Aschaffenburg: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
WP:SK, drobne redakcyjne
m dr popr styl i literówki, ort.
Linia 4:
|nazwa oryginalna =
|zdjęcie = Aschaffenburg Schloss 2005-12-10b.jpg
|opis zdjęcia = Zamek
|herb = Wappen Aschaffenburg.svg
|flaga =
Linia 35:
}}
 
'''Aschaffenburg''' (lokalnienazwa zwanelokalna: ''Aschebersch'') – miasto będące siedzibą jednego z powiatów bawarskiego okręgu [[Dolna Frankonia]]. Obszar ten wchodzi także w skład [[Region Ren-Men|regionu metropolitalnego Frankfurt/Ren-Man]].
 
Z blisko 70 tys. mieszkańcami Aschaffenburg jest największym miastem bawarskiego odcinka [[Dolny Ren|Dolnego Menu]], a drugim po [[Würzburg]]u najludniejszym ośrodkiem miejskim regionu Dolna Frankonia. Znajdują się tutaj siedziby urzędu powiatowego oraz Uniwersytetu Technicznego ([[Hochschule Aschaffenburg]]).
Linia 43:
[[Plik:AB3.JPG|thumb|left|Wzgórza Spessartu]]
[[Plik:AB4.1.JPG|thumb|Rzeka Men]]
Aschaffenburg leży na zachodnim krańcu [[Spessart]]u i północno-zachodnim skraju tzw. Mainviereck. Przez miasto przepływają rzeki [[Men]] i [[Aschaff]]. Aschaffenburski powiat grodzki od zachodu, północy i od wschodu otoczony jest ziemiami wchodzącymi w skład ziemskiegopowiatu Powiatuziemskiego Aschaffenburg. Na południu miasto graniczy z [[Powiat Miltenberg|powiatem Miltenberg]]. Z Aschaffenburgiem graniczą następujące gminy (wymienione wzgodnie z kierunkuruchem ruchuwskazówek zegara, od północy zaczynając): [[Johannesberg (Bawaria)|Johannesberg]], [[Glattbach (Bawaria)|Glattbach]], [[Goldbach (Bawaria)|Goldbach]], [[Hösbach]], [[Haibach (powiat Aschaffenburg)|Haibach]], [[Bessenbach]], [[Sulzbach am Main]], [[Niedernberg]], [[Großostheim]], [[Stockstadt am Main]], [[Mainaschaft]] i [[Kleinostheim]].
 
=== Geologia ===
Tylko w nielicznych miejscach w Europie występuje [[awenturyn]]. Minerał ten jest wydobywany, między innymi, w okolicach Aschaffenburga i w [[Austria|Austrii]] (w pobliżu [[Mariazell]] w [[Styria|Styrii]]). PozaWiększe tymilości owetego bogactwobogactwa naturalnenaturalnego znajduje się w większych ilościachwystępują jedynie w rejonie [[Ural]]u.
 
=== Części miasta i jego otoczenie ===
Podział Aschaffenburga na dzielnice określono w dokumencie z 2010 roku. Na podstawie tzw. „Kleinräumigen Gliederung 2010” zostały jasno określone ich nazwy, powierzchnie i zaludnienie. W roku wydania dokumentu Aschaffenburg zamieszkiwany był przez 68. 722 mieszkańców. Miasto składało się z 10 dzielnic:
* Śródmieście: 32 621 mieszkańców, 841 ha
* Damm: 13 253 mieszkańców, 731 ha
Linia 63:
== Nazwa ==
=== Etymologia ===
Często przyjmuje się błędnie, że nazwa miasta - „Aschaffenburg”"Aschaffenburg" pochodzi od imienia [[Askaniusz]]. Pierwotne określenie „Ascafaburc” bierze jednak swoje źródła w połączeniu słów „ascafa”, które oznacza rzekę Aschaff, zez staroniemieckiego określeniem „burch” (współczesne niemieckie: „Burg”), a zatem „gród”.
 
Nazwy miasta:
Linia 71:
* 1143 Aschafenburc
* 1173 Aschaffenbug
* po łacinie: ''Asciburgum''
 
== Historia ==
Linia 77:
[[Plik:AB6.1.JPG|thumb|upright|Pozostałości murów miejskich]]
Aschaffenburg został założony w V wieku przez [[Alamanowie|Alemanów]], jednak pierwsze ślady osadnictwa ludzkiego na terenie miasta sięgają czasów [[Epoka kamienia|epoki kamienia]].
W 957 roku książę [[Rudolf Szwabski]] wzniósł tutaj świątynię - „poprzedniczkę” dzisiejszej kolegiaty [[Stiftskirche St. Peter und Alexander|Świętych Piotra i Aleksandra]]. W 982 roku miasto przeszło z rąk Ottona Bawarskiego w posiadanie Ottona II, a następnie na własność kapituły w Moguncji, która ulokowała w nim swój zarząd.
Od X wieku do 1803 roku Aschaffenburg należał do [[Elektorzy Rzeszy|Elektroratu Moguncji]] i stanowił drugą siedzibę tamtejszych arcybiskupów, a całe jego terytorium było administrowane przez kapitułę moguncką. W okresie średniowiecza i renesansu ziemie te uległy silnej fragmentaryzacji, jednakże większa część tzw. bawarskiego Dolnego Menu (z Aschaffenburgiem w jego centrum) pozostała niepodzielna. Z tego też powodu miasto było znaczącym ośrodkiem administracyjnym, tym bardziej iż rezydowali w nim często arcybiskupi-elektorzy [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Rzeszy Niemieckiej]] Moguncji.
W 975 roku rozpoczęła się budowa kolegiaty Świętych Piotra i Aleksandra. W roku 989 arcybiskup moguncki – [[Willigis]] zlecił zbudowanie w mieście drewnianego mostu łączącego oba brzegi Menu. Około roku 1122 arcybiskup [[Adalbert von Saarbrücken]] otoczył osadę murami. W 1144 roku miasto zyskało przywilej targowy, a w 1161 – prawa miejskie. W 1346 wniesiono mury miejskie wokół podgrodzia oraz kościoła św. Agaty. W tym samym roku arcybiskup [[Henryk z Virneburg]] nadal ponownie Aschaffenburgowi prawa miejskie.
Linia 84:
Moguncki arcybiskup i elektor Rzeszy Niemieckiej [[Albrecht von Brandenburg|Albrecht Hohenzollern]] rezydował początkowo w [[Halle (Saale)|Halle an der Saale]], gdzie zgromadził wielkie zbiory sztuki, w tym wiele dzieł [[Lukas Cranach Starszy|Lukasa Cranacha Starszego]]. W wyniku wydarzeń związanych z reformacją w 1541 roku ratował się on ucieczką z Halle do Aschaffenburga, który następnie obrał sobie za swoją nową rezydencję. Albrecht von Brandenburg przywiózł ze sobą wiele ze zgromadzonych przez siebie dzieł sztuki. W ten sposób znalazły się w Aschaffenburgu liczne obrazy Cranacha. W zbiorach tych były również obiekty sakralne, takie jak: księga-kalendarz zawierająca w sobie przegródki z relikwiami świętych na każdy dzień roku. Jest on do dziś wystawiany w [[Stiftsmuseum der Stadt Aschaffenburg|Muzeum Kościelnym Miasta Aschaffenburg]]. Od momentu przybycia elektor von Brandenburg nad Men, prowadzona była pomiędzy nim a [[Marcin Luter|Marcinem Lutrem]] słynna wymiana listów dotyczących kwestii odpuszczenia grzechów i zbawienia duszy.
[[Plik:AB7.1.JPG|thumb|Bazylika Mniejsza oraz Muzeum Kościelne]]
W 1516 roku kolegiata Świętych Piotra i Aleksandra zleciła [[Matthias Grünewald|Matthiasowi Grünewaldowi]] wykonanie malowideł ołtarza. W wyniku tzw. [[Markgräflerkrieg|wojen margrabiów]] aschaffenburski zamek w Aschaffenburgu uległ zniszczeniu w 1552 roku. Dopiero [[Johann Schweikhard von Kronberg|Johann von Kronenberg]] w 1605 roku zlecił jego odbudowę, która została pomyślnie zakończona wzakończonaw 1619 roku. Na pamiątkę jego fundatora zaczęto go nazywać [[Zamek Johannisburg|Johannisburgiem]]. W latach 1631-1634 Aschaffenburg stanowił część państwa szwedzkiego z centrum administracyjnym w Moguncji.
[[Plik:AB8.JPG|thumb|left|Zamek Johannisburg]]
Po opanowaniu Moguncji przez Francuzów w 1798 roku, Aschaffenburg stał się główną siedzibą mogunckich arcybiskupów-elekotówelektorów. W 1803 roku [[Karol Teodor Dalberg|Karl Theodor von Dalberg]] (ostatni moguncki arcybiskup i elektor Rzeszy Niemieckiej, jak i zarazem jej skarbnik) utworzył Księstwo Aschaffenburga. Przez siedem lat miasto pełniło funkcję stolicy państwa. W okresie 1810- 1813 Aschaffenburg był siedzibą najwyższych władz [[Wielkie Księstwo Frankfurtu|Wielkiego Księstwa Frankfurtu]], w które to przeistoczyło się wcześniejsze Księstwo Aschaffenburga. Pod koniec tzw. [[Niemieckiej wojny wyzwoleńczej|Befreiungskriege]], po Kongresie Wiedeńskim w 1814 roku, obszar ten razem z terytorium [[Wielkie Księstwo Würzburga|Wielkiego Księstwa Würzburga]] przeszedł pod zwierzchnictwo [[Bawaria|Bawarii]]. Od tego czasu ziemie te pozostają w jej granicach. W latach 1835-1865 burmistrzem miasta był [[Adalbert von Herrlein]]. W czasie sprawowania przez niego urzędu doszło do znacznego powiększenia się liczby mieszkańców miasta. W latach 1840-1848 król bawarski [[Ludwik I Bawarski|Ludwik I]] zlecił wybudowanie w mieście [[Pompejanum]]. W czasie wojny prusko-autriackiejaustriackiej w okolicach Aschaffenburga miało miejsce jedno ze starć wrogich sobie armii (14.06.1866).
[[Plik:AB9.JPG|thumb|upright|Pompejanum]]
[[Plik:AB10.JPG|thumb|left|upright|Muzeum Historii i Kultury Żydowskiej]]
Już na przełomie XIII/XIV wieku rodziny żydowskie zamieszkiwały miasto. Zmarłych przedstawicieli gminy starozakonnej chowano na tzw. [[Jüdische Friedhof Aschaffenburg|starym cmentarzu żydowskim]] nieopodal Aschaffenburga (dzisiejsza dzielnica Schweinheim). W roku 1890 w granicach miasta (na starym cmentarzu miejskim) powstał nowy cmentarz żydowski, na którym znajduję się dziś między innymi tablica upamietniającaupamiętniająca siedmiu członków gminy, którzy zginęli podczas ucieczki z transportu do niemieckiego obozu w 1942 roku. Świadectwami dawnego życia wyznawców judaizmu w mieście są budynki dawnej szkoły religijnej i dom rabina przy [[Wolfsthalplatz]]. Znajdowała się tu dawniej również synagoga (data powstania - rok 1893). Dom modlitw został zniszczony przez oddziały SA w trakcie wydarzeń z [[Noc kryształowa|listopada 1938 roku]]. W pomieszczeniach zachowanego domu rabina władze miejskie Aschaffenburga w 1984 roku utworzyły Muzeum Historii i Kultury Żydowskiej. W ramach stałej wystawy prezentowane są materiały związane z wypędzeniem i zagładą Żydów. Na placu, nazwanym na cześć starozakonnego bankiera Wolfsthala, znajduje się tablica upamiętniająca przepędzenie i mord około 300 żydowskich mieszkańców Aschaffenburga.
[[Plik:AB13.JPG|thumb|left|upright|Uliczki na Starym Mieście]]
[[Plik:AB14.JPG|thumb|upright|Uliczki na Starym Mieście]]
Podczas drugiej wojny światowej, a dokładnie w 1945 roku, miasto zostało uznane przez nazistów za twierdzę, która powinna zostać utrzymana za wszelką cenę. Skutkiem czego Aschaffenburg oraz miejscowości położone w jego pobliżu zostały w znacznej mierze zniszczone w następstwie nalotów bombowych oraz ostrzału artyleryjskiego wojsk amerykańskich. Wielu mieszkańców straciło wtedy życie. Pierwszą zdobytą przez aliantów częścią miasta były okolice mostu kolejowego w Schweinheim, a dopiero po kilku dniach walk oddziały wojskowe dotarły do śródmieścia. Podczas zdobywania Aschaffenburga zniszczeniu lub uszkodzeniu uległy liczne budynki, między innymi, zamek Johannisburg i Pompejanum. W 1954 roku zamek został odbudowany. Prace nad Pompejanum trwały w latach 1984-199494. Obecnie wspomniane dwa budynki stanowią punkty rozpoznawcze Aschaffenburga.
[[Plik:AB12.JPG|thumb|Nowa zabudowa Placu Zamkowego]]
Po zakończeniu wojny Aschaffenburg znajdował się w [[Amerikanische Besatzungszone|amerykańskiej strefie okupacyjnej]]. Powstał tutaj obóz [[Dipisi|Displaced Persons]] (DP). Umieszczono w nim większość z dawnych niemieckich więźniów i pracowników przymusowych z pobliskich terenów. Wielu z nich pochodziło z Polski oraz Ukrainy. Z inicjatywy nowych władz administracyjnych czasem rozpoczęto odbudowę miasta. W lecie 1958 roku została oddany do użytku węzeł komunikacyjny ([[Autostrada A3 (Niemcy)|autostrada A3]]) Aschaffenburg-Centrum. W tym samym roku kolegiata Świętych Piotra i Aleksandra otrzymała papieski tytuł [[Bazylika mniejsza|bazyliki mniejszej]]. W roku 1978 [[Quido Knopp]] zapoczątkował cykl spotkań dotyczących historii i jej znaczenia. Odbywały się one do 2008 roku pod nazwą „[[Aschaffenburger Gespräche|Rozmowy aschaffenburskie]]” (''Rozmowy aschaffenburskie'') oraz stanowiły istotny element niemieckiego dyskursu na temat przeszłości kraju i narodu niemieckiego.
[[Plik:AB15.JPG|thumb|Uniwersytet Techniczny Aschaffenburg]]
W latach 1990-1992 zostały zamknięte w mieście bazy wojsk amerykańskich: Taylor Barracks (dawny Urząd Zaopatrzenia Dworu, Goldbacher Straße), Aschaffenburg Army Airfield (dawne lotnisko wojskowe, Mainwiesenweg), Fiori Barracks (dawne koszary, Christian-Schad-Straße), Graves Barracks (dawne koszary Bois Brule, Bayreuther Straße), koszary Jaeger (dawne koszary Jäger, dziś Hochschule Aschaffenburg), koszary Ready (dawne koszary artyleryjskie, Josef-Dinges-Strasße), koszary Smith (dawne koszary Lagarde, Am Funkhaus). W 2007 roku wojskowe obszary ćwiczeniowe w dzielnicy Schweinheim i Gailbach zostały zwrócone ich dawnym właścicielom.
SzkołęSzkoła wyższąwyższa [[Hochschule für angewandte Wissenschaften Würzburg-Schweinfurt|Fahchoschule Würzburg-Schweinfurt]] otwarto w 1995 roku, a za jej siedzibę obrano dawne koszary Jäger. Z niej wyodrębniła się z czasem Hochschule Aschaffenburg.
 
=== Rozszerzanie się granic miasta ===
Linia 112:
[[Plik:AB33.JPG|thumb|Dzielnica z zabudową secesyjną]]
Wedle szacunków mogunckiej General Custine z roku 1792 miasto zamieszkiwało ponad 3 000 ludzi. W okresie francuskiej okupacji lewego brzegu Renu, duża część dworu elektora Moguncji przeniosła się do Aschaffenburga. Liczba mieszkańców podniosła się wtedy do około 6 600 (1812 rok). Zaludnienie miasta wzrosło także w okresie uprzemysłowienia. W 1900 roku mieszkało tu 18 000 ludzi.
Widoczne zmiany w zaludnieniu miasta widoczne są w okresie drugiej wojny światowej. W wyniku dwudziestu alianckich nalotów bombowych na miasto pomiędzy wrześniem 1940 i marcem 1945 ogromna część Aschaffenburga legła w gruzach. Podczas najcięższego bombardowania z 21 listopada 1944 śmierć poniosło 344 osób. W wyniku ewakuacji, wypędzenia lub ataków bombowych miasto straciło jedną trzecią swych mieszkańców - 14 518 ludzi. Poziom zaludnienia spadł w wyniku tego z 45 379 (rok 1939) do 30 861 (grudzień 1945 roku). W 1950 roku liczba ludności Aschaffenburga osiągnęła stan przedwojenny. Pod koniec grudnia 2006 miasto zamieszkiwało, według oficjalnych danych, 69 863 ludzi, co stanowiło także najwyższy wskaźnik zaludnienia w jego historii. Wedle spisu powszechnego „Zensus"Zensus 2011”2011" z dnia 31.12.2011 mieszkało tu 67 470 ludzi.
 
== Symbole miasta ==
Linia 136:
 
=== Kościoły i klasztory ===
[[Plik:AB17.JPG|thumb|upright|Kościół Najświętszej MaryiMaryii Panny]]
[[Plik:AB19.JPG|thumb|upright|Ewangelicki kościół Chrystusa]]
Katolickie:
Linia 178:
[[Plik:AB31.JPG|thumb|Tzw. zameczek w Parku Schönbusch]]
: * Teatr Miejski, którego zbudowanie w 1811 roku zlecił arcybiskup-elektor Karl Theodor von Dalberg
: * Hala Miejska
: * Arena Dumy Frankijskiej
: * Kabaret w Hofgarten
Linia 209:
=== Parki ===
: * [[Park Schönbusch]]
: * [[Kleine Schönbuschallee|Mała Aleja Schönbuska]]
: * [[Aschaffenburger Schlossgarten]] (|Ogród Zamkowy)]]
: * [[Park Schöntal]]
: * Bażantarnia