Marcin Poczobutt-Odlanicki: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
życiorys, +sekcja Twórczość, źr.: "Nowy Korbut", t.6, cz.1, s.28-32
życiorys, +sekcja Twórczość, źr.: "Nowy Korbut", t.6, cz.1, s.28-32
Linia 43:
== Życiorys ==
Urodził się w Słomiance (pow. grodzieński), jako syn Kazimierza, krajczego grodzieńskiego, i Heleny z Hlebowiczów.
Nauki pobierał m.in. w Polsce (od roku 1738 w kolegium jezuitów w Grodnie, tam też wstąpił do ich nowicjatu w roku 1745), Pradze (1754-1756: greka, matematyka i astronomia), [[Berlin]]ie (1760), Francji ([[Marsylia]] 1761-1762, igdzie współpracował z astronomem E. Pézénas oraz Awinion 1763) i we Włoszech (prawdopodobnie [[Rzym]]). W latach 1751-1753 nauczał w szkołach zakonnych w [[Połock]]u i Wilnie. W roku 1756 powrócił do Wilna, gdzie nauczał greckiego i matematyki, studiując równocześnie teologię. W roku 1760 wyjechał ponownie za granicę, aby kontynuować swą edukację. W roku [[1764]] powrócił do Polski przez Florencję, Wenecję i Wiedeń. Wkrótce potem otrzymał tytuł profesora matematyki i astronomii, a w latach [[1780]]–[[1799]] był rektorem [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Wileńskiego]]. Przebudował w latach 1770-1772 [[Obserwatorium astronomiczne]] w [[Wilno|Wilnie]] (budowę rozpoczął w [[1753]] [[Tomasz Żebrowski]])<ref>Środki na budowę obserwatorium pochodziły z fundacji Elżbiety z Ogińskich Puzyniny. Pisze o tym [[Adam Mickiewicz]] w ''Panu Tadeuszu'' (VIII).</ref>. Pod jego kierownictwem (od [[1764]]) Obserwatorium stało się znane w całej Europie. Prowadził regularne obserwacje astronomiczne, z których najważniejsze (m.in. 60 wyznaczeń pozycji [[Merkury|Merkurego]]) wykorzystał [[Francja|francuski]] astronom [[Jérôme Lalande]] do obliczenia orbit i stworzenia tablic ruchu planet. Reformator Szkoły Głównej Litewskiej. Przed powrotem do jezuitów białoruskich przekazał ([[1807]]) kierownictwo Obserwatorium [[Jan Śniadecki|Janowi Śniadeckiemu]]. Następnie wyjechał do [[Dyneburg]]a, gdzie odnowił śluby zakonne<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Janowski|imię=Maciej|tytuł=Narodziny inteligencji 1750-1831 |data=2008 |wydawca=Nertion|miejsce=Warszawa|strony=58|isbn=978-83-7543-027-1}}</ref>.
 
Był kawalerem [[Order Orła Białego|Orderu Orła Białego]], został odznaczony [[Order Świętego Stanisława|Orderem Świętego Stanisława]]. Tytuł astronoma królewskiego otrzymał w [[1766]]. Członek Królewskiej Akademii Nauk w Londynie, [[Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk|Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie]], korespondent [[Francuska Akademia Nauk|Francuskiej Akademii Królewskiej]].
Linia 76:
# Do A. Naruszewicza 2 listy z Wilna z 5 września 1778 i 19 września 1789, od A. Naruszewicza 6 listów z lat 1774-1789; listy od A. Naruszewicza i fragm. do A. Naruszewicza z 19 września 1789 ogł. E. Rabowicz: ''Inedita Adama Naruszewicza'', "Pamiętnik Literacki" rocznik 49 (1958), zeszyt 3; przedr. i uzupełnił listem z roku 1778 J. Platt w: ''Korespondencja Adama Naruszewicza, 1762-1796'', Wrocław 1959
# Do J. Mickiewicza z roku 1795, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 1001
# Do F. Karpińskiego z 28 czerwca 1799, treść listu podał K. W. Wójcicki: ''Franciszek Karpiński'', "Kłosy" 1869, t. 9, nr 218; z autografu Biblioteki PAN Kraków, sygn. 718 wyd. T. Mikulski, R. Sobol w: ''Korespondencja Franciszka Karpińskiego z l. 1763-1825'', Wrocław 1958 "Archiwum Literatury" nr 4.
# Od różnych adresatów 147 listów z lat 1771-1779, m.in. od: J. Chevalier, A. Skorulskiego, J. Strzeckiego; rękopis: Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego, sygn. 2782
# Od Stanisława Augusta z roku 1772, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 714
# Od różnych adresatów, m.in. od: F. Paprockiego z 28 i 30 września 1772; D. Pilchowskiego i M. Hella z roku 1774; rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej – zbiory nieuporządkowane); 2 drobne fragm. cytował i o innych wspominał S. Bednarski jak wyżej poz. 3
# Od różnych adresatów z lat 1776-1793, rękopis: Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego (depozyt Biblioteka Czartoryskich 32, 38-51, 108)
# Od J. Bernoulli z 23 października 1778, z autografu ogł. J. Bieliński: ''Uniwersytet Wileński (1579-1831)'' t. 3, Kraków 1899-1900, s. 43-44
# Od F. Karpińskiego z 6 sierpnia 1787, ogł. J. Kliński: ''Nieznany list Fr. Karpińskiego'', "Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie" t. 3 (1909, wyd. 1910); przedr. T. Mikulski, R. Sobol jak wyżej poz. 6
# Od Jana Śniadeckiego z lat 1788-1793, wyd. M. Chamcówna, S. Tync w: ''Korespondencja Jana Śniadeckiego. Listy z Krakowa'' t. 2: 1787-1807, Wrocław 1954, (tu też wzmianki o listach z roku 1802 i korespondencji z J. J. de Lalande; zobacz także poz. 1)
# Od F. Karpińskiego z 20 maja 1792, ogł. J. Platt w: ''Karpinsciana wileńskie'' w zbiorze: ''Miscellanea z doby Oświecenia'' 2, Wrocława 1965 "Archiwum Literatury" nr 9
# Od Jana Śniadeckiego 2 listy, prawdopodobnie z lat 1808-1809; rękopisy znajdowały się w Zbiorach Jaszuńskich, odpisy L. Kamykowskiego w Bibliotece PAN Kraków, sygn. 2811-2816 (''Korespondencja Jana Śniadeckiego. Listy z Wilna'', t. 3: 1807-1830)
# ''Pro memoria z Wilna. Streszczenie projektu M. Poczobuta dot. założenia towarzystwa literackiego, zawarte w liście A, Naruszewicza do Stanisława Augusta z Warszawy po 22 września 1773; ogł. B. Suchodolski: ''Nauka polska w okresie Oświecenia'', (Warszawa) 1953, s. 311-317; przedr. J. Platt jak wyżej poz. 4, (zobacz także poz. 2).
 
== Upamiętnienie ==