Wersja z 13:33, 20 cze 2013 edytuj 62.21.39.241 (dyskusja) →‎Sonderkommando w Auschwitz: lit. ← poprzednia edycja		Wersja z 09:38, 22 sie 2013 edytuj anuluj edycję Lodz (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 983 edycje uzup. i korekty merytoryczne następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Members of a Sonderkommando 1005 unit pose next to a bone crushing machine in the Janowska concentration camp.png\|thumb\|right\|260px\|Członkowie jednostki Sonderkommando 1005 pozujący obok maszyny do kruszenia kości w niemieckim [[Obóz koncentracyjny\|obozie koncentracyjnym]] [[Obóz Janowski\|Janowski]]]] '''Sonderkommando''' - ([[język niemiecki\|niem.]] ''komando specjalne''), oddział (-y) tworzone dla wykonania specjalnych zadań. '''Sonderkommando''' ([[język niemiecki\|niem.]] ''komando specjalne'') - nazwa [[komando\|komanda]], złożonego najczęściej z więźniów pochodzenia żydowskiego, zatrudnianego w [[obóz zagłady\|obozach zagłady]] bezpośrednio przy mordowaniu więźniów lub też do zacierania śladów ludobójstwa. Czasem odnosi się do innych komand, zajmujących się pracą, której ''[[wikt:meritum\|meritum]]'' niemieccy [[narodowy socjalizm\|narodowi socjaliści]] nie chcieli nazwać bezpośrednio. Najbardziej znanym jest Sonderkommando obozu koncentracyjnego [[Auschwitz-Birkenau]]. Od strony Niemców, w okresie II wojny światowej, na przykład oddziały policyjno-wojskowe wykonujące zadania eksterminacyjne w odniesieniu do społeczności żydowskiej, np. [[Hans Johann Bothmann\|"Sonderkommando Bothmann"]] w miejscu zagłady łódzkich Żydów w [[Kulmhof\|Chełmnie n. Nerem]] lub specjalne [[komando\|grupy robocze]] tworzone w obozach koncentracyjnych, złożone najczęściej z więźniów pochodzenia żydowskiego, zatrudnianych przymusowo przy akcjach eksterminacyjnych na ich terenie (obsługa komór gazowych i krematoriów). Najbardziej znanym takim komandem było Sonderkommando w KL [[Auschwitz-Birkenau]]. Nazwą tą określano też specjalne oddziały o charakterze policyjnym, tworzone z inicjatywy Niemców lub samych żydowskich administracji w gettach. == Sonderkommando w Auschwitz == Linia 10 ⟶ 13: Więźniowie pracujący w Sonderkommando byli trzymani z dala od reszty więźniów. Mogli zabierać dla swych potrzeb znalezione wśród ubrań ofiar jedzenie. W związku z tym byli dużo lepiej odżywieni od reszty więźniów. Mieszkali wpierw w odrębnych barakach, później na poddaszu krematoriów. Mieli własne łóżka i koce. Zdawali jednak sobie sprawę, że jako świadkowie [[holocaust\|zagłady]] pierwsi zostaną unicestwieni. ==~~Bunt~~= bunt Sonderkommando w Krematorium IV === [[7 października]] [[1944]] roku nastąpił słynny "bunt Sonderkommando" w Krematorium IV. Był to ostatni z trzech wielkich buntów w dziejach hitlerowskich obozów (po buncie w [[Sobibor]]ze i [[Treblinka (KL)\|Treblince]]). Wzięło w nim udział prawie całe Sonderkommando (poza obsadą Krematorium III). Po zgromadzeniu przemyconych z obozu w Monowicach materiałów wybuchowych, więźniowie częściowo zniszczyli krematorium nr IV i razem z więźniami osadzonymi w krematorium nr II podjęli próbę masowej ucieczki - zakończyła się ona niepowodzeniem. Większość z nich (451 osób) zginęła na miejscu. Straty były też po stronie załogi obozu. Buntem kierowali polscy Żydzi: Jankiel Handelsman, Josef Deresiński, Załmen Gradowski, Josef Darębus. Podjęte po buncie śledztwo ujawniło, że materiały wybuchowe dostarczyły cztery więźniarki, Żydówki – [[Roza Robota]], Ala Gertner, Regina Safirsztain i Estera Wajcblum, pracujące przy demontażu starych samolotów. Zostały ujęte i publicznie powieszone w styczniu [[1945]] r., na 21 dni przed wyzwoleniem obozu. Linia 19 ⟶ 21: == Komanda specjalne w innych obozach == W innych obozach [[holocaust\|zagłady]] istniały również grupy więźniów, wykonujących prace przy procesie eksterminacji, jednakże nazwa Sonderkommando, w odniesieniu do tych miejsc, funkcjonowała wyłącznie w [[Auschwitz-Birkenau]]. Na przykład w [[Treblinka (KL)\|Treblince]], [[Sobibor]]ze oraz [[Belzec\|Bełżcu]] oficjalna nazwa ośrodków zagłady brzmiała ''[[Schutzstaffel\|SS]]-Sonderkommando''. WNiemcy ~~okresie okupacji tworzono~~tworzyli także doraźne "komanda specjalne", których zadaniem była praca przy zacieraniu zbrodni nazistowskich, np. poprzez [[ekshumacja\|ekshumację]] i palenie zwłok pomordowanych. Po wykonaniu tych prac członkowie komand byli uśmiercani.▼ ~~W [[Treblinka (KL)\|Treblince]], [[Sobibor]]ze oraz [[Belzec\|Bełżcu]] oficjalna nazwa ośrodków zagłady brzmiała ''[[Schutzstaffel\|SS]]-Sonderkommando''.~~ == Sonderkommanda w gettach == ▲W okresie okupacji tworzono także doraźne "komanda specjalne", których zadaniem była praca przy zacieraniu zbrodni nazistowskich, np. poprzez [[ekshumacja\|ekshumację]] i palenie zwłok pomordowanych. Po wykonaniu tych prac członkowie komand byli uśmiercani. Mianem tym określano też specjalne jednostki "policyjne" tworzone niejednokrotnie przez same żydowskie administracje gett tworzonych przez Niemców, złożone z ich więźniów, np. w Łodzi<re>Chari Anatol, ''Podczłowiek. Wspomnienia członka Sonderkommanda''. Warszawa 2012.</ref> czy Warszawie. Znienawidzone przez ich więźniów, brały m.in. udział - mniej lub bardziej dobrowolnie - w różnego rodzaju akcjach wywożenia ich do miejsc zagłady, w zamian m.in. za ochronę swoich najbliższych. == Bibliografia == * Greif Gideon, "...płakaliśmy bez łez...". Relacje byłych więźniów żydowskiego Sonderkommando z Auschwitz, tłum. J. Kapłon, Warszawa-Oświęcim 2001. * Chari Anatol, ''Podczłowiek. Wspomnienia członka Sonderkommanda [w łódzkim getcie]''. Warszawa 2012. * Zobacz też dalsza literatura na [[Obozy niemieckie 1933-1945/Bibliografia\|osobnej stronie]].

Sonderkommando: Różnice pomiędzy wersjami