Wersja z 23:45, 15 kwi 2013 edytuj JarektBot (dyskusja \| edycje) 60 909 edycji Robot skopiował szablon {{Kontrola autorytatywna}} z en:Pyotr Nikolayevich Wrangel.; zmiany kosmetyczne ← poprzednia edycja		Wersja z 03:35, 23 sie 2013 edytuj anuluj edycję WTM (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy 152 839 edycji data jul.-greg., usunięcie zbędnych linków do dat, WP:SK następna edycja →
Linia 9: \|stopień grafika = Russian Imperial Army OF8 General-Lejtnant.png \|stopień = generał lejtnant \|data urodzenia = [[1527 sierpnia]] [[1878]] \|miejsce urodzenia = Mukule \|data śmierci = [[25 kwietnia]] [[1928]] \|miejsce śmierci = [[Bruksela]] \|lata służby = (1901 – 1928) \|siły zbrojne = [[Plik:Coat of Arms of Russian Empire.svg\|20px]] [[Armia Imperium Rosyjskiego\|armia carska]] (1901 – 1928) \|jednostki = \|stanowiska = \|wojny i bitwy = [[wojna rosyjsko-japońska]]<br />[[I wojna światowa]]<br />[[wojna domowa w Rosji]] \|późniejsza praca = \|odznaczenia = [[Plik:RUS Order św. Anny (baretka).svg\|40px\|link=Order św. Anny\|Order św. Anny 3 st.]] [[Plik:RUS Order św. Anny (baretka).svg\|40px\|link=Order św. Anny\|Order św. Anny 4 st. za bohaterstwo]] [[Plik:POL Order Świętego Stanisława BAR.svg\|40px\|link=Order św. Stanisława (Rosja)\|Order św. Stanisława 2 st.]] [[Plik:POL Order Świętego Stanisława BAR.svg\|40px\|link=Order św. Stanisława (Rosja)\|Order św. Stanisława 3 st. z mieczami]] {{~~order~~Order\|ŚJ\|4}} {{~~order~~Order\|ŚW\|3}} {{~~order~~Order\|ŚW\|4}} \|commons = Category:Pyotr Nikolayevich Wrangel }} '''Piotr Nikołajewicz Wrangel''' (''Пётр Николаевич Врангель''); ur. ~~[[15 sierpnia]] [[~~{{data\|1878~~]] r.~~-08-27}} w [[Mukule\|Mukulach]] koło [[Jeziorosy\|Jeziorosów]] na dzisiejszej [[Litwa\|Litwie]], zm. [[25 kwietnia]] [[1928]] r. w [[Bruksela\|Brukseli]]) – baron, [[generał\|generał porucznik]] [[Armia Imperium Rosyjskiego\|armii Imperium Rosyjskiego]], uczestnik [[wojna rosyjsko-japońska\|wojny z Japonią]], [[I wojna światowa\|I wojny światowej]] i [[Wojna domowa w Rosji\|wojny domowej w Rosji]]. Pochodził z rodziny [[Niemcy bałtyccy\|Niemców bałtyckich]]. W lipcu [[1917]] r. mianowany został dowódcą [[7 Dywizja Kawalerii Imperium Rosyjskiego\|7 Dywizji Kawalerii]]. Od [[4 kwietnia]] [[1920]] r. Głównodowodzący [[Siły Zbrojne Południa Rosji\|Sił Zbrojnych Południa Rosji]], twórca [[Rząd Południa Rosji\|Rządu Południa Rosji]]. Był jednym z najznakomitszych białych dowódców podczas [[Wojna domowa w Rosji\|wojny domowej]] -– w czerwcu [[1919]] r. zdobył pozostający do tej pory poza zasięgiem białych Carycyn ([[Wołgograd]]). Jego nazwisko było postrachem bolszewików, którzy nazywali go ~~"czarnym~~„czarnym ~~baronem"~~baronem” (ze względu na noszoną przez niego czarną [[Czerkiesi#Kultura\|''czerkieskę'']]). Wrangel był reformatorem ~~"białego"~~„białego” ruchu, jego rząd jako jedyny przeprowadził na obszarach pod swoją kontrolą reformę rolną, oddającą chłopom ziemię (na [[Krym]]ie i w tzw. Taurydzie Północnej). Piotr Wrangel jako pierwszy odstąpił od idei ~~"jednej~~„jednej i niepodzielnej ~~Rosji"~~Rosji”, której kurczowo trzymali się [[Aleksander Kołczak]] i [[Anton Denikin]]. W lipcu 1920 r. z pomocą chłopów wyszedł z Krymu i zajął [[zagłębie Donieckie]]. Desantami próbował opanować [[Kubań (kraina)\|Kubań]]. We wrześniu ponownie operował już tylko na Krymie. Piotr Wrangel uważał, że przyszła Rosja powinna być dobrowolną federacją narodów byłego imperium carów. Uznał prawo do niepodległości Polski i Ukrainy. Nie chciał, by swoje państwo mieli [[Tatarzy krymscy]] i [[Kozacy dońscy]], [[Kozacy kubańscy\|kubańscy]], [[Kozacy terscy\|terscy]] i [[Kozacy astrachańscy\|astrachańscy]]. Skutecznie bronił Krymu przed [[Armia Czerwona\|Armią Czerwoną]] od kwietnia do listopada 1920 r. wykorzystując jej maksymalne zaangażowanie na frontach [[Wojna polsko-bolszewicka\|wojny polsko-bolszewickiej]]. Do walki z bolszewikami Piotr Wrangel chciał wykorzystać Armię Powstańczą [[Nestor Machno\|Nestora Machny]]. Jednak próby nawiązania sojuszu wranglowsko-machnowskiego nie powiodły się. Po [[Traktat ryski (1921)\|rozejmie polsko-bolszewickim]] (który według niego był zdradą walczących na Krymie białogwardzistów) uległ przeważającym siłom [[Armia Czerwona\|Armii Czerwonej]] prowadzącym [[Operacja perekopsko-czongarska 1920\|operację perekopsko-czongarską]] i ewakuował większość kadr swojej armii do [[Konstantynopol]]a. Położyło to faktyczny kres wojnie domowej [[Biali (Rosja)\|białych]] z [[bolszewicy\|czerwonymi]]. Linia 31: Na emigracji stał na czele [[Rosyjski Związek Ogólnowojskowy\|Rosyjskiego Związku Ogólnowojskowego]] (ROWS). Zmarł 25 kwietnia 1928 r. w [[Bruksela\|Brukseli]], został pochowany w [[Belgrad]]zie, w cerkwi Św Trójcy. Oficjalnie zmarł na gruźlicę, jednak do dziś spekuluje się na temat rzeczywistych przyczyn jego śmierci. Tezę o tym, że sprawcami śmierci Wrangla byli radzieccy szpiedzy obaliło orzeczenie osobistego lekarza Piotra Wrangla, prof. I. Aleksinskiego, który stwierdził, że jego pacjent zapadł na gruźlicę kilka lat wcześniej, co przyczyniło się do wycieńczenia organizmu i przedwczesnego zgonu. Jego współpracownikiem był ekonomista i polityk [[Piotr Struwe]]. W radzieckiej piosence ~~"Biała~~„Biała Armia, Czarny ~~Baron"~~Baron”, odgrywa on rolę białogwardyjskiego, burżuazyjnego przywódcy chcącego przejąć władzę w Rosji. == Bibliografia, Linki == * Piotr Wrangel, ''Wspomnienia'', Tomy I-II, ~~Wydawn~~Wyd. Bellona, Warszawa 1999 r. * Dariusz Wierzchoś, ''Generał Piotr Wrangel. Działalność polityczna i wojskowa w latach rewolucji i wojny domowej w Rosji'', ~~Wydawn~~Wyd. Avalon, Kraków 2008 r. * [http://hrono.ru/biograf/bio_we/vrangel_pn.php Biogram ''Piotr Wrangel'' na portalu hrono.ru]

Piotr Wrangel: Różnice pomiędzy wersjami