Obwód zakarpacki: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Jednostka administracyjna infobox}} + WP:SK
usunięcie zbędnych linków do dat, WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Jednostka administracyjna infobox
|nazwa = Obwód zakarpacki
|nazwa oryginalna = Закарпатська область
|dopełniacz nazwy = obwodu zakarpackiego
|jednostka = Obwód
|zdjęcie = Uschhorod oblastnarada.jpg
|opis zdjęcia = siedziba obwodu
|herb = Coat of Arms of Transcarpathian Oblast.png
|flaga = Flag of Transcarpathian Oblast.png
|hymn =
|dewiza =
|państwo = UKRUkraina
|siedziba = [[Użhorod]]
|ISO 3166-2 =
Linia 33:
|stopniW = |minutW = |sekundW =
|commons = Category:Zakarpattia Oblast
|wikipodróże = Obwód zakarpacki
|www = http://www.carpathia.gov.ua/
}}
'''Obwód zakarpacki''' ([[Język ukraiński|ukr.]] ''Закарпатська область'') – jeden z 24 obwodów [[Ukraina|Ukrainy]]. Leży w zachodniej części Ukrainy, na obszarze historycznego [[Zakarpacie|Zakarpacia]]. Graniczy z [[Polska|Polską]], [[Słowacja|Słowacją]], [[Węgry|Węgrami]] i [[Rumunia|Rumunią]]. Ludność obwodu wynosi 1 258 264 mieszkańców ''([[2001]])'', powierzchnia - 12 777 km². Stolicą obwodu jest [[Użhorod]]. Obwód został utworzony [[22 stycznia]] [[1946]] roku.
[[Plik:Uschhorod oblastnarada.jpg|thumb|240px|Użhorod, siedziba obwodu]]
 
Obwód zakarpacki graniczy od północy z polskim [[województwo podkarpackie|województwem podkarpackim]] oraz z obwodami [[obwód lwowski|lwowskim]] i [[Obwód iwanofrankiwski|iwanofrankowskim]], od południa - z rumuńskimi okręgami [[okręg Marmarosz|Marmarosz]] i [[okręg Satu Mare|Satu Mare]], od południowego zachodu - z węgierskim [[komitat]]em [[Komitat Szabolcs-Szatmár-Bereg|Szabolcs-Szatmár-Bereg]], od zachodu - ze słowackimi krajami [[kraj preszowski|preszowskim]] i [[kraj koszycki|koszyckim]] (historyczny region [[Zemplín]]).
'''Obwód zakarpacki''' ([[Język ukraiński|ukr.]] ''Закарпатська область'') – jeden z 24 obwodów [[Ukraina|Ukrainy]]. Leży w zachodniej części Ukrainy, na obszarze historycznego [[Zakarpacie|Zakarpacia]]. Graniczy z [[Polska|Polską]], [[Słowacja|Słowacją]], [[Węgry|Węgrami]] i [[Rumunia|Rumunią]]. Ludność obwodu wynosi 1 258 264 mieszkańców ''([[2001]])'', powierzchnia - 12 777 km². Stolicą obwodu jest [[Użhorod]]. Obwód został utworzony [[22 stycznia]] [[1946]] roku.
 
Obwód zakarpacki graniczy od północy z polskim [[województwo podkarpackie|województwem podkarpackim]] oraz z obwodami [[obwód lwowski|lwowskim]] i [[Obwód iwanofrankiwski|iwanofrankowskim]], od południa - z rumuńskimi okręgami [[okręg Marmarosz|Marmarosz]] i [[okręg Satu Mare|Satu Mare]], od południowego zachodu - z węgierskim [[komitat]]em [[Komitat Szabolcs-Szatmár-Bereg|Szabolcs-Szatmár-Bereg]], od zachodu - ze słowackimi krajami [[kraj preszowski|preszowskim]] i [[kraj koszycki|koszyckim]] (historyczny region [[Zemplín]]).
 
==== Historia ====
Obwód zakarpacki został utworzony [[22 stycznia]] [[1946]] r. dekretem Prezydium [[Rada Najwyższa ZSRR|Rady Najwyższej ZSRR]]<ref>[[:ru:s:Указ Президиума ВС СССР от 22.01.1946 об образовании Закарпатской области в составе Украинской ССР|Указ Президиума Верховного Совета СССР от 22.01.1946 об образовании Закарпатской области в составе Украинской ССР]] (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 54).</ref>. Jak nazwa wskazuje, jest jedyną częścią Ukrainy leżącą po południowej stronie [[Karpaty|Karpat]]. Dzisiejszy obwód zakarpacki zajmuje ziemie historycznej [[Zakarpacie|Rusi Zakarpackiej]], [[Marmarosz (kraina historyczna)|Marmaroszu]] oraz dwa skrawki historycznie należące wcześniej do [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] - pas przy granicy ze Słowacją i z Polską na zachód i północny zachód od doliny [[Uż]]u oraz pas przy granicy ze Słowacją i z Węgrami, na południe od Użhorodu, z miastem [[Czop (miasto)|Czop]].
 
Obszar dzisiejszego obwodu włączono do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w [[1945]], przedtem należał do Węgier ([[1938]]/[[1939]]-[[1945]]), [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] ([[1918]]-[[1939]]) i [[Węgry|Węgier]] (do [[1918]]). Za panowania węgierskiego obszar dzisiejszego obwodu należał do [[komitat]]ów [[Komitat Ung|Ung]], [[Komitat Bereg|Bereg]], [[Komitat Ugocsa|Ugocsa]] i [[Komitat Máramaros|Máramaros]]. Dzisiejsza północna granica obwodu do [[1945]] stanowiła granicę państwową: Polski i Węgier ([[1939]]-[[1945]]), Polski i Czechosłowacji ([[1918]]-[[1939]]), austriackiej [[Galicja (Europa Wschodnia)|Galicji]] i Węgier ([[1867]]-[[1918]]), a przed [[1772]] - Rzeczypospolitej Obojga Narodów ([[województwo ruskie|województwa ruskiego]]) i [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]].
Obwód zakarpacki został utworzony [[22 stycznia]] [[1946]] r. dekretem Prezydium [[Rada Najwyższa ZSRR|Rady Najwyższej ZSRR]]<ref>[[:ru:s:Указ Президиума ВС СССР от 22.01.1946 об образовании Закарпатской области в составе Украинской ССР|Указ Президиума Верховного Совета СССР от 22.01.1946 об образовании Закарпатской области в составе Украинской ССР]] (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. — июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. — Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 54)</ref>. Jak nazwa wskazuje, jest jedyną częścią Ukrainy leżącą po południowej stronie [[Karpaty|Karpat]]. Dzisiejszy obwód zakarpacki zajmuje ziemie historycznej [[Zakarpacie|Rusi Zakarpackiej]], [[Marmarosz (kraina historyczna)|Marmaroszu]] oraz dwa skrawki historycznie należące wcześniej do [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] - pas przy granicy ze Słowacją i z Polską na zachód i północny zachód od doliny [[Uż]]u oraz pas przy granicy ze Słowacją i z Węgrami, na południe od Użhorodu, z miastem [[Czop (miasto)|Czop]].
 
Obszar dzisiejszego obwodu włączono do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w [[1945]], przedtem należał do Węgier ([[1938]]/[[1939]]-[[1945]]), [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] ([[1918]]-[[1939]]) i [[Węgry|Węgier]] (do [[1918]]). Za panowania węgierskiego obszar dzisiejszego obwodu należał do [[komitat]]ów [[Komitat Ung|Ung]], [[Komitat Bereg|Bereg]], [[Komitat Ugocsa|Ugocsa]] i [[Komitat Máramaros|Máramaros]]. Dzisiejsza północna granica obwodu do [[1945]] stanowiła granicę państwową: Polski i Węgier ([[1939]]-[[1945]]), Polski i Czechosłowacji ([[1918]]-[[1939]]), austriackiej [[Galicja (Europa Wschodnia)|Galicji]] i Węgier ([[1867]]-[[1918]]), a przed [[1772]] - Rzeczypospolitej Obojga Narodów ([[województwo ruskie|województwa ruskiego]]) i [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]].
 
<gallery>
ImagePlik:West ukraine.png
ImagePlik:Czechoslovakia01.png
ImagePlik:Subcarpathia Carpatho-Ukraine.svg
</gallery>
 
==== Ludność ====
Obwód zakarpacki jest wielonarodowościowy. Wśród jego mieszkańców Ukraińcy stanowią 80,5%, Węgrzy - 12,1%, Rumuni - 2,6%, Rosjanie - 2,5%, Cyganie - 1,1%, Słowacy - 0,5%, Niemcy - 0,3% <ref> http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/Zakarpattia/ Number and composition population of ZAKARPATTIA REGION by data All-Ukrainian population census '2001.</ref>.
 
Obwód zakarpacki jest wielonarodowościowy. Wśród jego mieszkańców Ukraińcy stanowią 80,5%, Węgrzy - 12,1%, Rumuni - 2,6%, Rosjanie - 2,5%, Cyganie - 1,1%, Słowacy - 0,5%, Niemcy - 0,3%<ref> http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/Zakarpattia/ Number and composition population of ZAKARPATTIA REGION by data All-Ukrainian population census '2001.</ref>.
 
==== Sławni ludzie pochodzący z Zakarpacia ====
 
* [[Robert Maxwell]], Slatinské Dôly (obecnie [[Sołotwyno]])
* [[Milton Friedman]], Beregszász (obecnie [[Berehowe]]),
 
==== Największe miejscowości ====
 
{| class="wikitable"
!''' Miejscowość'''
 
!'''Miejscowość'''
!Nazwa ukraińska
!Nazwa rusińska
Linia 73 ⟶ 66:
!Nazwa słowacka
!Nazwa rosyjska
!Liczba mieszkańców <br /><small>(według spisu z 5 XII 2001)</small>
|-
|[[Użhorod]]
| align="right" | Ужгород
| align="right" | Унґгородъ
| align="right" | Ungvár
| align="right" | Užhorod
| align="right" | Ужгород
| align="right" | 117 317
|-
|[[Mukaczewo]]
| align="right" | Мукачеве
| align="right" | Мукачів
| align="right" | Munkács
| align="right" | Mukačevo
| align="right" | Мукачево
| align="right" | 82 346
|-
|[[Chust]]
| align="right" | Хуст
| align="right" | Густ
| align="right" | Huszt
| align="right" | Chust/Hust
| align="right" | Хуст
| align="right" | 29 080
|-
|[[Berehowe]]
| align="right" | Берегове
| align="right" | Берегово
| align="right" | Beregszász
| align="right" | Berehovo
| align="right" | Берегово
| align="right" | 26 735
|-
|[[Wynohradiw]]
| align="right" | Виноградів
| align="right" | Виноградово
| align="right" | Nagyszőlős
| align="right" | Vinohradov
| align="right" | Виноградов
| align="right" | 25 760
|-
|[[Swalawa]]
| align="right" | Свалява
| align="right" | Свалява
| align="right" | Szolyva
| align="right" | Svaľava
| align="right" | Свалява
| align="right" | 17 145
|-
|[[Rachów (Ukraina)|Rachów]]
| align="right" | Рахів
| align="right" | Рахово
| align="right" | Rahó
| align="right" | Rachov
| align="right" | Рахов
| align="right" | 15 241
|-
|[[Tiacziw]]
| align="right" | Тячів
| align="right" | Тячево
| align="right" | Técső
| align="right" | Ťačov
| align="right" | Тячев
| align="right" | 9786
|-
|[[Miżhirja]]
| align="right" | Міжгірья
| align="right" | Волове ''lub'' Волове Поле
| align="right" | Ökörmező
| align="right" | Volové
| align="right" | Межгорье
| align="right" | 9656
|-
|[[Irszawa]]
| align="right" | Іршава
| align="right" | Иршава
| align="right" | Ilosva
| align="right" | Iršava
| align="right" | Иршава
| align="right" | 9515
|-
|[[Boczków Wielki|Wełykyj Byczkiw]]
| align="right" | Великий Бичків
| align="right" | Бычків
| align="right" | Nagybocskó
| align="right"| |Slatinské Dôly
| align="right" | Великий Бычков
| align="right" | 9430
|-
|[[Sołotwyno]]
| align="right" | Солотвино
| align="right" | Солотвыно
| align="right" | Aknaszlatina
| align="right" |
| align="right" | Солотвина
| align="right" | 9276
|-
|[[Dubowe]]
| align="right" | Дубове
| align="right" | Дубово
| align="right" | Dombó
| align="right"| |Dubové
| align="right" | Дубовое
| align="right" | 9246
|-
|[[Wełyki Łuczki]]
| align="right" | Великі Лучки
| align="right" |
| align="right" | Nagylucska
| align="right" | Veľký Lúčky
| align="right" | Великие Лучки
| align="right" | 9029
|-
|[[Czop (miasto)|Czop]]
| align="right" | Чоп
| align="right" | Чоп
| align="right" | Csap
| align="right" | Čop
| align="right" | Чоп
| align="right" | 8919
|-
|[[Ilnycia]]
| align="right" | Ільниця
| align="right" | Ільниця
| align="right"| |Ilonca
| align="right" | Iľnica
| align="right" | Ильница
| align="right" | 8902
|-
|[[Busztyno]]
| align="right" | Буштино
| align="right" | Буштыно
| align="right"| |Bustyaháza
| align="right" | Buštino
| align="right" | Буштына
| align="right" | 8554
|-
|[[Korolewo]]
| align="right" | Королево
| align="right" | Королево
| align="right" | Királyháza
| align="right" |
| align="right" | Королёво
| align="right" | 8147
|-
|[[Wyszkowo (osiedle)|Wyszkowo]]
| align="right" | Вишково
| align="right" | Вышково
| align="right" | Visk
| align="right" | Višká
| align="right" | Вышково
| align="right" | 8141
|-
|[[Biłky]]
| align="right" | Білки
| align="right" | Белки
| align="right" | Bilki
| align="right" |
| align="right" | Белки
| align="right" | 8078
|-
|[[Jasina]]
| align="right" | Ясіня
| align="right" | Єсінє
| align="right" | Kőrösmező
| align="right" | Jasiňa
| align="right" | Ясиня
| align="right" | 8006
|-
|}
 
== Zobacz też ==
* [[Tymczasowy Rząd Podkarpackiej Rusi|Tymczasowy Rząd Republiki Rusi Podkarpackiej]] (30 maja 1993 - sierpień 1994)
 
{{Przypisy}}
Linia 252 ⟶ 244:
== Linki zewnętrzne ==
* [http://all.zakarpattya.net/index.html ''Zakarpacie'', strona multijęzyczna]
* [http://www.risu.org.ua/ukr/news/article;13169/ Watykan, Stolica Apostolska : możliwe uznanie Rusinów (zakarpackich) jako grupy etnicznej, ale nie narodowej, 06.12.2006]
 
{{Ukraina|Zakarpacki}}