|
[[Plik:Sextant.gif|right|200px|]]
[[Plik:Sextant.jpg|thumb|sekstantSekstant firmy Carl Plath, [[Hamburg]], model z ok. [[1885]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.sperrymarine.northropgrumman.com/Company-Information/Corporate-History/C-Plath-History/| tytuł = ''A Short History of C.PLATH'' (pl. historia firmy C. Plath)| data dostępu = 2010-10-28| autor = | opublikowany = Sperry Marine| praca = | data = | język = en}}</ref>]]
[[Plik:Sextant 1.JPG|thumb|sekstantSekstant niemieckiej (d. [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]]) firmy Freiberger Präzisions Mechanik Holding GmbH, [[Freiberg]], model ''Trommelsextant''<ref>[[język niemiecki|niemNiem.]] dosłownie: ''sekstant bębnowy'' -– sekstant z bębnem -– śrubą [[Mikrometr (przyrząd)|mikrometryczną]] -– w odróżnieniu od starszych modeli wyposażonych w noniusz.</ref> produkowany współcześnie<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.fpm.de/index.php?c=1&s=trommelsextant| tytuł = ''Trommelsextant Technische Daten'' (pl. specyfikacja techniczna ''Trommel Sextant'' na stronie producenta) | data dostępu = 2010-10-28| autor = | opublikowany = Freiberger Präzisions Mechanik Holding GmbH| praca = | data = | język = de}}
</ref>]]
'''Sekstant''' – [[kątomierz]] lusterkowy, optyczny [[przyrząd nawigacyjny]], stosowany niegdyś w [[żeglarstwo|żeglarstwie]] i [[astronomia|astronomii]], służący do mierzenia [[wysokość astronomiczna|wysokości]] [[ciało niebieskie|ciał niebieskich]] nad [[horyzont]]em, a także kątów poziomych i pionowych pomiędzy obiektami widocznymi na [[Ziemia|Ziemi]]. Nazwa pochodzi od [[Łacina|łacińskiego]] słowa sexta, co znaczy [[6 (liczba)|szóstą]] część, ponieważ [[kątomierz]] ([[Limbus (geodezja)|limbus]]) – podstawowa część przyrządu -– stanowi wycinek jednej szóstej koła. Najczęstszym zastosowaniem sekstantu jest określenie [[Astronawigacja|astronomicznej]] [[pozycja obserwowana|pozycji obserwowanej]] na podstawie pomiaru wysokości [[Słońce|Słońca]] z [[kulminacja|kulminacji]] -– tj. o godzinie 12 w południe [[czas słoneczny|czasu słonecznego]], [[Astronawigacja|astronomicznej]] [[Linia pozycyjna|linii pozycyjnej]] na podstawie pomiaru wysokości [[Słońce|Słońca]] i czasu ([[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]]), pomiaru lub określenie pozycji na podstawie pomiarów wysokości gwiazd rano i wieczorem -– np. określenie [[szerokość geograficzna|szerokości geograficznej]] z pomiaru wysokości [[Gwiazda Polarna|Gwiazdy Polarnej]].
W [[Nawigacja terrestryczna|nawigacji terrestrycznej]] za pomocą sekstantu mierzy się [[kąt pionowy]] lub [[Kąt poziomy|kąty poziome]]<ref>mierzącMierząc kąt poziomy -– sektant trzyma się w płaszczyźnie horyzontalnej.</ref> służy to do łatwego określenia odległości od mierzonego obiektu, stosując przybliżony wzór: <center><math>d=\frac{13}{7} \times \frac {h}{\alpha }</math></center> lub <center><math>d=1,8566 \times \frac {h}{\alpha }</math><ref>{{cytuj stronę| url = http://www.uscg.mil/hq/cg3/cg3pcx/publications/auxmanuals/ATON2000StudyGuideSec8Sextant.pdf| tytuł = SECTION VIII -– THE SEXTANT| data dostępu = 2010-10-29| autor = | opublikowany = [[United States Coast Guard|US Coast Guard]] | praca = Navigation course| data = | język = en}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = http://www.sailingissues.com/navcourse5.html| tytuł = Vertical sextant angle | data dostępu = 2010-10-29| autor = | opublikowany = Sailing Issues |praca = | data = | język = en}}</ref></center>
| data dostępu = 2010-10-29| autor = | opublikowany = Sailing Issues
gdzie:<br />d -– przybliżona odległość w [[Mila morska|Mm]]<br /> h -– wysokość mierzonego obiektu lub odległość między dwoma pionowymi obiektami odczytana z mapy (pomiar kąta poziomego), w metrach,<br /> α -– zmierzony sekstantem kąt w [[Minuta kątowa|minutach]], pod jakim widać obiekt. <br /> ▼ | praca = | data = | język = en}}</ref> </center>
▲gdzie:<br />d - przybliżona odległość w [[Mila morska|Mm]]<br /> h - wysokość mierzonego obiektu lub odległość między dwoma pionowymi obiektami odczytana z mapy (pomiar kąta poziomego), w metrach,<br /> α - zmierzony sekstantem kąt w [[Minuta kątowa|minutach]], pod jakim widać obiekt.<br />
[[Plik:Using sextant swing.gif|thumb|left|250px|Sposób dokonania pomiaru sekstantem]]
Pomiar za pomocą sekstantu polega na wycelowaniu [[Teleskop optyczny#Teleskop soczewkowy (refraktor, luneta)|lunetki]] na horyzont i obracaniu ruchomym ramieniem ([[Alidada|alidadą]]) do momentu, kiedy obraz obserwowanego ciała, odbity w dwu zwierciadłach (ruchomym i nieruchomym podzielonym na połowy: przezroczystą i odbijającą), pokryje się z horyzontem widzianym przez przezroczystą część zwierciadła. Kąt odczytuje się na skali wygrawerowanej na limbusie przy pomocy [[noniusz]]a lub śruby [[Mikrometr (przyrząd)|mikrometrycznej]]. Rzeczywista wysokość jest dwukrotnie większa od kąta przesunięcia alidady, dlatego – aby uniknąć konieczności mnożenia wyniku przez dwa – [[Podziałka kreskowa|podziałka]] jest dwukrotnie zagęszczona. Tym samym zakres pomiarowy sekstantu wynosi 2 × 1/6 kąta pełnego, czyli 120°.
Pomiarów dokonuje sie z dokładnością do 0,1 [[minuta kątowa|minuty kątowej]]. W [[Astronawigacja|astronawigacji]] pozwalałoby to teoretycznie na oznaczenie położenia statku z dokładnością do 0,1 [[Mila morska|mili morskiej]], czyli 185 metrów. W praktyce, ze względu na szereg czynników wpływających na dokładność pomiaru, ostateczna dokładność jest kilkanaście razy gorsza.
Sekstant został wynaleziony w [[1731]] roku przez angielskiego matematyka i wynalazcę szeregu przyrządów optycznych (mylnie podaje się, że był astronomem) [[John Hadley|Johna Hadleya]] ([[1682]]-[[1744]]) i praktycznie do dzisiaj pozostał w tej samej postaci.
| 