Ferdynand III Habsburg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Napisz tu coś może Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 85.14.102.250 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Tik. |
||
Linia 1:
{{Władca kraju infobox
| król = Ferdynand III Habsburg
| tytulatura = z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Śląska, etc.
| grafika = [[Plik:Frans Luycx 002.jpg|220px|]]
| tytuł = [[Władcy Niemiec|Król Niemiec]]
| od = [[22 grudnia]] [[1636]]
| do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
| poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
| następca = [[Leopold I Habsburg]]
|2 tytuł = [[Święty Cesarz Rzymski]]
|2 od = [[15 lutego]] [[1637]]
|2 do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|2 poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|2 następca = [[Leopold I Habsburg]]
|3 tytuł = [[Władcy Węgier|Król Węgier]]
|3 od = [[1625]]
|3 do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|3 poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|3 następca = [[Leopold I Habsburg]]
|4 tytuł = [[Władcy Czech|Król Czech]]
|4 od = [[1627]]
|4 do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|4 poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|4 następca = [[Leopold I Habsburg]]
|5 tytuł = [[Władcy Austrii|Arcyksiążę Austrii]]
|5 od = [[15 lutego]] [[1637]]
|5 do = [[2 kwietnia]] [[1657]]
|5 poprzednik = [[Ferdynand II Habsburg]]
|5 następca = [[Leopold I Habsburg]]
|6 tytuł = [[Książęta cieszyńscy|Książę cieszyński]]
|6 od = 1654
|6 do = 1657
|6 poprzednik = [[Ferdynand IV Habsburg]]
|6 następca = [[Leopold I Habsburg]]
| dynastia = [[Habsburgowie]]
| urodzony = [[13 lipca]] [[1608]]
| zmarł = [[2 kwietnia]] [[1657]]
| ojciec = [[Ferdynand II Habsburg]]
| matka = [[Maria Anna Bawarska (1574-1616)|Maria Anna Wittelsbach]]
| żona = [[Maria Anna Habsburg]]
| dzieci = [[Ferdynand IV Habsburg|Ferdynand IV]], [[Leopold I Habsburg|Leopold I]], [[Eleonora Habsburżanka|Eleonora Maria Józefa]]
| rodzeństwo =
| commons = Category:Ferdinand III, Holy Roman Emperor
| source =
| quote =
}}
'''Ferdynand III Habsburg''' (ur. [[13 lipca]] [[1608]] w [[Graz]]u, zm. [[2 kwietnia]] [[1657]] w [[Wiedeń|Wiedniu]]) – [[władcy Węgier|król Węgier]] w latach [[1637]]-[[1657]] (koronowany w [[1625]] r.) i [[Władcy Czech|Czech]] w latach [[1637]]-[[1657]] (koronowany w [[1627]]), [[Święty Cesarz Rzymski|wybrany cesarz rzymski]] w latach [[1637]]-[[1657]] (król rzymski od [[1636]]) z dynastii [[Habsburgowie|Habsburgów]].
== Rodzina ==
Syn [[Święty Cesarz Rzymski|cesarza]], króla Czech i Węgier [[Ferdynand II Habsburg|Ferdynanda II Habsburga]] i księżniczki bawarskiej [[Maria Anna Bawarska (1574-1616)|Marii Anny Bawarskiej]].
[[20 lutego]] [[1631]] roku poślubił [[Maria Anna Habsburg|Marię Annę Habsburg]], córkę króla Hiszpanii [[Filip III Habsburg|Filipa III Habsburga]] i [[Małgorzata Austriaczka (1584-1611)|Małgorzaty Habsburg]]. Para miała szóstkę dzieci:
* [[Ferdynand IV Habsburg|Ferdynand]] (1633-1654) - wraz z ojcem król Czech i Węgier
* [[Marianna Habsburg|Marianna]] (1635-1696) - żona króla Hiszpanii [[Filip IV Habsburg|Filipa IV Habsburga]]
* Filip August (1637-1639)
* Maksymilian Tomasz (1638-1639)
* [[Leopold I Habsburg|Leopold]] (1640-1705) - cesarz rzymski
* Maria Habsburg (1646)
[[3 lipca]] [[1648]] roku poślubił [[Maria Leopoldyna Austriaczka|Marię Leopoldynę Habsburg]], córkę księcia Tyrolu Leopolda Habsburga i [[Klaudia Medycejska|Klaudii Medycejskiej]]. Para miała jednego syna: [[Karol Józef Habsburg (1649-1664)|Karola Józefa]], [[Wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego]] i [[Biskupi wrocławscy|biskupa wrocławskiego]].
[[30 kwietnia]] [[1651]] roku poślubił [[Eleonora Gonzaga (1630-1686)|Eleonorę Gonzaga]], córkę księcia [[Karol II Gonzaga|Karola II Gonzaga]] i Marii Gonzaga. Ferdynand i Eleonora mieli razem syna i trzy córki:
* Teresa Maria Józefa (1652-1653)
* [[Eleonora Habsburżanka|Eleonora Maria Józefa]] (1653-1697) - żona [[Władcy Polski|króla polskiego]] [[Michał Korybut Wiśniowiecki|Michała Korybuta Wiśniowieckiego]] i [[władcy Lotaryngii|księcia Lotaryngii]] [[Karol V Leopold|Karola V Leopolda]]
* [[Maria Anna Józefa Habsburg|Maria Anna Józefa]] (1654-1689) - żona [[Jan Wilhelm Wittelsbach|Jana Wilhelma]], [[Palatynat|elektora Palatynatu Reńskiego]]
* Ferdynand Józef Alojzy (1657-1658)
== Polityka ==
Aby zapewnić sukcesję synowi, cesarz Ferdynand II już w [[1625]] roku przeprowadził wybór i koronację Ferdynanda na króla Węgier (tron był tam formalnie elekcyjny). W [[1627]], po wprowadzeniu w Czechach monarchii dziedzicznej, Ferdynand został także koronowany w [[Praga|Pradze]]. Także za życia ojca w [[1636]] elektorzy Rzeszy Niemieckiej zebrani w Ratyzbonie [[Elekcja cesarska|wybrali go na króla rzymskiego (niemieckiego)]].
=== Wojna trzydziestoletnia ===
Po śmierci ojca w [[1636]] roku został [[Święty Cesarz Rzymski|cesarzem]]. Wówczas w [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętym Cesarstwie]] toczyła się [[wojna trzydziestoletnia]] (1618 - 1648 r.). Starał się opanować sytuację w [[Niemcy|Niemczech]], ratować pogrążony w ruinie kraj i pozycję polityczną Habsburgów. We wrześniu [[1640]] r. Ferdynand III zwołał Sejm Cesarstwa w Ratyzbonie. Przywrócono wtedy funkcjonowanie organów centralnych Rzeszy.
W [[1643]] r. rozpoczął negocjacje pokojowe ze Szwedami, Holendrami i Francuzami w Münster i Osnabrück. Ambasadorem cesarza został Maksymilian hrabia von Trauttmansdorff. Pod wrażeniem pogarszającej się sytuacji obozu katolickiego, upadku władzy cesarskiej i ruiny [[Niemcy|Niemiec]], w [[1644]] r. Ferdynand III przyznał książętom i stanom [[Rzesza|Rzeszy]] prawo do samodzielnego zawierania traktatów i prowadzenia wojen (''ius belli ac pacis''). Liczył na to, że głosy książąt wesprą go podczas negocjacji pokojowych w toczącej się wojnie trzydziestoletniej. Decyzja Ferdynanda przyczyniła się do osłabienia władzy centralnej w [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętym Cesarstwie Rzymskim]].
Stopniowo kolejni książęta podpisywali pokoje lub rozejmy z Francją i Szwecją. W [[1645]] r. armia szwedzka marszałka [[Lennart Torstensson|Lennarta Torstenssona]] pokonała siły cesarskie pod Jüteborgiem i Jankowicami. W 1648 r. pod Zursmarshausen wojska francuskie (Tureniusz) i szwedzkie (gen. [[Karol Gustaw Wrangel]]) po raz kolejny odniosły zwycięstwo nad armią cesarza. Droga do [[Austria|Austrii]] i Wiednia już wcześniej stała otworem, a na zachodzie kolejne klęski ponosili Hiszpanie. Cesarz musiał zgodzić się na podpisanie [[pokój westfalski|traktatu westfalskiego]] (24 października 1648 r.). W marcu [[1650]] r. Ferdynand III wydał specjalny edykt regulujący egzekucję postanowień pokoju w Niemczech. W [[1653]] r. zwołał jeszcze Sejm Cesarstwa dla rozpatrzenia spraw wykonania postanowień pokoju.
=== Sprawy niemieckie po 1648 r. ===
W [[1653]] r. Sejm Cesarstwa zakazał cesarzowi nadawania statusu stanu Rzeszy oraz godności książęcych i elektorskich bez zgody elektorów i książąt.
W [[1654]] r. Ferdynand III zaakceptował ustawę Sejmu Cesarstwa pozwalającą książętom i stanom Rzeszy na samodzielne zbieranie podatków na cele obronne. Wzmocniło to pozycję książąt zarówno wobec cesarza, jak i wobec poddanych.
=== Sprawy ziem dziedzicznych ===
W [[1641]] r. jako król czeski wydał edykt wprowadzający ''placetum regium'', czyli zakaz publikacji [[bulla papieska|bulli]] i listów papieskich bez zgody cesarza (króla).
W [[1648]] r. Ferdynand III ustanowił jednostki stałej armii dla obrony granic ziem dziedzicznych Habsburgów. W [[1651]] r. cesarz ostatecznie zerwał z tolerancyjną polityką w krajach naddunajskich. Ogłosił wyznanie rzymskokatolickie za jedyne dozwolone na obszarach swojej monarchii.
== Pełna tytulatura ==
''Ferdynand, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon etc. etc. etc.''
== Genealogia ==
{| class="wikitable" style="background:000000; font-size:85%; text-align:center"
|- bgcolor="#FF0000"
!colspan="9"|
|-
|'''Prapradziadkowie'''
|colspan="1"|
król <br />[[Filip I Piękny|Filip I Habsburg]]<br />(1478-1506)<br />
∞1496<br />
[[Joanna Szalona]]<br />(1479-1555)
|colspan="1"|
król Czech i Węgier<br />[[Władysław II Jagiellończyk]]<br />(1456-1516)<br />
∞1502<br />
[[Anna de Foix-Candale]]<br />(1484-1506)
|colspan="2"|
książę Bawarii<br />[[Wilhelm IV z Bawarii|Wilhelm IV Wittelsbach]]<br />(1493-1550)<br />
∞1522<br />
Maria Badeńska<br />(1507-1580)
|colspan="2"|
cesarz rzymski<br />[[Ferdynand I Habsburg]]<br />(1503-1564)<br />
∞1521<br />
[[Anna Jagiellonka (1503-1547)|Anna Jagiellonka]]<br />(1503-1547)
|colspan="1"|
Anton II Lotaryński<br />(1489-1544)<br />
∞1515<br />
Renata Burbon-Montpensier <br />(1494–1539)
|colspan="1"|
król Danii, Szwecji i Norwegii<br />[[Chrystian II Oldenburg]]<br />(1481-1559)<br />
∞1515<br />
[[Izabela Habsburg]]<br />(1501-1526)
|-
|'''Pradziadkowie'''
|colspan="2"|
cesarz rzymski<br />[[Ferdynand I Habsburg]]<br />(1503-1564)<br />
∞1521<br />
[[Anna Jagiellonka (1503-1547)|Anna Jagiellonka]]<br />(1503-1547)
|colspan="4"|
książę Bawarii<br />[[Albrecht V Bawarski|Albrecht V Wittelsbach]]<br />(1528-1579)<br />
∞1546<br />
[[Anna Habsburg (1528-1590)|Anna Habsburg]]<br />(1528-1590)
|colspan="2"|
Franciszek Lotaryński<br />(1517-1545)<br />
∞1541<br />
Krystyna Oldenburg<br />(1521-1590)
|-
|'''Dziadkowie'''
|colspan="4"|
[[Karol Styryjski]]<br />(1540-1590)<br />
∞1571<br />
[[Maria Anna Bawarska (1551-1608)|Maria Anna Wittelsbach]]<br />(1551-1608)
|colspan="4"|
[[Wilhelm V Pobożny|Wilhelm V Wittelsbach]]<br />(1548-1626)<br />
∞1568<br />
Renata Lotaryńska<br />(1544-1602)
|-
|'''Rodzice'''
|colspan="8"|
cesarz rzymski<br />[[Ferdynand II Habsburg]]<br />(1578-1637)<br />
∞1600<br />
[[Maria Anna Bawarska (1574-1616)|Maria Anna Wittelsbach]]<br />(1574-1616)
|- bgcolor="#FFD700"
|colspan="9"|
'''Ferdynand III Habsburg (1608-1657), ''cesarz rzymski'''''
|}
== Bibliografia ==
* W. Felczak, ''Historia Węgier'', Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1983.
* J. Krasuski, ''Historia Niemiec'', Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6
* M. Serwański, J. Dobosz (red.), ''Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej'', Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002. ISBN 83-7177-118-5
* H. Wereszycki, ''Historia Austrii'', Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.
* Z. Wójcik, ''Historia powszechna XVI-XVII wieku'', PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-12920-4
{{Władca-Niemcy||urząd=Król Niemiec|lata=[[1636]]-[[1657]]|poprzednik=[[Ferdynand II Habsburg]]|następca=[[Leopold I Habsburg]]}}{{Władca-Święte Cesarstwo Rzymskie 2||urząd=Święty Cesarz Rzymski|lata=[[1637]]-[[1657]]|poprzednik=[[Ferdynand II Habsburg]]|następca=[[Leopold I Habsburg]]}}
{{Władca-Węgry|urząd=król Węgier i książę wschodniego i zachodniego księstwa niemieckiego|lata=1637 (1625)–1657 <br /> <small>z [[Ferdynand IV Habsburg|Ferdynandem IV Habsburgiem]] (1647)–(1654)</small>|poprzednik=[[Ferdynand II Habsburg]] i [[Maciej Fryderyk Habsburg]]|następca=[[Leopold I Habsburg]]}}
{{Władca-Czechy|urząd=król Czech|lata=1637 (1627)–1657 <br /> <small>z [[Ferdynand IV Habsburg|Ferdynandem IV Habsburgiem]] (1646)–(1654)</small>|poprzednik=[[Ferdynand II Habsburg]]|następca=[[Leopold I Habsburg]]}}
{{Władca-Austria||urząd=Arcyksiążę Austrii|lata=[[1637]]-[[1657]]|poprzednik=[[Ferdynand II Habsburg]]|następca=[[Leopold I Habsburg]]}}
{{Książę cieszyński|poprzednik=[[Ferdynand IV Habsburg]]|następca=[[Leopold I Habsburg]]|urząd=książę cieszyński|lata=[[1654]]-[[1657]]}}
{{Kontrola autorytatywna|VIAF=76507935|LCCN=n/82/136813|GND=118532529|TYP=p}}
{{DEFAULTSORT:Ferdynand 03}}
| |||