Wikipedia

Intelligenzaktion: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
poprawa linków
m drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Plik:Intelligenzaktion prusy zachodnie.png|250px|right|250px]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 146-1968-034-19A, Exekution von polnischen Geiseln.jpg|250px|thumb|right250px|Egzekucja Polaków przez SS [[Einsatzgruppen]] 20.10.1939 w [[Kórnik]]u]]
[[Plik:Bydgoszcz-rozstrzelanie zakładników 9.09.1939.jpg|thumb|250px|[[Niemieckie represje wobec ludności Bydgoszczy (1939)|Publiczna egzekucja zakładników]] na [[Stary Rynek w Bydgoszczy|Starym Rynku w Bydgoszczy]] (9 września)]]
[[Plik:Piaśnica execution.jpg|thumb|250px|[[Zbrodnia w Piaśnicy]] przeprowadzana przez ''[[Volksdeutscher Selbstschutz]]'']]
[[Plik:Sonderfahndungsbuch Polen.jpg|thumb|[[Sonderfahndungsbuch Polen]] – "Specjalna„Specjalna księga Polaków ściganych listem gończym"gończym” -– lista nazwisk Polaków przeznaczonych do eliminacji przygotowana przez SS.]]
[[Plik:Lucmierz-Las, memorial 01.jpg|300px|thumb|300px|Monument w [[Lućmierz-Las|lasach lućmierskich]] upamiętniający ofiary Intelligenzaktion Litzmannstadt]]
'''Intelligenzaktion''' (pol. akcja „Inteligencja”) zwana także („Flurbereiningung”) „Akcja Oczyszczenia Gruntu” lub (Direkteaktion) (pol. akcja bezpośrednia) – kryptonim akcji fizycznej likwidacji polskiej [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]] oraz polskich warstw kierowniczych na terenie okupowanej Polski przeprowadzonej od września 1939 do kwietnia 1940 roku. Akcja była częścią wielkiego [[Generalny Plan Wschodni|Generalnego Planu Wschodniego]].
 
== Geneza planu ==
::: ''"Tylko„Tylko naród, którego warstwy kierownicze zostaną zniszczone, da się zepchnąć do roli niewolników"niewolników”'' [[Adolf Hitler]], 1939{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie}}
 
Intelligenzaktion był jedynie małą częścią wielkiego planu [[germanizacja|germanizacyjnego]] przygotowanego m.in. dla terenów okupowanej Polski zwanego przez Niemców "Generalplan„Generalplan Ost"Ost”. Żeby w łatwiejszy sposób przejąć kontrolę nad podbitym terytorium oraz osłabić lub całkowicie ustrzec się w przyszłości przed ewentualną działalnością konspiracyjną opracowano plan zniszczenia i eksterminacji polskiej warstwy przywódczej, inteligencji, elity kulturalnej, politycznej, religijnej oraz warstwy posiadaczy i kapitalistów polskich. Dla Polski nie przewidywano w niemieckich planach żadnej formy ustanowienia protektoratu lub rządu satelickiego wobec III Rzeszy złożonego z Polaków, a jedynie niemiecki zarząd. Potwierdzenie tego znajduje się w protokole pierwszej narady szefów głównych urzędów policyjnych i dowódców operacyjnych z dnia 7.09.1939 roku, które odbyło się w [[Berlin]]ie. ''"Dla„Dla Polski nie jest przewidziany żaden rząd protektoratu, lecz całkowicie niemiecki zarząd(...) Przywódcza warstwa ludności w Polsce powinna zostać w takim stopniu, jak to jest możliwe, unieszkodliwiona"unieszkodliwiona”{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie}}.'' W ten sposób cała wyższa warstwa społeczeństwa polskiego stała się zbędna dla nazistów i postanowili się jej pozbyć. Najbardziej wprost określił to [[Martin Bormann]] w swoich tajnych notatkach ze spotkania z Hitlerem , które odbyło się w 1940 roku z udziałem gubernatora [[Hans Frank|Hansa Franka]]:
 
::: ''„... Generalne Gubernatorstwo jest naszym rezerwuarem siły roboczej do prostych prac (cegielnie, budowa dróg, itd., itp.) (...) Należy bezwarunkowo zwrócić uwagę na to, że nie może być żadnych "polskich„polskich panów"panów”; gdzie są tacy polscy panowie, mają być oni, choćby nie wiem jak twardo to zabrzmiało, zabici(...) Führer musi podkreślić jeszcze raz, że dla Polaków może być tylko jeden pan i jest nim Niemiec, dwóch panów obok siebie nie może być i nie ma na to zgody, dlatego wszyscy przedstawiciele polskiej inteligencji mają zostać zabici. To brzmi twardo , ale takie jest prawo życia.”'' [[Martin Bormann]], 2.10.1940{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie}}
 
Po eliminacji tej elity polskiego społeczeństwa oraz stłumieniu siłą wszelkich przejawów oporu zamierzano sprowadzić resztę populacji do roli niewolników, którzy będą wykonywali proste czynności w służbie dla rasy panów, za których się uważali Niemcy{{r|Nowa Encyklopedia Powszechna}}. Polaków podobnie jak inną ludność [[Słowianie|słowiańską]] [[niemiecka nazistowska polityka rasowa]], opierająca się na założeniach [[eugenika|eugeniki]], określała jako "niższe„niższe rasy słowiańskie – [[Untermensch|podludzi]]"” (niem. ''slawische Untermenschen'').
Ostatecznym celem Generalnego Planu Wschodniego było utworzenie "Wielkogermańskiej„Wielkogermańskiej Rzeszy"Rzeszy” (niem. ''das Grossgermanische Reich'') i ustanowienie tzw. "Nowego„Nowego Ładu"Ładu” (niem. ''Neue Ordnung''), którego głównymi założeniami były: [[hegemonia]] III Rzeszy niemieckiej od [[Portugalia|Portugalii]] do [[Ural]]u, całkowita [[ludobójstwo|eksterminacja]] [[Żydzi|Żydów]] oraz większości Słowian, a także germanizacja, przesiedlenia lub fizyczne wyniszczenie innych pomniejszych grup ludnościowych{{r|Encyklopedia Białych Plam}}.
 
== Sposób realizacji planu ==
{{osobny artykuł|Einsatzgruppen w Polsce| Volksdeutscher Selbstschutz}}
Akcja realizowana była przez grupy operacyjne policji bezpieczeństwa – [[Einsatzgruppen]] oraz [[Selbstschutz]] na podstawie imiennych list proskrypcyjnych [[Sonderfahndungsbuch Polen]] – tzw. "listy„listy wrogów Rzeszy"Rzeszy” zawierających nazwiska wybitnych osób narodowości polskiej oraz elity kulturalnej, politycznej i społecznej sporządzonej przed wojną przez współpracujących z niemieckim wywiadem członków [[Mniejszość niemiecka w Polsce|mniejszości niemieckiej w Polsce]]. Osoby umieszczone na liście były aresztowane oraz rozstrzeliwane w masowych egzekucjach. W sumie w różnych regionach Polski do 1940 roku rozstrzelano około 60 tys. przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, nauczycieli, księży, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych{{r|Maria Wardzyńska Był rok}}.
 
Duża liczba polskiej inteligencji została wysłana do obozów koncentracyjnych głównie do [[Hohenbruch (KL)]] i [[Mauthausen-Gusen]]. Wiosną 1940 rozbudowano w tym celu usytuowany w odległości 4,5 km od Mauthausen podobóz Gusen, który ujęto w planie niszczenia polskiej inteligencji w ramach akcji Intelligenzaktion{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie3}}. Począwszy od wiosny [[1940]] r. do tego obozu miał miejsce duży napływ więźniów z Polski rekrutujących się głównie ze środowisk inteligenckich. SS-mani nadzorujący budowę tego obozu w Gusen nazywali go "Vernichtungslager„Vernichtungslager fur die polnische Intelligenz"Intelligenz” – obóz zagłady dla polskiej inteligencji{{r|Człowiek człowiekowi Niszczenie3}}. W 1940 wśród więźniów Gusen przeważali Polacy, którzy stanowili 97% ogółu więźniów. Do końca funkcjonowania tego obozu Polacy stanowili największą część ogółu więźniów. W roku 1944 w obozie tym umieszczono także wielu [[Powstanie warszawskie|powstańców warszawskich]].
 
== Regionalne etapy Intelligenzaktion ==
 
* '''[[Intelligenzaktion na Pomorzu]]''' – akcja przeprowadzona jesienią 1939 roku, w sumie zamordowano w [[Zbrodnia w Piaśnicy|Lasach Piaśnickich]]{{r|bpgw}}, [[Zbrodnia w Mniszku|Mniszku]] pod Świeciem i [[Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim|Lesie Szpęgawskim]] pod Starogardem{{r|ipn}}. około 23 000 Polaków. Serie egzekucji przeprowadzono także w tzw. [[Egzekucje w fordońskiej „Dolinie Śmierci”|fordońskiej „Dolinie Śmierci”]] w [[Bydgoszcz]]y). Bojówkarze niemieckiego ''[[Selbstschutz]]u'' i członkowie ''[[Einsatzgruppen]]'' zamordowali tam w październiku i listopadzie [[1939]] r. co najmniej 1200-1400 mieszkańców Bydgoszczy i okolicznych miejscowości. Większość ofiar „Doliny Śmierci” stanowili przedstawiciele polskiej [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]] i [[Duchowieństwo|duchowieństwa]] [[Katolicyzm|katolickiego]] oraz bydgoscy [[Żydzi]]{{r|Jochen Böhler Klaus Michael}}. Podobną akcję przeprowadzono w [[Egzekucje w chojnickiej „Dolinie Śmierci”|chojnickiej „Dolinie śmierci”]], gdzie zamordowano w latach [[Okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacji]] około 2000 mieszkańców Chojnic i okolic. Większość ofiar „Doliny śmierci” to miejscowa [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencja]] oraz pacjenci szpitala psychiatrycznego w Chojnicach, zamordowani przez niemiecki ''[[Selbstschutz]]'' między październikiem a listopadem [[1939]] r. w ramach akcji o kryptonimie [[Akcja T4|T-4]]. Kilkudziesięciu Polaków zostało rozstrzelanych na [[Mord na Wzgórzach Morzewskich|Wzgórzach Morzewskich]] na północ od [[Chodzież]]y.
* '''[[Intelligenzaktion Posen]]''' – akcja z jesieni, 2000 ofiar śmiertelnych z [[Poznań|Poznania]].
Linia 35 ⟶ 34:
* '''[[Sonderaktion Lublin]]''' – akcja specjalna, wymordowano 2000 osób, w tym wielu [[Duchowieństwo|duchownych]].
* '''[[Sonderaktion Bürgerbräukeller]]''' – listopad 1939, akcja specjalna masowych aresztowań polskiej inteligencji w całym kraju, zatrzymano kilkaset osób.
 
== Bibliografia ==▼
* Andrzej Szcześniak: Generalplan Ost. Plan Zagłady Słowian. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2001, ISBN 83-88822-03-9.▼
* Maria Wardzyńska: "Intelligenzaktion" na Warmii, Mazurach oraz Północnym Mazowszu. Główna Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr. 12/1, 2003/2004, s. 38-42.▼
* Maria Wardzyńska "Był rok 1939 Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion" IPN Instytut Pamięci Narodowej, 2009 ISBN 978-83-7629-063-8.▼
 
== Zobacz też ==
Linia 49 ⟶ 43:
* [[Einsatzgruppen w Polsce]]
* [[Mord na polskiej inteligencji krzemienieckiej]]
 
▲== Bibliografia ==
▲* Andrzej Szcześniak: Generalplan Ost. Plan Zagłady Słowian. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2001, ISBN 83-88822-03-9.
▲* Maria Wardzyńska: "Intelligenzaktion"„Intelligenzaktion” na Warmii, Mazurach oraz Północnym Mazowszu. Główna Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr. 12/1, 2003/2004, s. 38-42.
▲* Maria Wardzyńska "Był„Był rok 1939 Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion"Intelligenzaktion” IPN Instytut Pamięci Narodowej, 2009 ISBN 978-83-7629-063-8.
 
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|
<ref name="bpgw">Elżbieta Grot, "Ludobójstwo„Ludobójstwo w Piaśnicy z uwzględnieniem losów mieszkańców powiatu wejherowskiego."” (Genocide in Piaśnica with a discussion of the fate of the inhabitants of Wejherow county"county”, Public Library of Wejherowo,[http://www.bpgw.org.pl/?s=akt&id=168].</ref>
<ref name="Człowiek człowiekowi Niszczenie">„Człowiek człowiekowi... Niszczenie polskiej inteligencji w latach 1939-1945. KL Matuchausen/Gusen”, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa 2009.</ref>
<ref name="Człowiek człowiekowi Niszczenie3">„Człowiek człowiekowi... Niszczenie polskiej inteligencji w latach 1939-1945. KL Mauthausen/Gusen”, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa 2009.</ref>
<ref name="Encyklopedia Białych Plam">''Encyklopedia Białych Plam'', Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2001, ISBN 83-912068-0-7, tom 6, s. 293.</ref>
<ref name="ipn">''Otwarcie wystawy „Zagłada polskich elit. Akcja AB – Katyń!” w Wejherowie – 12 października 2008 r.'', za: http://www.ipn.gov.pl.</ref>
<ref name="Jochen Böhler Klaus Michael">Jochen Böhler, Klaus-Michael Mallmann, Jürgen Matthäus: Einsatzgruppen w Polsce. Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11588-0.</ref>
<ref name="Maria Wardzyńska Był rok">Maria Wardzyńska "Był„Był rok 1939 Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion"Intelligenzaktion” IPN Instytut Pamięci Narodowej, 2009 ISBN 978-83-7629-063-8.</ref>
<ref name="Martyrologium łódzkie Przewodnik">''Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej'', Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005, ISBN 83-907422-2-5.</ref>
<ref name="Nowa Encyklopedia Powszechna">''Nowa Encyklopedia Powszechna PWN'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, ISBN 83-01-14179-4.</ref>
}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.1wrzesnia39.pl/download/19/24084/Maria_Wardzynska________Intelligenzaktion____na_Warmii__Mazurach_i_Polnocnym_Maz.pdf Maria Wardzyńska, ''Intelligenzaktion na Warmii, Mazurach i północnym Mazowszu'' (pdf)], Biuletyn IPN nr 12/1, 2003/2004 -– dostęp w dn. 4.11.2012
* Jan Burakowski ''„Intelligenzaktion” pierwszy przejaw nazistowskiego ludobójstwa'', Sierpeckie Rozmaitości, nr 1/2009, [http://www.sierpc.com.pl/sr/1_2009/nr_1_2009_str_08.pdf str. 8 (pdf)] i [http://www.sierpc.com.pl/sr/1_2009/nr_1_2009_str_09.pdf str. 9 (pdf)] -– dostęp w dn. 4.11.2012
 
[[Kategoria:Zbrodnie nazistowskie w Polsce]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Intelligenzaktion”