Bitwa pod Rosieniami: Różnice pomiędzy wersjami

|dowódca2 = {{flaga|SUN}} [[Fiodor I.Isidorowicz Kuzniecow|Fiodor Kuzniecow]]

'''Bitwa pod Rosieniami''' (23–27 czerwca 1941 roku) – bitwa pancerna stoczona pomiędzy jednostkami niemieckiej [[4 Armia Pancerna (III Rzesza)|4. Grupy Pancernej]] dowodzonej przez gen. [[Erich Höpner|Ericha Höpnera]] oraz jednostkami radzieckiego [[3 Korpus Zmechanizowany (ZSRR)|3. Korpusu Zmechanizowanego]]<ref name=autonazwa2>Glantz, ''Stumbling Colossus'', 1998, s. 155-156.</ref><ref group="uwaga">22 czerwca 1941 roku 3. Korpus Zmechanizowany posiadał 31 975 żołnierzy oraz 651 czołgów, w tym 10 [[T-34]] i 2 bataliony czołgów ciężkich, składające się z 50 [[KW-1]].</ref> dowodzonego przez gen. maj. Kurkina i jednostkami [[12 Korpus Zmechanizowany (ZSRR)|12. Korpusu Zmechanizowanego]]<ref name=autonazwa2 /><ref group="uwaga">22 czerwca 1941 roku 12. Korpus Zmechanizowany posiadał 28 832 żołnierzy oraz 749 czołgów, w tym tylko lekkie czołgi [[T-26]] oraz [[BT (czołg)|serii BT]].</ref> dowodzonego przez gen. maj. [[Nikołaj Szestopałow|Szestopałowa]] na terenie [[Litwa|Litwy]], 75 km na północny zachód od [[Kowno|Kowna]]. Bitwa została przeprowadzona przez dowódcę [[Front Północno-Zachodni (radziecki)|Frontu Północno-Zachodniego]] gen. [[Fiodor I.Isidorowicz Kuzniecow|Kuzniecowa]] jako próba związania i zniszczenia niemieckich wojsk, które sforsowały rzekę [[Niemen]]. Rezultatem bitwy było kompletne zniszczenie radzieckich jednostek pancernych należących do Frontu Północno-Zachodniego, co otworzyło drogę dalszej ofensywie niemieckiej w celu sforsowania rzeki [[Dźwina]]. Była to jedna z najważniejszych bitew pierwszych dni operacji "Barbarossa" znanych w radzieckiej historiografii jako Obronne Bitwy Graniczne (22–27 czerwca 1941) jako część większej [[Operacja nadbałtycka (1941)|Nadbałtyckiej Strategicznej Operacji Obronnej]].

[[Grupa Armii Północ|Grupa Armii "Północ"]], dowodzona przez feldmarsz. [[Wilhelm von Leeb|Wilhelma von Leeba]], stacjonująca w [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]] przed rozpoczęciem ofensywy na Związek Radziecki, była najbardziej na północ wysuniętą grupą armii ze wszystkich trzech niemieckich grup armii biorących udział w inwazji na ZSRR. Grupa Armii "Północ" składała się z [[18 Armia (III Rzesza)|18.]] i [[16 Armia (III Rzesza)|16. Armii]] oraz [[4 Armia Pancerna (III Rzesza)|4. Grupy Pancernej]] dowodzonej przez gen. [[Erich Höpner|Ericha Höpnera]]. Niemcy posiadali łącznie dwadzieścia dywizji piechoty, trzy dywizje pancerne oraz trzy zmotoryzowane dywizje piechoty. Wsparcie powietrzne zapewniała [[1 Flota Powietrzna Luftwaffe|1. Flota Powietrzna Luftwaffe]].

Radziecka administracja wojskowa nad [[Kraje bałtyckie|państwami bałtyckimi]], gdzie Grupa Armii "Północ" miała zostać skierowana, była sprawowana przez [[Nadbałtycki Okręg Wojskowy|Nadbałtycki Specjalny Okręg Wojskowy]], który po inwazji został przemianowany na [[Front Północno-Zachodni (radziecki)|Front Północno-Zachodni]] dowodzony przez gen. płk. [[Fiodor I. Kuzniecow|Fiodora Kuzniecowa]]. Na froncie w drugim rzucie znajdowały się [[8 Armia (ZSRR)|8.]], [[11 Armia (ZSRR)|11.]] i [[27 Armia (ZSRR)|27. Armia]]. Siły Frontu Północno-Zachodniego składały się razem z 28 dywizji strzeleckich, 4 dywizji pancernych i 2 zmotoryzowanych.

4. Grupa Pancerna Grupy Armii "Północ" nacierała dwoma jednostkami tj. [[XLI Korpus Pancerny (III Rzesza)|XLI]] i [[LVI Korpus Pancerny (III Rzesza)|LVI Korpusem Pancernym]]. Ich celem było sforsowanie rzek [[Niemen]] i [[Dźwina]], które były najtrudniejszymi przeszkodami naturalnymi dla Grupy Armii "Północ" w drodze na [[Petersburg|Leningrad]].

Niemieckie bombowce zniszczyły wiele z ośrodków łączności, baz morskich, a w szczególności lotnisk. Od [[Ryga|Rygi]] do [[Kronsztad]]u oraz w [[Szawle|Szawlach]], [[Wilno|Wilnie]] i [[Kowno|Kownie]] bomby spadały na starannie wybrane cele. Radzieckie samoloty były w stanie gotowości już wcześniej, ale mimo tego nadal trzymano je na lotniskach po pierwszej fali ataków niemieckich bombowców.

O godz. 9:30 rano 22 czerwca gen. płk. Kuzniecow rozkazał dowódcom 3. i 12. Korpusu Zmechanizowanego zająć pozycje do kontrataku, zamierzając tym samym użyć tych jednostek w atakach z flanek na 4. Grupę Pancerną, która już wcześniej przedarła się przez rzekę [[Dubissa]]. Około południa radzieckie dywizje zaczęły się jednak cofać. Tym samym niemieckie kolumny zaczęły skręcać w kierunku Rosieni, gdzie Kuzniecow skoncentrował swoje główne jednostki pancerne do kontrataku następnego dnia. Na północny zachód od Kowna jednostki zwiadowcze LVI Korpusu Pancernego gen. [[Erich von Manstein|Ericha von Mansteina]] zdobyły ważny wiadukt drogowy w [[Ejragoła]]dze. Bez przeprawienia się przez rzekę niemieckie czołgi mogły zostać unieruchomione w czymś co było gigantycznym naturalnym rowem przeciwczołgowym. Szybki atak na [[Dyneburg]] zostałby w takim wypadku wykluczony. W międzyczasie na południowy zachód od Wilna pojawiło się więcej czołgów z [[3 Armia Pancerna (III Rzesza)|3. Grupy Pancernej]], która wcześniej przedarła się przez obronę 11. Armii radzieckiej, czołgi te sforsowały Niemen po niezniszczonych mostach.

Właśnie tu niemieckie siły po raz pierwszy spotkały się z radzieckimi ciężkimi czołgami [[KW (czołg)|KW]]. 2. Dywizja Pancerna gen. E.N. Soliankina z 3. Korpusu Zmechanizowanego zaatakowała i zniszczyła jednostki niemieckiej [[6 Dywizja Pancerna (III Rzesza)|6. Dywizji Pancernej]]<ref>Steve Newton, ''Panzer Operations on the Eastern Front - The Memoirs of General Raus'', 2003, s. 13.</ref><ref group="uwaga">Była to [[Kampfgruppe|grupa bojowa]] von Seckendorffa składająca się ze 114. Zmotoryzowanego Pułku Piechoty, 57. Zwiadowczego Batalionu Pancernego, jednej kompanii 41. Batalionu Niszczycieli Czołgów oraz 6. Batalionu Motocykli (rankiem).</ref><ref group="uwaga" name="uwaga1"/> w pobliżu [[Skaudwile|Skaudwili]] w dniu 23 czerwca. Niemieckie czołgi [[Lehky Tank vz. 35|PzKpfw 35(t)]] oraz broń przeciwpancerna były nieskuteczne w walce z radzieckimi czołgami ciężkimi. Niektóre z tych radzieckich czołgów, niemając już amunicji, potrafiły się zbliżyć i zniszczyć niemiecką broń przeciwpancerną dosłownie rozjeżdżając ją<ref>Zaloga (1995), s. 17–18.</ref><ref>Steve Newton, ''Panzer Operations on the Eastern Front - The Memoirs of General Raus'', 2003, s. 21-25.</ref><ref group="uwaga">Czołgi te udawało się ostatecznie zniszczyć przy użyciu baterii dział przeciwlotniczych [[8,8 cm Flak 18|Flak 18 kal. 88 mm]] lub 100 mm armat polowowych poprzez zastosowanie ich w roli dział przeciwpancernych.</ref>. Niemieckie próby zniszczenia opancerzonych gigantów koncentrowały się w pierwszej kolejności na unieruchomieniu ich poprzez zniszczenie [[Gąsienicowy układ bieżny|gąsienic]], a następnie ostrzelaniu artylerią przeciwlotniczą lub wysadzeniu ich z bliska przy użyciu [[granat przeciwpancerny|granatów przeciwpancernych]].

Na południu do 23 czerwca dowódca radzieckiej 11. Armii gen. por. Morozow rozkazał jednostkom wycofanie się do starej twierdzy Kowno nad Niemnem, aby potem wyruszyć dalej w kierunku [[Janów (Litwa)|Janowa]], 45 km w kierunku północno wschodnim. Do wieczora 25 czerwca radziecka [[8 Armia (ZSRR)|8. Armia]] wycofała się w kierunku Rygi, a 11. Armia w kierunku Wilna do rzeki [[Desna (rzeka)|Desny]]. Tym samym wystąpiła luka na froncie radzieckim od [[Wiłkomierz]]a do Dyneburga.

Do 26 czerwca [[1 Dywizja Pancerna (III Rzesza)|1. Dywizja Pancerna]] oraz [[36 Dywizja Piechoty (III Rzesza)|36. Zmotoryzowana Dywizja Piechoty]] należące do XLI Korpusu Pancernego dostały się na tyły radzieckiego korpusu zmechanizowanego i otoczyły go. Pozbawiony paliwa 3. Korpus Zmechanizowany i 2. Dywizja Pancerna gen. Soliankina zostały prawie całkowicie zniszczone<ref>David Glantz, ''The Battle for Leningrad 1941-1944'', 2002, s. 33.</ref>. Radziecka 5. Dywizja Pancerna oraz 84. Zmotoryzowana Dywizja Strzelecka zostały bardzo poważnie osłabione z związku z dużymi stratami w pojazdach i ludziach<ref>Bojewoje Doniesienije nr 1, kwatera główna Frontu Północno-Zachodniego, 2 lipca 1941, 24:00// Sbornik bojewych dokumentow wolumin 34, Moskwa, Wojennoje Izdatielstwo Ministerstwa Oborony, 1958 i E. Drig, "Mechanizirowannyje korpusa RKKA w boju", AST, Moskwa, 2005, http://rkkaww2.armchairgeneral.com/formation/mechcorps/3mk.htm {{lang|en}}. [dostęp 7 października 2011].</ref><ref>Glantz, ''Stumbling Colossus'', 1998, s. 126.</ref><ref group="uwaga">11 lipca 1941 roku płk. P. Polubojarow, kierowniczy wojsk pancernych Frontu Północno-Zachodniego, zameldował iż 3. Korpus Zmechanizowany "całkowicie zniknął" i tylko 400 osób z jego składu wydostało się z okrążenia razem z 2. Dywizją Pancerną, posiadając zaledwie jeden czołg [[BT (czołg)|BT-7]]. Niemieckie źródła oceniają straty radzieckie na ponad 200 czołgów, w tym 29 [[KW-1]], 150 dział oraz setki ciężarówek i pojazdów. 5. Dywizja Pancerna zajęła pozycje obronne w pobliżu [[Jelnia (obwód smoleński)|Jelni]] 4 lipca 1941 roku i składała się z 2552 żołnierzy oraz dwóch czołgów BT-7 i czterech [[Samochód pancerny|samochodów pancernych]]. Dywizja została zniszczona w [[Bitwa białostocko-mińska|bitwie białostocko-mińskiej]].</ref>. 12. Korpus Zmechanizowany wydostał się z okrążenia, ale brakowało mu amunicji i paliwa<ref>Glantz, ''Stumbling Colossus'', 1998, s. 128.</ref><ref group="uwaga">Płk. Grinberg, tymczasowy dowódca 12. Korpusu Zmechanizowanego po śmierci dowódcy korpusu gen. maj. Szestopałowa, zameldował 29 lipca 1941 roku, iż siła jego korpusu po pierwszych dwóch tygodniach walk spadła poniżej 17 000 żołnierzy.</ref>.

Radziecka [[Flota Bałtycka Marynarki Wojennej Rosji|Flota Bałtycka]] została do 26 czerwca wycofana z portów w [[Lipawa|Lipawie]], [[Windawa (miasto)|Windawie]] i [[Ryga|Rydze]]. W międzyczasie LVI Korpus Pancerny von Mansteina szybkim marszem w kierunku [[Dźwina|Dźwiny]] zajął mosty niedaleko [[Dyneburg]]aDyneburga (zupełnie nieuszkodzone).

Gen. płk. Kuzniecow został usunięty ze stanowiska przez Timoszenkę i dowództwo nad 8. Armiąfrontem przejął 4 lipca dotychczasowy dowódca 8. Armii gen. mjr [[Piotr Sobiennikow]]. Timoszenko wydał 29 czerwca dyrektywę dla [[Front Północno-Zachodni (radziecki)|Frontu Północno-Zachodniego]], która zakładała że w wypadku wycofania się z Dyneburga, następną linią obrony ma być rzeka [[Wielikaja (obwód pskowski)|Wielikaja]]. Miano nie szczędzić wysiłków w celu przeniesienia wojsk w ten rejon i utrzymania pozycji za wszelką cenę. Mimo tego obrona na rzece Wielikaja załamała się już 8 lipca, przy czym mosty drogowe i kolejowe zostały zajęte przez Niemców nietknięte. 9 lipca w godzinach wieczornych padł [[Psków]], tym samym dowódca 11. Armii otrzymał rozkaz przeniesienia się do [[Dno (obwód pskowski)|Dna]]. Rozpadanie się Frontu Północno-Zachodniego na linii Wielikaja i błyskawiczny atak Niemców w kierunku [[Ługa (rzeka w Rosji)|Ługi]] były niezwykle bolesnymi ciosami dla Rosjan, a sama 8. Armia nieuchronnie spychana była w kierunku [[Zatoka Fińska|Zatoki Fińskiej]]. Jednak kilkudniowe opóźnienie postępu Niemców w oczekiwaniu na piechotę dało wojskom radzieckim bezcenny czas na rozlokowanie większych sił w okolicy Leningradu i tym samym zapowiadało się, że [[Blokada Leningradu|bitwa o miasto]] będzie długa i bardzo ciężka.