Dekanat Cieszyn: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
D T G (dyskusja | edycje)
→‎Historia: drb. rozbudowa
D T G (dyskusja | edycje)
m →‎Historia: drobne redakcyjne, lit.
Linia 42:
 
== Historia ==
Dekanat w Cieszynie został po raz pierwszy wzmiankowany w sprawozdaniu z poboru [[świętopietrze|świętopietrza]] z 1335 w [[archidiecezja wrocławska|diecezji wrocławskiej]] sporządzonego przez [[Galhard de Carceribus|Galharda z Cahors]]. Archiprezbiterat (jak na Śląsku nazywano wówczas dekanaty) w Cieszynie, podporządkowany archidiakonatowi opolskiemu, powstał prawdopodobnie na początku XIV wieku<ref>{{cytuj książkę | inni = [[Idzi Panic]] (redakcja)| tytuł = Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528)| wydawca = Starostwo Powiatowe w Cieszynie| miejsce = Cieszyn| rok = 2010| strony = 395| isbn = 978-83-926929-3-5}}</ref> i przez następnych kilkaset lat miasto stanowiło administracyjno-kościelne centrum dla [[Księstwo Cieszyńskie|księstwa cieszyńskiego]]. Według wspomnianego sprawozdania na dekanat składało się 10 parafii<ref>{{cytuj książkę | autor = [[Jan Ptaśnik]]| tytuł = Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344| wydawca = Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis| miejsce = Cracoviae| rok = 1913| strony = 366| url = http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=23551&from=&dirids=1&ver_id=&lp=4&QI=51AD482DA2B36ED801EE899F17FA474F-1}}</ref>: [[Parafia św. Jerzego w Jasienicy|Jasienica]] (? - ''Hankendorf''), [[Parafia Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Rudzicy|Rudzica]] (villa Rudgeri), [[Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zebrzydowicach|Zebrzydowice]] (villa Sifridi), [[Parafia św. Jakuba Apostoła w Simoradzu|Simoradz]] (Zimoracz), [[Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Ustroniu Lipowcu|Lipowiec]] (Lipovecz), [[Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kończycach Małych|Kończyce Małe]] (? - Cunczendorf), [[Parafia św. Małgorzaty w Dębowcu|Dębowiec]] (Bemgard), [[Parafia św. Marcina w Lesznej Górnej|Leszna]] (Lezna), [[Piotrowice koło Karwiny|Piotrowice]] (willa Petri), [[Błędowice|Bludowice]] (Bluda)<ref>I. Panic, 2010, s. 396</ref>. Ponadto wymieniono parafię w [[Orłowa|Orłowej]] (wz tympodległym kościołem w [[Solca (Karwina)|Solcy]]), pod jurysdykcją [[klasztor Benedyktynów w Orłowej|klasztorną]]. Nieznane są pryczyny pominięcia pozostałych istniejących wówczas parafii, jak np. cieszyńskiej. Ogólnie założyć można, że na obszarze archiprezbiteratu cieszyńskiego w 1335 funkcjonować mogło już w sumie 17 parafii, opróczy wyżej wymienionych również w [[Parafia św. Stanisława BM w Bielsku-Białej|Bielsku (Starym)]], [[Parafia św. Marii Magdaleny w Cieszynie|Cieszynie]], [[Frysztat|Frysztacie]], [[Parafia św. Michała Archanioła w Goleszowie|Goleszowie]], Jamnicy (zob. [[Frydek (Frydek-Mistek)|Frydek]]), [[Parafia św. Mateusza w Ogrodzonej|Ogrodzonej]]<ref>I. Panic, 2010, s. 399</ref>. Nieznana jest przynależność parafii w Boguminie, możliwe że należała do [[dekanat Racibórz|dekanatu raciborskiego]].
 
Według kolejnego zachowanego sprawozdania z poboru świętopietrza, tym razem sporządzonego przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 na Śląsku Cieszyńskim funkcjonowało 51 parafii<ref>I. Panic, 2010, s. 412</ref><ref>{{cytuj pismo | czasopismo = Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens | tytuł = Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti| url = http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=15085&from=publication| czasopismo = | wolumin = 27| strony = 369-372| rok = 1893 | wydawca = H. Markgraf | miejsce = Breslau| język = de }}</ref>: [[Parafia św. Mikołaja w Bielsku-Białej|Bielsko]] (Belicz), Bludowice (Bluda), [[Bruzowice]] (Bransowicz), Cieszyn (Teschen), [[Parafia św. Katarzyny w Czechowicach-Dziedzicach|Czechowice]] (Czechowicz), Dębowiec (Bomgarte), [[Dobra (kraj morawsko-śląski)|Dobra]] (Dobersey), [[Domasłowice Górne|Domasłowice]] (Domaslowicz), [[Dziećmorowice (Czechy)|Dziećmorowice]] (Ditmari villa), Frydek (Fredek), Frysztat (Freyenstat), Goleszów (Boleschaw), [[Parafia Wszystkich Świętych w Górkach Wielkich|Górki]] (Gorky), [[Parafia św. Bartłomieja w Grodźcu|Grodziec]] (Grodecz), [[Parafia św. Bartłomieja w Hażlachu|Hażlach]] (Hazelach), [[Herzmanice]] (Hermansdorff), [[Jabłonków]] (Jablonka), Jasienica (Heyczendorff), [[Parafia Opatrzności Bożej w Jaworzu|Jaworze]] (Arnoldi villa), [[Doły (Karwina)|Karwina]], [[Kisielów (województwo śląskie)|Kisielów]] (Kyselaw), [[Parafia św. Michała Archanioła w Kończycach Wielkich|Kończyce Wielkie]] (Cunczendorff), [[Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kończycach Małych|Kończyce Małe]], [[Końska (Trzyniec)|Końska]] (Kanzakowicz), Kula (Czula), Leszna (Lesna), [[Lutynia Dolna|Lutynia]] (Lutina), [[Marklowice Dolne|Marklowice]] (Merclowicz), [[Międzyrzecze Górne|Międzyrzecze]] (Conradsvalde), [[Parafia św. Marcina w Ochabach|Ochaby]] (Ochabn), [[Parafia św. Mateusza w Ogrodzonej|Ogrodzona]] (Ogrodzona), [[Olbrachcice (kraj morawsko-śląski)|Olbrachcice]] (Albrothsdorff), Orłowa (Orlovia), [[Śląska Ostrawa|Ostrawa]] (Ostravia), [[Pietwałd]] (Petirswalde), Piotrowice (Petirsdorff), [[Parafia św. Anny w Pruchnej|Pruchna]] (Prochna), [[Ropica]] (Ropicza), Rudzica (Rudgersdorff), [[Rychwałd (Czechy)|Rychwałd]] (Reychenwald), [[Siedliszcze (kraj morawsko-śląski)|Siedliszcze]] (Czedlicz), Simoradz (Schimoradz), [[Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Skoczowie|Skoczów]] (Scotczowa), [[Stonawa]] (Stinavia), [[Sucha Średnia|Sucha]] (Sucha), [[Szobiszowice (Czechy)|Szobiszowice]] (Sobieschowicz), Szywałd (Schonwald, - [[Szonów (Czechy)||Szonów]]?), [[Parafia św. Klemensa w Ustroniu|Ustroń]] (Wstrowe), [[Trzycież]] (Stzreczicz), [[Wędrynia (Czechy)|Wędrynia]] (Vandrzina) i Zebrzydowice (Seyfredsdorff). Na podstawie sumarycznej wysokości opłaty w owym sprawozdaniu liczbę ówczesnych parafian, a więc i mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, oszacowano na 9770<ref>I. Panic, 2010, s. 322</ref>.
 
Przed [[Reformacja|Reformacją]] zapoczątkowaną w księstwie w latach 30./40. XVI wieku założono jeszcze parafie w [[Parafia św. Wawrzyńca diakona w Bielowicku|Bielowicku]], [[Cierlicko|Cierlicku]], [[Gnojnik (Czechy)|Gnojniku]], [[Gruszów (Ostrawa)|Gruszowie]], [[Guty (Trzyniec)|Gutach]], [[Herzmanice|Herzmanicach]], Kościelcu, [[Parafia św. Marii Magdaleny w Mazańcowicach|Mazańcowicach]], [[Nydek|Nydku]], [[Parafia św. Jerzego w Puńcowie|Puńcowie]], [[Racimów|Racimowie]], [[Rzepiszcze|Rzepiszczu]], [[Skalica (Frydek-Mistek)|Skalicy]], [[Parafia św. Barbary w Strumieniu|Strumieniu]], Szonowie (o ile nie wcześniej), [[Szumbark]]u, [[Trzanowice|Trzanowicach]] i być może w [[Wierzbica (Bogumin)|Wierzbicy]]<ref>I. Panic, 2010, s. 417</ref>.
 
W 1654 biskup wrocławski [[Karol Ferdynand Waza]] utworzył w Cieszynie komisariat, na które złożyło się 5 nowych archiprezbiteriatów (dekanatów) w: Cieszynie, [[Bielsko|Bielsku]], [[Dekanat Frydek|Frydku]], [[Frysztat|Frysztacie]] i [[Dekanat Wodzisław Śląski|Wodzisławiu]]<ref>[http://www.skupinahrozen.cz/vez/index.php?clanek=texty/stala_expo_001 Frýdecká farnost v kontextu církevně-správního vývoje Slezska] {{lang|cs}}</ref>. Po [[wojny śląskie|wojnach śląskich]] Cieszyn został oddzielony od diecezjalnego [[Wrocław]]ia granicą austriacko-pruską. W 1770 dla habsburskiej części diecezji wrocławskiej utworzono [[Wikariat generalny austriackiej części diecezji wrocławskiej|Wikariat Generalny]]. W 1806 z cieszyńskiego wydzielono dekanat w Jabłonkowie. Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] nastąpił [[Wojna polsko-czechosłowacka|konflikt graniczny]] pomiędzy [[II Rzeczpospolita|Polską]] a [[Czechosłowacja|Czechosłowacją]], w wyniku którego miasto i dekanat zostało przedzielone granicą państwową w 1920. W 1925 wraz z pozostałymi dekanatami cieszyńskiego Wikariatu: Bielsko, Skoczów i Strumień, wszedł w skład nowej [[archidiecezja katowicka|diecezji katowickiej]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Londzin| imię = Józef| autor link = Józef Londzin| tytuł = Historja generalnego wikarjatu w Cieszynie| url = http://www.sbc.org.pl/dlibra/plain-content?id=11077| wydawca = | miejsce = Cieszyn| rok = 1926}}</ref>, a w 1992 znalazł się w nowoutworzonej diecezji bielsko-żywieckiej. W 1995 z cieszyńskiego wydzielono dekanat Goleszów<ref>[http://diecezja.bielsko.pl/listy/215,ustanowienie_nowych_dekanatw_w_rejonie_cieszyskim Ustanowienie nowych dekanatów w rejonie cieszyńskim]</ref>.