Wersja z 09:40, 27 gru 2013 edytuj M.Tomma (dyskusja \| edycje) 22 152 edycje m →‎Imiona Boga: drobne merytoryczne, int. ← poprzednia edycja		Wersja z 18:35, 29 gru 2013 edytuj anuluj edycję Quodvultdeus (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 9144 edycje uzup. meryt. następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Krakow synagoga stara.jpg\|250px\|mały\|prawo\|[[Synagoga]] jest miejscem, które zastępuje [[Żydzi\|Żydom]] zburzoną w 70 r. n.e. [[Świątynia Jerozolimska\|Świątynię Jerozolimską]], jako miejsce oddawania czci Bogu Izraela i słuchaniu Jego Słowa. ([[Synagoga Stara w Krakowie]]).]] '''Bóg w judaizmie''' – pojmowanie Boga w [[judaizm]]ie, mimo różnorodności składających się na niego tradycji, obecnych także w samej [[Stary Testament\|Biblii hebrajskiej]], jest spójne i nieporównywalne z innymi wierzeniami (łac. ''sui generis''). Aby poprawnie poznać [[Żydzi\|żydowską]] koncepcję Boga, należy podejść do poszczególnych, różniących się czasem tradycji jako do elementów całości. Heterogeniczne elementy należy odczytywać w ramach jednolitej, spójnej kanonicznej doktryny, którą kierowali się ostateczni redaktorzy Biblii<ref name = IABR>{{cytuj książkę \| autor r = Israel Abrahams \|rozdział = God. In the Bible \|tytuł = Encyclopaedia Judaica \| tom = 7\| wydawca= Encyclopaedia Judaica Jerusalem – The MacMillan Company \|miejsce =Jerozolima-Nowy Jork \|rok=1971 \|strony= kol. 641-~~642~~652}}</ref>. Tradycja biblijna wyznaczyła kanon mówienia o Bogu w całym judaizmie na przestrzeni wieków: w literaturze hellenistycznej, [[talmud]]ycznej, średniowiecznej żydowskiej filozofii Boga, [[Kabała\|kabale]], współczesnej myśli filozoficznej. == Bóg według Biblii hebrajskiej == Księgi Biblii są zbiorem różnych tradycji i autorów, żyjących w różnych krajach w okresie trwającym ponad tysiąc lat. Są w niej fragmenty, które przedstawiają czystą [[monoteizm\|monoteistyczną]] wizję Boga Izraela (np. [[1 Księga Królewska\|Krl]] 19,12, [[Księga Izajasza\|Iz]] 40,18). Są też teksty przetworzone i oczyszczone na potrzeby natchnionego tekstu, w których odbijają się echem podania ludowe czy wręcz elementy mityczne (np. [[Księga Rodzaju\|Rdz]] 2 oraz 3). Chociaż więc Biblia łączy w sobie refleksję i wierzenia wielu pokoleń, jednak można w niej dostrzec spójną, doskonale wypracowaną i kompletną biblijną koncepcję Boga. Można ją opisać poprzez omówienie następujących tematów: * Jeden i unikalny, niespotykany w innych wierzeniach. * Boski Stwórca * Bóg działający w historii * Bóg narodu Izraela * Boski prawodawca * Bóg a zło w świecie * Bóg a wolność człowieka * Bóg jako osoba w relacji z człowiekiem<ref name = IABR/>. === Jeden i unikalny, niespotykany w innych wierzeniach === W czasach, gdy kształtowała się biblijna koncepcja, istnienie Boga, czy boskiego świata, jakkolwiek to rozumiano, nie budziło niczyich wątpliwości. Gdy [[Księga Psalmów\|Psalm]] 14,1 przywołuje postawę człowieka nie uznającego Boga, "Mówi głupi w swoim sercu: Nie ma Boga" – nie chodzi w nim o to, że człowiek ten jest [[Ateizm\|ateistą]], lecz jedynie, że nie uznaje utorytetu moralnego Boga. Gdyż zaraz potem psalm dodaje: "Zepsuci są, ohydne rzeczy popełniają, nikt nie czyni dobrze". Inne narody mogły nie znać [[Jahwe]], ale nie negowały Jego istnienia. Tak właśnie [[Księga Wyjścia]] przedstawia [[faraon]]a w [[Starożytny Egipt\|Egipcie]]: "Faraon odpowiedział: Kimże jest Pan, abym musiał usłuchać Jego rozkazu i wypuścić Izraela? Nie znam Pana i nie wypuszczę Izraela" (Wj 5,2). Idea powstała w Izraelu była całkowicie unikalna. Bóg jest jeden i nie ma innego ([[Księga Powtórzonego Prawa\|Pwt]] 6,4; [[Księga Izajasza\|Iz]] 45,21 oraz 46,9). [[Politeizm]] został jednoznacznie i radykalnie odrzucony (Wj 20,3-5). Bóg nie jest jednym z wielu w boskim [[panteon]]ie. Nie dopuszczono nawet wizji dualistycznej, jaka panowała w religii [[Zaratusztrianizm\|Zoroastry]], gdzie czczono dwie przeciwstawne sobie boskie istoty: [[Ormuzd]]a i [[Aryman\|Ahrimana]]. Potępiane też było uzurpowanie sobie boskiej godności przez władców (por. [[Księga Ezechiela\|Ez]] 28,2nn). Również [[Synkretyzm religijny\|synkretyzm]] – łączenie wiary Izraela z wierzeniami innych religii – był zabroniony ([[Księga Liczb\|Lb]] 25,2-3; [[Księga Sędziów\|Sdz]] 18), choć były przypadki rozpoznawania działania Boga poza Izraelem, jak w przypadku króla i kapłana [[Melchizedek]]a w Księdze Rodzaju 14,18-22. Są w Biblii wyrażenia zdające się mówić o innych bogach, jak to z Księgi Wyjścia: "Któż jest pośród bogów równy Tobie, Panie?" (Wj 15,11). Były one jednak jedynie podkreśleniem nierzeczywistej wartości wierzeń innych narodów, i przekonaniem, że Bóg Izraela jest unikalny w swoich atrybutach (por. Iz 40,18). Nie można go przedstawić za pomocą obrazu, gdyż nie ma On na ziemi niczego do siebie podobnego (Wj 20,4; Pwt 4,35). Nie jest On nawet duchem. Gdy mowa o Boskim duchu, chodzi o Jego energie, jak u Izajasza 40,13 czy u [[Księga Zachariasza\|Zachariasza]] 4,6. Gdy psalm mówi o "synach bożych" ma na myśli aniołów (por. Ps 29,1; 89,7), a nie boskie istoty istniejące na sposób politeistyczny. Niewidzialność Boga odzwierciedlała [[Świątynia Jerozolimska]]. Chociaż [[Tora]] nakazywała postawienie [[cherub]]ów w miejscu Świętym świętych – nie były one przedstawieniem Bóstwa, lecz jedynie Jego tronu (por. Ps 68,5[4]). Mimo niemożności przedstawienia Boga, nie był On dla Izraela filozoficzną abstrakcją. Ukazywał się w licznych [[teofania]]ch, objawiających Jego potęgę i wszechmoc (por. Wj 19,18; 20,15-18; [[Księga Habakuka\|Hab]] 3,4nn; [[Księga Hioba\|Hi]] 42,2). Dzięki swej mocy, był postrzegany jako walczący "wojownik" (Ps 24,8). Jest on tez Wszech wszechwiedzący, jedyny znający przyszłość (Iz 43,9). Jest, jako jedyny, Mądrością, która jest nieskończona i nie do przeniknięcia (por. Hi 28,23nn, Iz 40,28). I on też jest źródłem ludzkiej mądrości i talentów (Ps 36,10; Wj 28,3; 1Krl 3,12), zupełnie innej jakości niż pyszniąca się mądrość pogańska (Ez 28,3nn). Jest Bóg także wszechobecny, ale nie na sposób panteistyczny, jak ''[[numen]]'', ''[[Mana (religia polinezyjska)\|mana]]'' czy ''orenda''. Bóg jest [[Transcendencja (religia)\|transcendentny]] wobec przyrodzonej rzeczywistości. Jest poza czasem i przestrzenią, gdyż jest wieczny. On istniał przed światem i będzie wtedy gdy wszechświat się skończy, (por. Iz 40,6-8; 44,6; 90,2), gdyż to On sprawił, ze [[Wszechświat\|świat]] zaczął istnieć, ustanowił prawa dla niego i nadał mu porządek (por. [[Księga Jeremiasza\|Jer]] 33,25). Jest jak skała, na której świat jest zbudowany ([[2 Księga Samuela\| 2 Sm]] 22,32). Podczas, gdy świat jest zmienny, Bóg jest niezmienny (por. Iz 41,4; [[Księga Malachiasza\|Ml]] 3,6)<ref name = IABR/>. == Judaistyczna teologia Boga == Linia 32 ⟶ 52: ===Bibliografia=== * {{cytuj książkę \| autor r = Abrahams, I., Fox, M. i in \|rozdział = God \|tytuł = Encyclopaedia Judaica \| tom = 7\| wydawca= Encyclopaedia Judaica Jerusalem – The MacMillan Company \|miejsce =Jerozolima-Nowy Jork \|rok=1971 \|strony= kol. 641-652}} * {{cytuj książkę \|rozdział = God, Names of \| autor r = Hartman, L. F., Rabinovitz, L. I., Fox M. \|tytuł = Encyclopaedia Judaica \| tom = 7\| wydawca= Encyclopaedia Judaica Jerusalem – The MacMillan Company \|miejsce =Jerozolima-Nowy Jork \|rok=1971 \|strony= 674-685}}

Bóg w judaizmie: Różnice pomiędzy wersjami