego]]'' i odbudowanie [[Bazylika św. Piotra na Watykanie|Bazyliki św. Piotra]]<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Paweł jest nazywany "ostatnim papieżem Renesansu"<ref name="{{r|Pastor2" />}}.

W czasie pontyfikatu Pawła, w 1543 roku ukazało się rewolucyjne dzieło [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], "''[[O obrotach sfer niebieskich]]''"<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Papież zapoznał się z tym dziełem, choć nie przedstawił oficjalnego stanowiska Kościoła<ref name="{{r|Pastor2" />}}. Pomimo, że większość [[teologia|teologów]] [[protestantyzm|protestanckich]] nazwało Kopernika "głupcem", astronom zawarł w przedmowie do księgi, specjalną dedykację dla papieża<ref name="{{r|Pastor2" />}}.

{{== Przypisy}} ==