Zbrodnia nazistowska: Różnice pomiędzy wersjami

'''Zbrodnia nazistowska''' (w rozumieniu ''ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu''<ref name="Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu">''Ustawa z dania 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu'' ({{Dziennik Ustaw|rok=1998|numer=155|pozycja=1016}}).</ref>) – czyn popełniony przez funkcjonariuszy publicznych [[III Rzesza|III Rzeszy Niemieckiej]] ([[1933]]-[[1945]]), albo przez nich inspirowany lub tolerowany<ref name="Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu" /><ref name="Ściganie zbrodni nazistowskich w Polsce w latach 1939-2004">{{cytuj książkę|tytuł=Ściganie zbrodni nazistowskich w Polsce w latach 1939-2004|url=http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/2/711/}}</ref>, będący [[zbrodnia przeciwko ludzkości|zbrodnią przeciwko ludzkości]], a w szczególności zbrodnią [[ludobójstwo|ludobójstwa]]<ref name="Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu" /> (''w rozumieniu Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, przyjętej w dniu 9 grudnia 1948 r.''), a także innym poważnym prześladowaniem z powodu przynależności osób prześladowanych do określonej grupy [[naród|narodowościowej]], [[polityka|politycznej]], [[społeczeństwo|społecznej]], [[rasa|rasowej]] lub [[religia|religijnej]]<ref name="Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu" />. Czyn ten, stanowiący według [[prawo międzynarodowe|prawa międzynarodowego]] [[zbrodnia przeciwko pokojowi|zbrodnię przeciwko pokojowi]], [[zbrodnia przeciwko ludzkości|zbrodnię przeciwko ludzkości]] lub [[zbrodniezbrodnia wojennewojenna|zbrodnię wojenną]], nie ulega [[Przedawnienie (prawo karne)|przedawnieniu]]<ref name="Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu" />.

W polskim prawodawstwie termin "zbrodnia„zbrodnia nazistowska"nazistowska” został wprowadzony [[1998]] w ustawie o IPN-KŚZpNP<ref>[[Instytut Pamięci Narodowej]] – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.</ref> (''ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu''<ref name="Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu" />). W nowelizacji ustawy z dnia [[5 marca]] [[1999]], przeprowadzonej przez [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejm RP]], rozszerzono zakres przestępstw określonych prawem międzynarodowym które nie ulegają przedawnieniu (poprzednio w ustawie z [[6 kwietnia]] [[1984]] określone jako "zbrodnie„zbrodnie hitlerowskie, stalinowskie i inne przestępstwa stanowiące według prawa międzynarodowego zbrodnie wojenne lub zbrodnie przeciwko ludzkości"ludzkości”) o "zbrodnie„zbrodnie nazistowskie, komunistyczne oraz przestępstwa stanowiące zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne"wojenne”<ref name="Uchwała Senatu RP z dnia 18 marca 1999 w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu">{{cytuj książkę|tytuł=Uchwała Senatu RP z dnia 18 marca 1999 w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu|url=http://www.senat.gov.pl/K4/DOK/UCH/32/204UCH.HTM}}</ref>.

W ustawie z 18 grudnia 1998 o IPN-KŚZpNP, termin "zbrodnia„zbrodnia nazistowska"nazistowska” zastąpił poprzednio funkcjonujący termin "zbrodnia„zbrodnia [[Adolf Hitler|hitlerowska]]"”, określony w ustawie z [[1984]] o IPN-GKBZpNP<ref>[[Instytut Pamięci Narodowej]] – Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.</ref> (''ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 o Instytucie Pamięci Narodowej – Główna Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu''<ref>''Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o Głównej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytut Pamięci Narodowej'' ({{Dziennik Ustaw|rok=1984|numer=21|pozycja=98}}).</ref>).

Określnie "zbrodnie„zbrodnie hitlerowskie"hitlerowskie”, zostało zdefiniowane w Encyklopedii Popularnej [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] z [[1982]] jako: "zbrodnie„zbrodnie dokonane w okresie istnienia III Rzeszy (1933-1945) przez funkcjonariuszy aparatu partyjnego ([[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]]), państwowych i organizacji hitlerowskich jako wynik planowej polityki hitlerowskiej; zbrodnie hitlerowskie dokonane w [[Niemcy|Niemczech]] i w okupowanych krajach [[Europa|Europy]] określone zostały przez [[Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze]] ([[1945]]) jako zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości"ludzkości”<ref name="Encyklopedia Popularna PWN">{{cytuj książkę|tytuł=Encyklopedia Popularna PWN|wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe|miejsce=Warszawa|rok=1982|isbn = 83-01-01750-3|strony = 889}}</ref>.

Śledztwa w sprawach zbrodni nazistowskich (w szczególności dotyczące sprawców zamieszkujących na terenie [[Niemcy|Niemiec)]], prowadzone są przez [[Instytut Pamięci Narodowej]] we współpracy z Centralą Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych (niem. ''Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung Nationalsozialistischer Verbrechen'') w [[Ludwigsburg (Badenia-Wirtembergia)|Ludwigsburgu]], utworzoną w grudniu [[1958]].

== Ściganie zbrodni nazistowskich pow 1945Polsce ==

Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w Polsce powołano odpowiednie organy zajmujące się badaniem zbrodni nazistowskich, gromadzeniem materiałów dokumentacyjnych oraz prowadzeniem śledztw w tym zakresie. Główną instytucją odpowiedzialną za te działania, była powołana uchwałą Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|KRN]] z dnia [[29 marca]] [[1945]] (oraz dekretem KRN z [[10 listopada]] [[1945]] jako specjalny organ Ministerstwa Sprawiedliwości), [[Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce]].

Instytucja ta współpracowała z placówkami Polskiej Misji Wojskowej do Badania Niemieckich Zbrodni Wojennych, działającej na terenie [[Okupacja aliancka Niemiec i Austrii|stref okupacyjnych]] w [[Niemcy|Niemczech]]. W wyniku jej prac, wpisano 7405<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce">{{cytuj książkę|tytuł=Zbrodnie hitlerowskie w Polsce|imię=Stanisław|nazwisko=Kania|wydawca=Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce|isbn = 83-217-2351-9|miejsce=Warszawa|rok=1983|strony = 20-22}}</ref> zbrodniarzy na listę [[Centralny Rejestr Przestępców Wojennych i Podejrzanych|Centralnego Rejestru Zbrodniarzy Wojennych i Podejrzanych]] (CROWCASS), co stanowiło podstawę do ich ewentualnej [[ekstradycja|ekstradycji]]. W wyniku dalszych dochodzeń śledczych, w latach [[1946]]-[[1950]] doprowadzono do ekstradycji na terytorium Polski, 1803<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" /> zbrodniarzyZbrodniarzy hitlerowskich. Wskutek negatywnego ustosunkowania się alianckich władz okupacyjnych, nie uzyskano ekstradycji 5600<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" /> zbrodniarzyZbrodniarzy.

Od [[1959]] instytucja (od [[1949]] pod nazwą [[Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce|Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce]]), udzielała pomocy prawnej i dokumentacyjnej instytucjom zagranicznym, zajmującymi się badaniem i ściganiem zbrodni nazistowskich. Zmiana uwarunkowań geopolitycznych, spowodowała iż w okresie [[1959]]-[[1964]] niepowodzeniem zakończyły się próby szerszej współpracy z wymiarem sprawiedliwości [[Niemcy|RFN]], który w tym okresie z reguły negatywnie rozpatrywał propozycje współpracy prawnej i dokumentacyjnej ze strony Polskiej<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" />.

W latach [[1965]]-[[1979]] Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, przekazała do [[prokuratura|prokuratur]], [[sąd]]ów oraz central ścigania (w przeważającej części znajdujących się w [[Niemcy|RFN]]), 31 215 protokołów zeznań świadków, 26 107 kopii dokumentów, 120 000 klatek [[mikrofilm]]ów, dotyczących poszczególnych zbrodni nazistowskich i ich sprawców (była to największa liczba dokumentów przekazanych przez kraj znajdujący pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej)<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" />. W tym samym okresie wysłano na procesy do RFN 604 świadków, 51 świadków do [[Austria|Austrii]], 9 do [[Holandia|Holandii]], zorganizowano w Polsce 25 [[Wizja lokalna (prawo)|wizji lokalnych]] oraz sesji zagranicznych sądów przysięgłych, a także udzielono pomocy prawnej dla 813 zagranicznych prokuratorów, sędziów lub adwokatów (z RFN, Austrii, Holandii i [[Berlin Zachodni|Berlina Zachodniego]])<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" />, którzy przebywali w Polsce w celu prowadzenia działalności śledczej lub dochodzeniowej.

Mimo tych wysiłków nie udało się zakończyć sukcesem większości prowadzonych spraw, ponieważ m.in. 90%<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" /> szefów placówek [[Gestapo]] odpowiedzialnych za zbrodnie popełnione w czasie [[okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacji niemieckiej w Polsce]], uniknęło odpowiedzialności karnej. Nie udało się pociągnąć do odpowiedzialności takich zbrodniarzy hitlerowskich jak [[Wilhelm Koppe]], [[Ludwig Hahn]] czy [[Heinz Reinefarth]], mimo dostarczenia przez Polskę niezaprzeczalnych dowodów winy podejrzanych. W większości przypadków, poza zasięgiem polskiego wymiaru sprawiedliwości znaleźli się nazistowscy funkcjonariusze [[Reichssicherheitshauptamt|RSHA]] i innych centralnych urzędów [[III Rzesza|III Rzeszy]] (nawet jeżeli przeciwko nim prowadzone były śledztwa)<ref name="Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" />, zbrodniarze z [[Wehrmacht]]u, [[Waffen-SS|Waffen SS]] oraz cywilnej administracji niemieckiej (np. spośród członków tzw. "rządu"„rządu” [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]], tylko dwie osoby zostały oskarżone i osądzone w procesach: [[Hans Frank]] -– przed [[Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze|Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze]] i [[Josef Bühler]] przed [[Najwyższy Trybunał Narodowy|Najwyższym Trybunałem Narodowym]]).

W latach 1959–1989 [[Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu|Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich]] przekazała [[Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu|Centrali Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych]]<ref group="uwaga">''niem.:'' Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen, artykuł na temat Centrali jest dostępny na [[:de:Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen|niemieckojęzycznej Wikipedii]].</ref> w [[Ludwigsburg (Badenia-Wirtembergia)|Ludwigsburgu]] kilkaset tysięcy oryginalnych dowodów zbrodni niemieckich w Polsce w okresie [[Okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okresie okupacji]] (co najmniej 36 000 protokołów zeznań, 150 000 fotografii, kilkadziesiąt tysięcy mikrofilmów i 12 000 kompletnych akt prowadzonych śledztw). Zachodzi obawa, że dokumentacja ta została bezpowrotnie utracona<ref>{{Cytat|W 2004 r. ówczesny dyrektor IPN prof. Leon Kieres zwrócił się do podległych mu prokuratorów IPN, by przygotowali raport o stanie śledztw w sprawach zbrodni Wehrmachtu popełnionych we wrześniu 1939 r. I wtedy okazało się, że w tysiącach teczek znajdujących się w archiwach IPN brakuje nie tylko oryginałów zeznań czy zdjęć, ale nawet wiarygodnych kopii tych dokumentów. A bez oryginalnych akt zakończenie spraw, czyli ich umorzenie lub wydanie wyroku skazującego, nie jest możliwe. Jak informuje "Wprost"„Wprost” dr Antoni Kura, naczelnik Wydziału Nadzoru nad Śledztwami Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, takich niezamkniętych postępowań może być nawet 10 tysięcy. Niektóre z nich są bardzo głośne, na przykład sprawa zbrodni niemieckich popełnionych na terenie obozów Gross-Rosen czy Treblinka. W kilkuset przebadanych dotychczas teczkach znaleziono jedynie adnotację: "wysłane„wysłane do Ludwigsburga"Ludwigsburga”.

Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen w Ludwigsburgu powstała w listopadzie 1958 r., a jej formalnym celem było archiwizowanie akt pohitlerowskich i przekazywanie ich do odnośnych urzędów prokuratury powszechnej. Choć centrala miała mieć charakter tymczasowy, istnieje do dziś i "stanowi„stanowi urząd wymiaru sprawiedliwości, działający zgodnie z konstytucją"konstytucją” – jak wynika z wykładni niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego.

Już wiosną 1959 r., na prośbę centrali w Ludwigsburgu, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce zaczęła przekazywać zawartość polskich archiwów partnerom z RFN. Tylko w latach 1965–1989 Polacy przekazali Niemcom 36 tys. protokołów zeznań, 150 tys. fotografii, kilkadziesiąt tysięcy mikrofilmów i 12 tys. kompletów materiałów z prowadzonych śledztw. W zamian strona polska otrzymała z Ludwigsburga... listę polskich gajowych i leśniczych współpracujących z RSHA (Głównym Urzędem Bezpieczeństwa Rzeszy).(…)Wszystko wskazuje jednak na to, że dokumenty zostały stracone bezpowrotnie. Na jakąkolwiek prośbę czy sugestię ich zwrotu urzędnicy w Ludwigsburgu najpierw reagowali rozkładaniem rąk, a później zniecierpliwieniem. Na nasze pytania odpowiadają: "Nie„Nie piszcie do nas! Akt już w Ludwigsburgu nie ma"ma”. A gdzie są, tego nie wiadomo. Dyrektor centrali w Ludwigsburgu, dr Joachim Reidel, w piśmie do IPN sugeruje, że część akt może się znajdować w Bundesarchiv w Koblencji, Fryburgu lub Berlinie. Część została najprawdopodobniej zniszczona, uległ bowiem przedawnieniu okres ich przechowywania.

-– Jeśli w tej sprawie mieliśmy wyłącznie do czynienia z użyczeniem akt dla dobra niemieckiego śledztwa, jak zapewnia centrala w Ludwigsburgu, to czym prędzej należy się zwrócić do strony niemieckiej o ich zwrot. Gdyby strona niemiecka z jakichś powodów zwrotu odmówiła, trzeba wystąpić do sądu o odszkodowanie. Innego wyjścia nie ma – mówi "Wprost"„Wprost” prof. Jan Sandorski.}}[http://www.wprost.pl/ar/?O=89781 Jan M. Fijor ''Komisja zacierania zbrodni''] Tygodnik ''[[Wprost]]'' Nr 18(1221)/2006 .</ref>.

{{Cytat|Utrata znacznej części tak ważnego dla Polski archiwum dokumentującego niemieckie zbrodnie to kuriozum. Mogłabym jeszcze zrozumieć, gdyby chodziło tylko o naszą pomoc prawną, bo do tego jesteśmy zobowiązani. Jednakże niewykonanie kopii, brak dbałości o zwrot oryginałów, nie mówiąc już o utajnieniu tego procederu przed negocjatorami procesu restytucji archiwaliów z Niemiec, jest co najmniej niepokojące. Mam nadzieję, że ktoś w tej sprawie pójdzie jednak po rozum do głowy. Dobrze byłoby wiedzieć, czy chociaż jedna ze spraw, których akta przekazano, zakończyła się procesem lub skazaniem winnego.<ref>[http://www.wprost.pl/ar/?O=89781&pg=2 ''Komisja zacierania zbrodni''] Tygodnik ''[[Wprost]]'' Nr 18(1221)/2006.</ref>.}}

* [http://www.senat.gov.pl/k6/dok/dr/100/a/102.pdf Śledztwa i sprawy (zbrodnie nazistowskie, komunistyczne i inne) prowadzone przez IPN za okres sprawozdawczy 2005, z lutego 2006]

[[Kategoria:Zbrodnie nazistowskie|! ]]