Wikipedia

Marcin Poczobutt-Odlanicki: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
JarektBot (dyskusja | edycje)
60 909 edycji
Robot skopiował szablon {{Kontrola autorytatywna}} z de:Marcin Odlanicki Poczobutt.; zmiany kosmetyczne
życiorys, +sekcja Twórczość, źr.: "Nowy Korbut", t.6, cz.1, s.28-32
Linia 9:
|dewiza =
|dewiza - j. polski =
|państwo = POL
|data urodzenia = {{Dts|30|10|1728}}
|miejsce urodzenia = [[Słomianka (obwód grodzieński)|Słomianka]]
|data śmierci = {{Dts|20|02|1810}}<ref>według innych źródeł Poczobutt zmarł nieco wcześniej, 8 lutego 1810 {{cytuj książkę | rozdział = T. 6, cz. 1: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1970 | strony = 29}}</ref>
|data śmierci = {{Dts|20|02|1810}}
|miejsce śmierci = [[Dyneburg]]
|1. funkcja = rektor [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Wileńskiego]]
Linia 39:
|www =
}}
'''Marcin Poczobutt-Odlanicki''' herbu [[Pogonia]], [[Jezuici|SJ]], inna forma nazwiska: ''Poczobut'', (ur. [[30 października]] [[1728]] w [[Słomianka (obwód grodzieński)|Słomiance]], zm. [[20 lutego]] [[1810]] w [[Dyneburg]]u) – polski [[matematyka|matematyk]] i, [[astronomia|astronom]], poeta, [[Jezuici|jezuita]].
 
== Życiorys ==
Nauki pobierał m.in. w Polsce, Pradze, Włoszech, Francji i Berlinie. Od [[1764]] był profesorem matematyki i astronomii, w latach [[1780]]–[[1799]] rektorem [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Wileńskiego]]. Przebudował w latach 1770-1772 [[Obserwatorium astronomiczne]] w [[Wilno|Wilnie]] (budowę rozpoczął w [[1753]] [[Tomasz Żebrowski]])<ref>Środki na budowę obserwatorium pochodziły z fundacji Elżbiety z Ogińskich Puzyniny. Pisze o tym [[Adam Mickiewicz]] w ''Panu Tadeuszu'' (VIII).</ref>.▼
Urodził się w Słomiance (pow. grodzieński), jako syn Kazimierza, krajczego grodzieńskiego, i Heleny z Hlebowiczów.
Pod jego kierownictwem (od [[1764]]) Obserwatorium stało się znane w całej Europie.
▲Nauki pobierał m.in. w Polsce (od 1738 w kolegium jezuitów w Grodnie), Pradze (1754-1756), Włoszech[[Berlin]]ie (1760), Francji ([[Marsylia]] 1761-1762 i BerlinieAwinion 1763) i we Włoszech (prawdopodobnie [[Rzym]]). Od [[1764]] był profesorem matematyki i astronomii, w latach [[1780]]–[[1799]] rektorem [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Wileńskiego]]. Przebudował w latach 1770-1772 [[Obserwatorium astronomiczne]] w [[Wilno|Wilnie]] (budowę rozpoczął w [[1753]] [[Tomasz Żebrowski]])<ref>Środki na budowę obserwatorium pochodziły z fundacji Elżbiety z Ogińskich Puzyniny. Pisze o tym [[Adam Mickiewicz]] w ''Panu Tadeuszu'' (VIII).</ref>. Pod jego kierownictwem (od [[1764]]) Obserwatorium stało się znane w całej Europie.
Prowadził regularne obserwacje astronomiczne, z których najważniejsze (m.in. 60 wyznaczeń pozycji [[Merkury|Merkurego]]) wykorzystał [[Francja|francuski]] astronom [[Jérôme Lalande]] do obliczenia orbit i stworzenia tablic ruchu planet. Reformator Szkoły Głównej Litewskiej. Przed powrotem do jezuitów białoruskich przekazał ([[1807]]) kierownictwo Obserwatorium [[Jan Śniadecki|Janowi Śniadeckiemu]]. Następnie wyjechał do [[Dyneburg]]a, gdzie odnowił śluby zakonne<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Janowski|imię=Maciej|tytuł=Narodziny inteligencji 1750-1831 |data=2008 |wydawca=Nertion|miejsce=Warszawa|strony=58|isbn=978-83-7543-027-1}}</ref>.
 
W [[1777]] w wydanym przez siebie dziele ''Cahiers des observations astronomiques faites à l’observatoire royal de Vilna en 1773'' ogłosił o odkryciu nowej [[gwiazdozbiór|konstelacji]], którą nazwał na cześć [[Władcy Polski|króla]] [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]] [[Ciołek Poniatowskiego|Ciołkiem Poniatowskiego]].▼
 
Był kawalerem [[Order Orła Białego|Orderu Orła Białego]], został odznaczony [[Order Świętego Stanisława|Orderem Świętego Stanisława]]. Tytuł astronoma królewskiego otrzymał w [[1766]]. Członek Królewskiej Akademii Nauk w Londynie, [[Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk|Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie]], korespondent [[Francuska Akademia Nauk|Francuskiej Akademii Królewskiej]].
 
== Twórczość ==
Poczobutt-Odlanicki zajmował się także pomiarem szerokości i długości geograficznej miast na podstawie zaćmień Słońca i Księżyca.
▲W roku [[1777]] w wydanym przez siebie dziele ''Cahiers des observations astronomiques faites à l’observatoire royal de Vilna en 1773...'' ogłosił o odkryciu nowej [[gwiazdozbiór|konstelacji]], którą nazwał na cześć [[Władcy Polski|króla]] [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]] [[Ciołek Poniatowskiego|Ciołkiem Poniatowskiego]]. Poczobutt-Odlanicki zajmował się także pomiarem szerokości i długości geograficznej miast na podstawie zaćmień Słońca i Księżyca.
 
=== Ważniejsze dzieła ===
W [[1919]] imieniem Poczobutta nazwano jeden z dziedzińców [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie]]. Imię Poczobutta nosi także jeden z [[krater uderzeniowy|kraterów uderzeniowych]] na [[Księżyc]]u (krater [[Poczobutt (krater księżycowy)|Poczobutt]]).▼
# ''Rym do Załuskiego'', brak miejsca i roku wydania; także w: ''Ad Illustrissimum Excellentissimum ac Reverendissimum Dominum D. Josephum... Załuski... anno... 1760'', brak miejsca i roku wydania
# ''Obserwacje astronomiczne'' t. 1-34, powst. w latach 1762-1808; fragmenty pt. ''Observations commencées à Marseille et continuées à Avignon'', ogł. A. H. Paulian w: Traité des prix entre Descartes et Newton'', Avignon 1763; fragmenty ogł. M. Hell, "Ephemerides Astronomicae" (Wiedeń) 1768, 1777; obserwacje z roku 1773 ogłosił pt. ''Cahiers des observations astronomiques faites à l’Observatoire Royal de Vilna en 1773, présentés au Roi'', Wilno 1777; obserwacje nad konstelacją Ciołka Poniatowskiego ogłosił pt. ''Observationes ad determinandam postionem 16 stellarum e quibus constellatio Vitelli Poniatoviani formatur'', "Ephemerides Astronomicae" (Berlin) 1785; obserwacje zaćmienia księżyca ogł. "Gazeta Warszawska" 1791 nr 87 Suplement; obserwacje zaćmienia słońca dokonane wraz z Janem Śniadeckim ogł. "Gazeta Warszawska" 1793 nr 77 Suplement; obserwacje planetoidy [[Ceres]] ogł. "Kurier Litewski" kwiecień 1802 i "Gazeta Warszawska" 1802; przedr. F. K. Zach, prawdopodobnie w "Monatl. Correspondenz zur Beförderung der Erd- und Himmelskunde" lipiec 1802.
 
=== Przekłady ===
=== Listy i materiały ===
 
== Upamiętnienie ==
▲W roku [[1919]] imieniem Poczobutta nazwano jeden z dziedzińców [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie]]. Imię Poczobutta nosi także jeden z [[krater uderzeniowy|kraterów uderzeniowych]] na [[Księżyc]]u (krater [[Poczobutt (krater księżycowy)|Poczobutt]]).
 
{{Przypisy}}
Linia 58 ⟶ 66:
* ''Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564-1995'', L. Grzebień i inni (red.), Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1996.
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Janowski|imię=Maciej|tytuł=Narodziny inteligencji 1750-1831|data=2008|wydawca=Nertion|miejsce=Warszawa|strony=47|isbn=978-83-7543-027-1}}
* {{cytuj książkę | rozdział = T. 6, cz. 1: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1970 | strony = 28-32}}
 
{{Kontrola autorytatywna|VIAF=48519593|LCCN=n/97/118015|GND=117687588|TYP=p}}
 
{{DEFAULTSORT:Poczobutt-Odlanicki, Marcin}}
[[Kategoria:Kawalerowie Orderu Świętego Stanisława (I Rzeczpospolita)]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Marcin_Poczobutt-Odlanicki”