Ascetyzm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Asceza w życiu małżeńskim: drobne redakcyjne |
uzup. o ascezie wg Jana Pawła II, porządkowanie sekcji |
||
Linia 1:
[[Plik:PICT0871.jpg|thumb|250px|Samobiczowanie w wykonaniu [[islam|muzułmanów]]]]
'''Ascetyzm''', '''asceza''' ({{greka|ἄσκησις}} ''askezis'' – pierwotnie "ćwiczenie, trening" )<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Ozorowski | imię = Edward | tytuł = Słownik podstawowych pojęć teologicznych | data = 2007 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-7072-443-6 | strony =17 }} </ref> – oznacza dobrowolne
Asceza jako rodzaj ćwiczenia duchowego jest obecna w [[hinduizm]]ie, [[islam]]ie (zwłaszcza w wersji [[sufizm|sufickiej]]) oraz w pewnym sensie także w [[buddyzm]]ie, choć ta ostatnia religia raczej zwalcza skrajne przejawy ascezy, jako utrudniające osiągnięcie prawdziwego [[Oświecenie (religie Wschodu)|oświecenia]] duchowego ([[nirwana|nirwany]]).▼
=== Zobacz też ===▼
* [[sannjasa]]▼
* [[sadhu]], [[Awadhuta|awadhut]], [[aghori]]▼
* [[kapalikowie]]▼
* [[tapas (asceza)]]▼
== Chrześcijaństwo ==
Asceza w chrześcijaństwie jest rozumiana jako praktykowanie wyrzeczeń, zmierzających do duchowej wolności od nieuporządkowanych przywiązań do rzeczywistości stworzonej, w celu otwarcia swego serca na relację z Bogiem, na kontemplację. Asceza wspomaga zdolność woli do odpowiedzialnego kierowania postępowaniem moralnym [[osoba|osoby]]<ref>[[Katechizm Kościoła Katolickiego]], n. 1734.</ref>. Prowadzi do doskonałości, świętości, której nie można osiągnąć bez wyrzeczeń i duchowej walki (por. [[2. List do Tymoteusza|Tm 4]]) i [[umartwienie|umartwienia]]. Jej owocem jest życie w pokoju i radości [[Osiem błogosławieństw|Ośmiu Błogosławieństw]] (por. Mt 5,1-11; Łk 6, 20-28)<ref>[[Katechizm Kościoła Katolickiego|KKK]], n. 2014.</ref>.
Według [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]], asceza chrześcijańska jest uwewnętrznieniem praktyk pokutnych [[judaizm]]u, o których mówił [[Jezus Chrystus|Jezus]] w Kazaniu na górze: post, modlitwa i jałmużna (por. [[Ewangelia Mateusza|Mt]] 6,2-6.16-18). Jest ona według papieża systematyczną pracą nad sobą, aby umacniać postawę postrzegania siebie w prawdzie wewnętrznej, odrzucając pozory i fałsz. Ta praca jest wysiłkiem wewnętrznym, "aby nie dać się porwać i popychać przez różne prądy ''zewnętrzne'', tak aby pozostawać zawsze sobą i zachować godność swojego człowieczeństwa". Wysiłek ascetyczny zmierza ku poznaniu wnętrza swojego serca, aby wypełnić słowa Jezusa, "Wejdź do izdebki i zamknij drzwi". Jednak człowiek skupiając się w swoim wnętrzu nie powinien kończyć na byciu z samym sobą. Zamknięcie się w swym wnętrzu, ma być "jednocześnie najgłębszym otwarciem serca ludzkiego". Chodzi o osiągnięcie skupienia, które przywraca prostotę myśli, woli i serca, dzięki czemu można spotkać się w swoim wewnętrznym ja z Bogiem. Gdyż, zgodnie z [[Wiara (chrześcijaństwo)|wiarą chrześcijańską]], "Bóg pragnie udzielać się duszy tak usposobionej. Pragnie obdarzyć ją prawda i miłością, które w Nim mają prawdziwe źródło"<ref>Por. Jan Paweł II, Homilia w Środę popielcową 12.02.1994 r. cytat za {{Cytuj książkę | tytuł = Jan Paweł II naucza o walce duchowej| inni = Marek Czekański | wydawca = Wydawnictwo "M" | miejsce = Kraków | rok= 2011| isbn = 978-83-7595-316-9| strony = 108-109}}</ref>.
=== Rys historyczny ===
Asceza była powszechna od samego początku [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]], rozwinięta została w okresie [[patrystyka|patrystycznym]]. Jej korzenie, choć zbieżne do pewnego stopnia z [[pogląd]]ami i teoriami [[stoicyzm|filozofii stoików]], sięgają mądrości Krzyża (por. 1 Kor 2). Jej elementy zostały przejęte przez [[Mistyka chrześcijańska|mistykę]] i [[estetyka chrześcijańska|estetykę chrześcijańską]], która zakładała wyciszenie i oczyszczenie doznań zmysłowych (tzw. "noc ciemna zmysłów") na rzecz [[Kontemplacja (katolicyzm)|kontemplacji]], i zjednoczenia z [[Bóg|Bogiem]]. Asceza stała się elementem życia wielu [[zakon]]ów, zarówno [[Kościół katolicki|Kościoła katolickiego]] jak i [[Prawosławie|Kościołów obrządków wschodnich]].
Szczególnym przykładem życia ascetycznego byli mnisi egipscy począwszy od początku IV w. Ich asceza przybierała różnorodne formy, opisane w tzw. [[Apoftegmaty|apoftegmatach]] [[Ojcowie Pustyni|Ojców Pustyni]]<ref name="nazwa_1">''[[Apoftegmaty Ojców Pustyni]]''. Opracowanie i wybór ks. M. Starowieyski. Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1986 Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 33, zeszyt 1 s. 292, zeszyt 2 s. 278.</ref>. Czasem, szczególnie w klasztorach wywodzących się od [[Pachomiusz]]a, obowiązywały tam przepisy precyzyjnie regulujące życia mnicha. Główny jednak nurt ascetyczny, koncentrujący się wokół trzech kolonii mnichów [[Wadi an-Natrun|Sketis]], [[Cele egipskie|Cel]] i [[Wadi an-Natrun|Nitrii]], za podstawową regułę ascetyczną uznawał mądrość duchową [[Starzec mnich|starca]], ojca duchowego, który wprowadzał swoich uczniów w życie modlitwy i umartwienia<ref name="nazwa_2">Ewa Wipszycka, ''Egipt - Ojczyzna mnichów'', w: ''Apoftegmaty Ojców Pustyni'', Warszawa 1986, z.1 s. 17-47.</ref>.
W historii ascezy srodkami stosowanymi w ascezie były posty, [[abstynencja seksualna]], czasem u mnichów: brak higieny (nie mycie się); [[włosiennica]]. Były też pojedyncze przypadki poddawania się, dla zachowania specyficznie rozumianej czystości, kastracji (jak np. [[Sekstus Empiryk]] czy [[Orygenes]]). Zostało to zdecydowanie potępiona przez [[Kościół (teologia)|Kościół]]. [[Synod]] w Aleksandrii w roku [[213]] skazał z tego powodu Orygenesa na zesłanie<ref name="nazwa_3">Orygenes, w: Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, oprac.J. M. Szymusiak SJ, M. Starowieyski, Poznań 1971, s. 302</ref>. Sam Orygenes uznał ten czyn po latach jako naiwną, zbyt zewnętrzną interpretację słów Jezusa z [[Ewangelia Mateusza|Ewangelii św. Mateusza]] o uczynieniu siebie ''bezżennym'' dla królestwa (dosł. eunuchem, por. Mt 19,12). Słowa sprzeciwu wobec literalnego, nieduchowego, "według ciała" (por. 2 Kor 5,16) rozumienia słów Jezusa, brzmią jak przestroga wypływająca z własnego bolesnego doświadczenia<ref>Orygenes komentując Mt 19,12 pisze o doświadczeniu osób trzecich, wśród których jednak mógł być on sam: ''/Człowiek ten/ zamiast wznieść się do ducha przeczytanych słów, pozostał przy ich literze. Otóż niektórzy moi poprzednicy nie zawahali się w swoich pismach dostarczyć pobudek do tego, że pewni ludzie dla królestwa niebieskiego odważyli się doświadczyć trzeciej, jako podobnej do dwóch pierwszych, niezdolności do małżeństwa. My, którzyśmy kiedyś rozumieli Chrystusa, Słowo Boże, według ciała i według litery, lecz teraz już nie rozumiemy Go w ten sposób (por.2 Kor 5, 16), nie uznajemy za właściwą interpretacji tych, którzy rzekomo dla królestwa niebieskiego zadali sobie trzecią niezdolność do małżeństwa. I nie traciłbym dłużej czasu na zbijanie poglądu tego, kto i trzecią niezdolność na podobieństwo do dwóch pierwszych chce pojmować cieleśnie, gdybym nie widział takich, co się na to odważyli i nie spotkał tych, którzy do takiego czynu potrafią skłonić co gorętszą duszę wierzącą, lecz nie bardzo słuchającą rozumu''. Dalej Orygenes cytuje [[Sekstus Empiryk|Sekstusa Empiryka]] /''Sentencje'', 13 i 273/ oraz [[Filon z Aleksandrii|Filona aleksandryjskiego]] /''Quod Deterius Potiori Insidiari Soleat'' (''O tym, że gorszy zazwyczaj robi zasadzki na silniejszego''), 176/ i pisze: ''Lecz nie należy im wierzyć, bo nie zrozumieli myśli Pism Świętych traktujących o tym zagadnieniu. Jeśli bowiem wśród owoców ducha obok miłości, radości, cierpliwości oraz innych cnót wyliczone zostało także opanowanie (por. Ga 5, 22), to raczej powinno ono wydawać owoce i raczej należy zachować dane od Boga męskie ciało, niż odważać się na coś innego. (...) Niech więc ten, co zamierza odważyć się na tego rodzaju czyn, pomyśli, co musi wycierpieć od tych, którzy go będą łajać''. (''Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza'', ŹMT 10, Kraków: WAM, 1998, s. 232-233). Podobną figurę retoryczną pisania o osobach trzecich, gdy chce opowiedzieć o swoim przeżyciu, stosuje św. Paweł w [[2. List do Koryntian|2 Kor]] 12, 2.</ref>.▼
▲W historii ascezy były pojedyncze przypadki poddawania się, dla zachowania specyficznie rozumianej czystości, kastracji (jak np. [[Sekstus Empiryk]] czy [[Orygenes]]). Zostało to zdecydowanie potępiona przez [[Kościół (teologia)|Kościół]]. [[Synod]] w Aleksandrii w roku [[213]] skazał z tego powodu Orygenesa na zesłanie<ref name="nazwa_3">Orygenes, w: Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, oprac.J. M. Szymusiak SJ, M. Starowieyski, Poznań 1971, s. 302</ref>. Sam Orygenes uznał ten czyn po latach jako naiwną, zbyt zewnętrzną interpretację słów Jezusa z [[Ewangelia Mateusza|Ewangelii św. Mateusza]] o uczynieniu siebie ''bezżennym'' dla królestwa (dosł. eunuchem, por. Mt 19,12). Słowa sprzeciwu wobec literalnego, nieduchowego, "według ciała" (por. 2 Kor 5,16) rozumienia słów Jezusa, brzmią jak przestroga wypływająca z własnego bolesnego doświadczenia<ref>Orygenes komentując Mt 19,12 pisze o doświadczeniu osób trzecich, wśród których jednak mógł być on sam: ''/Człowiek ten/ zamiast wznieść się do ducha przeczytanych słów, pozostał przy ich literze. Otóż niektórzy moi poprzednicy nie zawahali się w swoich pismach dostarczyć pobudek do tego, że pewni ludzie dla królestwa niebieskiego odważyli się doświadczyć trzeciej, jako podobnej do dwóch pierwszych, niezdolności do małżeństwa. My, którzyśmy kiedyś rozumieli Chrystusa, Słowo Boże, według ciała i według litery, lecz teraz już nie rozumiemy Go w ten sposób (por.2 Kor 5, 16), nie uznajemy za właściwą interpretacji tych, którzy rzekomo dla królestwa niebieskiego zadali sobie trzecią niezdolność do małżeństwa. I nie traciłbym dłużej czasu na zbijanie poglądu tego, kto i trzecią niezdolność na podobieństwo do dwóch pierwszych chce pojmować cieleśnie, gdybym nie widział takich, co się na to odważyli i nie spotkał tych, którzy do takiego czynu potrafią skłonić co gorętszą duszę wierzącą, lecz nie bardzo słuchającą rozumu''. Dalej Orygenes cytuje [[Sekstus Empiryk|Sekstusa Empiryka]] /''Sentencje'', 13 i 273/ oraz [[Filon z Aleksandrii|Filona aleksandryjskiego]] /''Quod Deterius Potiori Insidiari Soleat'' (''O tym, że gorszy zazwyczaj robi zasadzki na silniejszego''), 176/ i pisze: ''Lecz nie należy im wierzyć, bo nie zrozumieli myśli Pism Świętych traktujących o tym zagadnieniu. Jeśli bowiem wśród owoców ducha obok miłości, radości, cierpliwości oraz innych cnót wyliczone zostało także opanowanie (por. Ga 5, 22), to raczej powinno ono wydawać owoce i raczej należy zachować dane od Boga męskie ciało, niż odważać się na coś innego. (...) Niech więc ten, co zamierza odważyć się na tego rodzaju czyn, pomyśli, co musi wycierpieć od tych, którzy go będą łajać''. (''Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza'', ŹMT 10, Kraków: WAM, 1998, s. 232-233). Podobną figurę retoryczną pisania o osobach trzecich, gdy chce opowiedzieć o swoim przeżyciu, stosuje św. Paweł w [[2. List do Koryntian|2 Kor]] 12, 2.</ref>.
=== Asceza w życiu małżeńskim ===
Linia 44 ⟶ 29:
* [[German z Paryża|Święty German z Paryża]] (zm. 546) – nigdy nie okrywał swego ciała, nawet zimą, żył jedynie chlebem i wodą, spał na gołej ziemi, gdy tylko pozwalał sobie na odpoczynek po długich czuwaniach<ref>Na podstawie książki [[Jean Paul Roux]] „Krew – mity, symbole, rzeczywistość”</ref>.
▲Asceza jako rodzaj ćwiczenia duchowego jest obecna w [[hinduizm]]ie, [[islam]]ie (zwłaszcza w wersji [[sufizm|sufickiej]]) oraz w pewnym sensie także w [[buddyzm]]ie, choć ta ostatnia religia raczej zwalcza skrajne przejawy ascezy, jako utrudniające osiągnięcie prawdziwego [[Oświecenie (religie Wschodu)|oświecenia]] duchowego ([[nirwana|nirwany]]).
{{Wikicytaty|na temat ascetyzmu|Asceza}}
* [[eremita]] (pustelnik)
Linia 50 ⟶ 38:
* [[celibat]]
* [[anachoreza]]
▲* [[sannjasa]]
▲* [[sadhu]], [[Awadhuta|awadhut]], [[aghori]]
▲* [[kapalikowie]]
▲* [[tapas (asceza)]]
{{Przypisy|2}}
| |||