Wikipedia

Labirynt: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika 109.74.97.172 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to MastiBot.
zmieniłam wszystko
Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 1:
{{Inne znaczenia|rodzaju budowli|[[Labirynt (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}[[Kategoria:Obiekty budowlane]]
[[Plik:Labyrinth 1 (from Nordisk familjebok).svg|thumb|Przykładowy labirynt]]
[[Plik:Labyrinth at Chartres Cathedral.JPG|thumb|250px|Labirynt w katedrze w Chartres]]
[[Plik:Maze labyrinth.jpg|thumb|250px|Labirynt kukurydziany w [[Kobierzyce|Kobierzycach]] pod Wrocławiem]]
 
'''Labirynt''' ([[język grecki|gr]] {{grc|λαβύρινθος}} ''labýrinthos'') – budowla odznaczająca się bardzo zawiłym układem dużej liczby pomieszczeń i łączących je krętych ciągów korytarzy, co utrudniało niepowołanym osobom dostęp do usytuowanego zwykle centralnie, strzeżonego pomieszczenia (np. grobowca, skarbca)<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szolginia| imię = Witold| tytuł = Architektura| wydawca = Sigma NOT| miejsce = Warszawa| data = | rok = 1992| strony = 85, 86| isbn = 83-85001-89-1}}</ref>.
 
== Zastosowanie ==
Używany jest czasami w matematyce i w logice. Słowo labirynt jest niegreckiego pochodzenia, uważa się, że pochodzi od przedgreckiego ([[Pelazgowie|pelazgijskiego]]) słowa ''labrys'', które oznaczało obusieczny [[topór]].
 
Labirynt znany jest od czasów starożytnych: stosowano go w starożytnej [[Mezopotamia|Mezopotamii]] i starożytnym [[Egipt|Egipcie]] (stosowany był w królewskich grobowcach). W sztuce greckiej i rzymskiej wyobrażenia labiryntu występowały często w malarstwie wazowym, na mozaikach, monetach jako skomplikowane figury geometryczne o układzie centralnym. Z mitologii znany jest labirynt kreteński. Został zbudowany przez [[Dedal]]a i znajdował się w pałacu w [[Knossos]], na [[Kreta|Krecie]]. W nim, według greckiego [[mit]]u, uwięziony był potwór [[Minotaur (mitologia)|Minotaur]]. ''Labrysy'', (topory) do obrony przed Minotaurem, miały się jakoby znajdować w komnacie króla [[Minos (syn Zeusa)|Minosa]] – stąd tę komnatę, a także cały pałac nazwano ''labyrinthos''.
 
Jako figura geometryczna o skomplikowanym, najczęściej spiralnym lub meandrowym rysunku, układana była z płyt w posadzce nawy głównej w średniowiecznych [[Gotyk|gotyckich]] katedrach. Labirynty z XII i XIII wieku można zobaczyć np. w [[Katedra w Chartres|katedrze w Chartres]] i [[Katedra w Amiens|katedrze w Amiens]] – w północnej [[Francja|Francji]] oraz w [[Siena|Sienie]] we [[Włochy|Włoszech]]. Przebycie tych labiryntów na kolanach, odmawiając modlitwy, zastępowało odbycie pielgrzymki do odległego kraju<ref>Henry de Morant, ''Historia sztuki zdobniczej'', Warszawa 1981, s. 291</ref>.
 
Labirynty stosowano także w parkach, ogrodach, a także współcześnie stosuje się na polach jako atrakcję turystyczną. Najbardziej znane labirynty polowe tworzone są z kukurydzy. Jest ona wystarczająco wysoka, aby ukryć kręte ścieżki.
 
Jeżeli wszystkie ściany labiryntu są ze sobą połączone, wystarczy cały czas trzymać się wyłącznie strony lewej lub wyłącznie strony prawej. Wtedy prędzej czy później wyjdzie się z labiryntu.
 
== Symbolika ==
Symbol labiryntu jest [[archetyp (psychologia)|archetypem]] znanym na całym świecie: od [[Azja|Azji]], przez [[Afryka|Afrykę]] i [[Europa|Europę]] aż po [[Ameryka Południowa|Amerykę Płd]]. Początki powstawania struktury znaczeniowej symbolu sięgają zamieszkiwania przez ludzi w jaskiniach i wiąże się z wynikającymi z tego tajemnicami, lękami, etc. Symbole labirynty jako ryty naskalne pojawiają się w jaskiniach w okolicach [[Pontevedra]] w [[Hiszpania|Hiszpanii]] (datowane na okres 900-500 p.n.e.) i w [[Val Camonica]] we [[Włochy|Włoszech]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Westwood|imię = Jennifer|tytuł = Tajemnice miejsc niezwykłych| inni = Roman Gołędowski (tłum.)| wydawca = Penta sp. z o.o.|wydanie = I| miejsce = Warszawa| rok = 1994| isbn = 83-85440-20-8| strony = 106}}</ref> (750-550 p.n.e.).
 
=== Znaczenie ===
Jego znaczenie jest tak samo skomplikowane jak sam wzór. [[Konotacja|Konotacje]] z istniejącymi labiryntami-budowlami, mającymi często charakter obronny, lub utrudniający dostęp spowodowały powstanie symboliki ochronnej - wizerunek labiryntu umieszczano na greckich domach dla zmylenia złych duchów. Najczęściej utożsamiany jest jednak z rytuałem "przejścia" czy [[inicjacja|inicjacji]] - symbolicznym powrotem do łona matki, "śmiercią" i odrodzeniem. W tym sensie rozumiany być może jako symbol poszukiwania duchowego centrum, dążenia do samopoznania. Do celów rytualnej inicjacji symbol labiryntu wprowadzano do wczesnych świątyń. Umieszczany na posadzce wizerunek labiryntu był częstokroć miejscem [[Taniec rytualny|rytualnych tańców]], naśladujących trasę [[Słońce|Słońca]] na niebie. W symbolice [[Kościół katolicki|katolickiej]], umieszczany na posadzkach [[Średniowiecze|średniowiecznych]] kościołów labirynt symbolizował "drogi prowadzące do [[Jerozolima|Jerozolimy]]". Najbardziej znany labirynt tego typu znajduje się w [[Katedra w Chartres|katedrze Chartres]] we [[Francja|Francji]].
 
{{commons|Labyrinth}}
{{wikisłownik|labirynt}}
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* Paolo Santarcangeli, ''Księga labiryntu'', Wiedza Powszechna 1982
* Paul de Saint-Hilaire, ''Tajemny świat labiryntów'', Wyd. "Czakra" 1994
* Krzysztof Kowalski, Zygmunt Krzak, ''Tezeusz w labiryncie'', Eneteia 2003
* Wielka Encyklopedia PWN, tom 15, Warszawa 2003
* Encyklopedia Katolicka, tom 10, Lublin 2004
* J. Tressider, ''Słownik symboli'', RIM, Warszawa 2005
 
[[Kategoria:Obiekty budowlane]]
[[Kategoria:Symbole]]
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Labirynt”