|
=== Proza ===
Niemalże równolegle z poezją pisał krótkie formy literackie. Pierwsza nowela, [[Prijatelj Satan]] (1906), przywodzi na myśl zarówno Dostojewskiego jak i Cankara. Pierwszym bohaterem w prozie Levsika jest introwertyczny, niepokorny inteligent - nihilista, przeżywający osobistą tragedię. Rozmawia z Szatanem o śmierci i moralności, a potem się z nim zaprzyjaźnia. Łączy ich więź, która przekształca się w uwielbianie do Szatana i doprowadza bohatera do samobójstwa.
Dla prozy Levstika charakterystyczne są także miłosne historie dotyczące mieszczaństwa i szlachty, a ich głównym wątkiem jest romantyczna fantazja. Typowe dla nich są tragiczne zakończenia (Historija o kugi, 1907, Sirota Jerica, 1907). W roku 1909 wydał swoje nowele w zbiorze [[Obsojenci]]. Wydawcą był Lavoslav Schwentner. W nowelach jest widoczne, że Levstik zajmował się psychologią, filozofią i estetyką. Psychologicznymi tematami są objawy chorób umysłowych. W noweli Nenormalni piščanec wprowadza motyw z Nietzchego. Pragnienia tytułowego kurczaka wyrastają ponad jego gatunek - chce być wolny. Kiedy gospodarz przycina mu pióra, kurczak umiera. Jest on alegorycznym przedstawieniem artysty, więźnia społecznej przeciętności. Kurczak nie umie latać, jest więc anty-symbolem wobec kondora i orła, którymi posługiwali się moderniści, by przedstawić prawo do swobody artysty. W noweli Razmišljeni Vid depoetyzuje matkę, która woli poświęcić syna niż dobrobyt. W noweli Mlada Breda in slepec pokazuje, jak ślepiec zamienia "świat światła i barw" na "świat głosów i zapachów". Ostatnia nowela w Obsojencih, Rikard Malloprou również opisuje patologiczne zachowanie - zdrowemu bohaterowi utworu, Rikardowi, wydaje się, że jest garbaty. Mniemanie to staje się obsesją i doprowadza do omamów, cynizmu i sadyzmu.
Pierwszym obszerniejszym tekstem Levstika była powieść [[Blagorodje doktor Ambrož Čander]] wydana przez Ljubljanski zvon w roku 1909. Utwór w ironiczny i humorystyczny sposób przedstawia słoweńską burżuazję i , według Cankara, ośmiesza jej miłość do ojczyzny. Lekarz Čander jest nadczłowiekiem bez uczuć, dla którego miłość to tylko eksperyment. Skutkiem jego wyuzdania i nadużywania alkoholu są halucynacje. W maglinie lekarz wyobraża sobie, jak odrodzony duchowo przenosi się do nowego miejsca pracy. Na przyjęciu spotyka miłość z młodości i zdaje sobie wraz z nią sprawę z niesprawiedliwości losu. Choć starają się uciec w świat "miłości i piękna", czeka na nich tylko wstręt i rozczarowanie. Kiedy lekarz budzi się z majaków, w końcu dostrzega swoje życiowe błędy i popełnia samobójstwo. W powieści przeplatają się rzeczywiste i nieprawdziwe zdarzenia, a także syntetyczny i analityczny sposób narracji. Utwór jest realistyczny, choć szczegółowe opisy natury, niektóre sceny i biologiczne pojmowanie życia są naturalistyczne. Čander jest jedną z pierwszych słoweńskich postaci o rozdwojonej jaźni, rozdarte między patologicznym erosem i pragnieniem spełnienia.
Kolejna powieść, [[Sphinx patria]] (1910) opowiada o życiu artystów i cechuje ją brak fabuły. Malarz Marjan Andrej wraca z Paryża do Lublany. Podczas spotkań z artystami w ich pracowniach i kawiarniach rozmawia z nimi m. in. o przywiązaniu twórcy do ziemi ojczystej, o konflikcie między artystami a publiką. W powieści występują ówcześni słoweńscy artyści; porusza on problematykę generacji Levstika. Utwór nie został ukończony, ponieważ autor nie chciał współpracować z pismem Slovan, którego redaktor, Ilešič, był propagatorem języka chorwackiego jako języka literackiego Słoweńców.
Kiedy redaktorem Slovana został Oton Župančič, Levstik wznowił współpracę z czasopismem, wydając krótkie opowiadanie [[Janovo]] (1914). Jest to utwór z wątkami autobiograficznymi, kontynuujący temat ojczyzny, poruszony w powieści Sphinx patria - ojczyzna powinna mieć dla inteligenta większe znaczenie niż kosmopolityzm. Kosmopolita i romantyk Jakob jest twórcą w ojczyźnie. Po śmierci ojca marnotrawi czas i pieniądze w wiejskiej karczmie, a także przeżywa namiętny romans z nauczycielką. Gdy obserwuje bratową doglądającą gospodarstwa, które jego brat prowadzi do upadku, zaczyna odczuwać szacunek i miłość do bratowej i do miejsca, w którym się urodził. Levstik opisuje konflikty w życiu wsi - rozrzutność i ciężką pracę; analizuje też ludzkie charaktery. Utwór jest napisany realistycznie, naturalistyczna jest jedynie namiętna i tragiczna miłość nauczycielki "pierwotna żądza". Styl jest żywy, struktura tekstu dość zwarta, a fabuła zróżnicowana.
Jednym z majstersztyków Levstika jest utwór [[Zapiski Tine Gramontove]], napisany jesienią 1917 w Pradze, wydany w roku 1919 przez wydawnictwo Omladina. Jest to kobiecy pamiętnik poruszający tematy piękna, brzydoty, wzlotach i upadkach uczuć; osadzony jest w realach mieszczańskiego życia. Tina, uczennica seminarium nauczycielskiego, na próżno czeka na miłość. Jako sierota mieszka u ciotki i żyje w przeświadczeniu, że jest brzydka. Kuzynka uświadamia jej, że tak nie jest, a malarz Pavel, który ma dość arogancji tej pierwszej, dodaje Tinie otuchy i pomaga zmienić jej stosunek do życia. Kiedy maluje jej akt, Tina mu się oddaje, a on wciąż wątpi w swoją miłość do niej. Gdy poddaje się temu uczuciu, w samotnej willi korzystają z uroków młodości i piękna. Gdy cnotliwa ciotka załamuje ręce, młodzi zakochani biorą ślub i wybierają się w podróż do Włoch, a w końcu osiadają w domu w Górnej Krainie. Tina Gramontova uosabia chęć do życia, siłę miłości i nie zwraca uwagi na burżuazyjną hipokryzję. Utwór weryfiktuje stosunek do sztuki, piękna i przywiązania do ziemi ojczystej. Napisany został w formie współczesnej powieści, a jego autor skupił się na psychoanalizie i charakteryzacji bohaterów. Znaczące są także opisy przyrody i pogody, które są impresjonistyczne, bezpośrednie i odzwierciedlają stan umysłu bohaterów.
[[Gadje gnezdo]] jest najlepszym dłuższym utworem Levstika; została napisana w listopadzie i grudniu 1917 i styczniu 1918. Osadzona w realiach słoweńskiej wsi, przez którą przetacza się wojna. Centralna postacią jest wdowa Kastelka, naturalna, samodzielna, surowa, ale cechująca się dobrym sercem kobieta, która haruje, przeklina i żyje tylko dla synów i gospodarstwa. Dwóch synów traci na wojnie, trzeci wraca ciężko ranny, ale zdrowieje. Choć Kastelka jest bliska popełnienia samobójstwa, chęć do życia przywraca jej poprawa zdrowia jej ostatniego syna - wie, że może mu zostawić gospodarstwo.
Powieść [[Hilarij Pernat]] nie doczekała się wydania. Była publikowana w częściach na łamach czasopisma Ljubljanski zvon w latach 1926-1927. Podstarzały profesor Pernat czuje samotność i pustkę w swoim życiu. Czytając wyrzyconywyrzucony niegdyś list odkrywa, że gdzieś żyje jego dziecko, owoc miłości z czasów jego młodości, które mogłoby nadać sens życiu profesora i zostać jego dziedzicem. Wielu ma ochotę na ten majątek, a profesora wspiera tylko jego wychowanka, Stana. Po ataku choroby i ostatniej konfrontacji z krewnymi profesor w końcu spotyka swojego syna.
Ostatnie dzieło Levstika to powieść [[Dejanje]] (1934), umiejscowiono w utopii Silvanii. O władzę walczy Legia zielonych koszul, ślepo oddanych dowódcy. Wierzą, że nawet złe uczynki są dopuszczalne, jeśli popełnia się je w imię politycznej idei. Student Sergej musi z tego powodu w okrutny sposób zabić przyjaciela, Żyda. Sąd chce go uniewinnić, jednak sumienie zmusza go do przyznania się do winy. Chce protestować przeciwko przemocy i odbieraniu ludziom ich godności i życia z powodów politycznych, co było wówczas bardzo aktualnym problemem całej Europy. Jednocześnie utwór wyraża osobiste rozczarowanie autora słoweńskim ruchem prawicowym. Mroczna psychologia zbrodni i etyka krzywdy przeplatają się z kryminalno- detektywistyczną fabułą.
=== Tłumaczenia ===
|
