Rudolf Wegner: Różnice pomiędzy wersjami

|data urodzenia = [[1876]] lub /[[1877]]

'''Rudolf Wegner''' (ur. w [[1876]]/[[1877]] w [[Łódź|Łodzi]] lub w [[24 marca]] [[1876]] w [[Brzeziny|Brzezinach]] k. Łodzi, zm. [[13 lipca]] [[1941]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – polski księgarz i wydawca. Współzałożyciel (1917) i dyrektor [[Wydawnictwo Polskie|Wydawnictwa Polskiego]] we [[Lwów|Lwowie]] i [[Poznań|Poznaniu]], od roku 1928 jego właściciel (pod nazwą ''[[Wydawnictwo Polskie R. Wegnera]]''). Zaliczany do najpoważniejszych wydawców polskich przed II wojną światową{{r|dp}}, określany jako „jeden z najwybitniejszych animatorów kultury nieistniejącego państwa polskiego”{{r|Nowak}} oraz „[[Ziemia obiecana (powieść)#Bohaterowie|Borowiecki]] książki polskiej”{{r|Wasylewski201}}. Miał dwoje dzieci, syna Tomasza (zm. 1910) i [[Irena Rybotycka|Irenę]]{{r|Kozarynowa}} (zm. 1999){{r|Jagodziński}}.

Urodził się w roku 1876{{r|Hermesia|Pękalska}} lub 1877{{r|Michalewska|Kozarynowa|pw|Rybotycka}} w Łodzi lub pobliskich Brzezinach, znajdujących się wówczas na terenie tzw. [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Kongresówki]]. Ze względów zdrowotnych – chorował na płuca – młodość spędził głównie w [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Tam też ukończył studia, obracając się w kręgach młodej, patriotycznej emigracji polskiej{{r|Kozarynowa|pw}}. Po odbyciu praktyki w wydawnictwie ''[[Pestalozzi Verlag]]'' powrócił do Polski. Dzięki uzyskanemu wykształceniu i znajomości języków obcych (niemieckiego, francuskiego i włoskiego) łatwo znalazł zatrudnienie w dziale książek zagranicznych firmy księgarskiej [[Edward Wende (1830–1914)|Edwarda Wendego]]{{r|Kozarynowa|pw}}. Po kilku latach, w roku 1901, wraz ze wspólnikiem, [[Zygmunt Rychliński|Zygmuntem Rychlińskim]], kupił księgarnię przy [[ulica Piotrkowska|ul. Piotrkowskiej w Łodzi]], będącą filią wydawnictwa ''[[Gebethner i Wolff]]''{{r|Michalewska|Nowak}}. Nowe przedsięwzięcie szybko odniosło sukces, m.in. dzięki sprzedaży pozycji zakazanych przez cenzurę rosyjską{{r|Kozarynowa}}. Firma prowadziła też intensywną działalność wydawniczą, publikując m.in. książki naukowe, popularno-naukowe, podręczniki, nuty, literaturę piękną, a także czasopisma – humorystyczną „Łodziankę” i fachowe „Czasopismo Lekarskie”{{r|Michalewska}}. W tym okresie ożenił się z Wandą Welke, córką zamożnego współzałożyciela fabryki marmurów kieleckich. Na weselu obecni byli m.in. [[Henryk Sienkiewicz]], [[Jan Styka]] i [[Ignacy Chrzanowski]]{{r|Kozarynowa}}. W roku 1905 spółka została zlikwidowana{{#tag:ref|Księgarnię przy ul. Piotrkowskiej przejął [[Stanisław Miszewski]], a w roku 1912 wróciła do Gebethnera i Wolffa{{r|Michalewska}}.|group="uwaga"}}. Przyczyną były trudności finansowe, a także podejrzenia władz carskich o udział Wegnera w [[rewolucja 1905 roku|rewolucji 1905 roku]]{{r|Michalewska}} oraz rozpowszechnianie książek poza cenzurą, co zmusiło goWegnera do nagłego wyjazdu z Łodzi w obawie przed aresztowaniem{{r|Kozarynowa}}. W roku 1906{{r|pw}} przeniósł się do [[Lwów|Lwowa]], gdzie w latach 1907–1912 pracował w wydawnictwie [[Wydawnictwo Altenberga|H. Altenberg, G. Seyfarth, E. Wende i S-ka]]. Altenberg znany był z dużej dbałości o o estetykę swoich produktów, co prawdopodobnie wywarło znaczący wpływ na Wegnera i jego późniejsze wydawnictwo{{r|Pękalska|SPKP}}. Dzięki listowi polecającemu do księcia [[Andrzej Lubomirski|Andrzeja Lubomirskiego]] uzyskał następnie posadę kierownika technicznego{{r|Kozarynowa|pw} lub pierwszego „doradcy-specjalisty”{{r|Michalewska}} w [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich]], w którym Lubomirski był kuratorem. Pracował tam do roku 1917{{r|Kozarynowa|pw}}, m.in. W roku 1911 został pierwszym „doradcą-specjalistą” wydawnictwa, organizując rozbudowę drukarni i kupując dla niej sprzęt{{r|Michalewska}}. Poza Ossolineum, w latach 1907–1912 pracował też w wydawnictwie [[Wydawnictwo Altenberga|H. Altenberg, G. Seyfarth, E. Wende i S-ka]]. Altenberg znany był z dużej dbałości o o estetykę swoich produktów, co prawdopodobnie wywarło znaczący wpływ na Wegnera i jego późniejsze wydawnictwo{{r|Pękalska|SPKP}}. W roku 1914 wraz z Lubomirskim i [[Ludwik Bernacki|Ludwikiem Bernackim]] przeniósł się do [[Wiedeń|Wiednia]]{{r|Michalewska}}. W mieście tym spędził z rodziną (żoną i córką Ireną urodzoną jeszcze we Lwowie{{r|Kozarynowa}}) okres [[I wojna światowa|I wojny światowej]] (1914–1917). W roku 1917 zawiązał spółkę akcyjną{{#tag:ref|Wg innych źródeł spółka zawiązana została przez lwowskiego przemysłowca{{r|Michalewska}}.|group="uwaga"}}, która pozwoliła na powołanie w listopadzie tegoż roku ''[[Wydawnictwo Polskie|Wydawnictwa Polskiego]]'' z siedzibą we Lwowie. Udziałowcami spółki byli m.in. [[Ignacy Mościcki]], [[Antoni Jakubski]], [[Marian Kukiel]], [[Tadeusz Kutrzeba]], [[Roman Odzierzyński]] i [[Aleksander Litwinowicz]]{{r|Kozarynowa|pw}}.

Po odzyskaniu niepodległości powrócił z rodziną do Lwowa. W roku 1917 zawiązał spółkę akcyjną, która pozwoliła na powołanie w listopadzie tegoż roku ''[[Wydawnictwo Polskie|Wydawnictwa Polskiego]]'' z siedzibą we Lwowie. Udziałowcami spółki byli m.in. [[Ignacy Mościcki]], [[Antoni Jakubski]], [[Marian Kukiel]], [[Tadeusz Kutrzeba]], [[Roman Odzierzyński]], [[Aleksander Litwinowicz]]{{r|Kozarynowa|pw}}. W lipcu 1920 wyjechał służbowo do [[Warszawa|Warszawy]], skąd po zwycięskiej [[Bitwa warszawska 1920|bitwie warszawskiej]] udał się w podróż krajoznawczą po zachodniej i północnej Polsce. Odwiedził wówczas m.in. [[Poznań]], który znacznie mniej niż Lwów i Warszawa ucierpiał podczas I wojny światowej. Atmosfera spokojnego, czystego i zadbanego miasta oraz namowy napotkanego tam przypadkiem dawnego przyjaciela, [[Czesław Kędzierski|Czesława Kędzierskiego]], skłoniły Wegnera do natychmiastowej przeprowadzki wraz z rodziną do Poznania. Otwarty tu oddział wydawnictwa przekształcił się następnie w jego siedzibę główną{{r|Rybotycka}}.

W trakcie [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] pozostałe książki wydawnictwa Wegnera z magazynu przy ul. Okrąg wykorzystano do budowy barykady, gdzie uległy zniszczeniu. Po zakończeniu wojny wydawnictwo Wegnera działało, kierowane przez przedstawicielkę właścicieli do roku 1950, kiedy zostało ostatecznie zlikwidowane przez władze i przejęte przez [[Państwowy Instytut Wydawniczy]]{{r|Michalewska|Kozarynowa|pw}}. Wanda Wegner wraz z córką [[Irena Rybotycka|Ireną]] i jej mężem, płk. Tomaszem Rybotyckim, kontynuowali działalność wydawniczą Rudolfa Wegnera w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec, a następnie w Anglii, gdzie założyli wydawnictwo ''Tern (Rybitwa) Book Co. Ltd.'', publikujące głównie dawne pozycje ''Wydawnictwa Polskiego''{{r|Rybotycka}}. W Polsce natomiast Wydawnictwo Polskie R. Wegnera działało z powodzeniem w latach 1947–1950, kierowane przez przedstawicielkę właścicieli. W 1950 zostało zlikwidowane przez władze i przejęte przez [[Państwowy Instytut Wydawniczy]]{{r|Michalewska|Kozarynowa|pw}}.

Planowana ''Nagroda literacka im. Rudolfa Wegnera'' została ustanowiona dopiero w roku 1988 z fundacji Ireny Rybotyckiej, a jej laureatem został [[Czesław Bednarczyk]]{{r|Kozarynowa|pw}}.

ByłWegner miał też tytuł [[filister|filistremfilistra]] ''honoris causa'' [[Korporacja Akademicka Hermesia|korporacji akademickiej „Hermesia”]]{{r|Hermesia|Filister}}.