Wikipedia

Kinder-KL Litzmannstadt: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m poprawa linków do przek., WP:SK, drtech, drobne neutralizacyjne
uzup. merytoryczne i bibliograficzne
Linia 65:
== Upamiętnienie ==
[[Plik:Łódź Pomnik Martyrologii Dzieci.jpg|thumb|250px|[[Pomnik Martyrologii Dzieci|Pomnik Pękniętego Serca]] poświęcony małym więźniom „obozu przy ul. Przemysłowej” w Łodzi z 1971 r.]]
W niedługim czasie po wojnie pamięć o istnieniu obozu uległa nieomal całkowitemu zapomnieniu, ponieważ mali więźniowie, już w starszym wieku, nigdzie nie publikowali swoich wspomnień. Pomimo tego, że już w 1946 r. ukazał się niewielki objętościowo artykuł Marii Niemyskiej-Hessenowej", p.t. "Dzieci z "Lagru" w Łodzi", opisujący stan psycho-fizyczny grupy 233 małych więźniów, które trafiły tuż po zakończeniu okupacji niemieckiej w Łodzi (19 I 1945) do Pogotowia Opiekuńczego w Łodzi<ref>M. Maria Niemyska-Hessenowa", "Dzieci z "Lagru" w Łodzi"; [w:] "Służba Społeczna", Łódź 1946.</ref>.
 
Przyczyną było również i to, że teren byłego obozu został szybko ponownie zamieszkany przez przedwojennych mieszkańców tego rejonu - lub ludność napływową - którzy po prostu powrócili do swoich ocalałych domów z których zostali wysiedleni w okresie okupacji. Kilka drewnianych budynków powstałych w okresie jego funkcjonowania zostało jako "bezpańskie" rozebrane na opał. W 1947 rozpoczęła się przebudowa tego rejonu miasta, w ramach ogólnołódzkiego programu rewitalizacji miasta, w tym Bałut. Z czasem powstały tu bloki mieszkalne. Z zabudowy obozowej zachowały się do dziś tylko cztery murowane budynki: jeden przy ul. Mostowskiego i trzy przy ul. Przemysłowej, w tym budynek komendantury obozowej przy ul. Przemysłowej 34 (na nim tablica informacyjno-pamiątkowa), a po przeciwnej stronie budynek karceru.▼
 
<small>"''(...) Zdaniem wychowawców różniły się one od innych dzieci. Przywarła do nich nazwa »te z lagru«. Dla nich i dla wychowawców najtrudniejszy był pierwszy okres, w którym nasycały swój tak długo niezaspokajany głód. Dzieci podobne były wtedy do zwierzątek, rzucały się na wychowawców, traktując ich jak dozorców niemieckich, odbierały jedzenie innym towarzyszom. Kradły z magazynu. Dłużej niż tydzień nikt z opiekunów nie był w stanie z nimi wytrzymać. W miarę upływu czasu następowała z wolna poprawa na lepsze. Dzieci cieszyły się ciepłem i jaką taką odzieżą. Nie znosiły jednak w dalszym ciągu zbiórek,
Pamięć o obozie przywrócona została w 1965, za sprawą reporterskiej publikacji łódzkiego literata i dziennikarza - [[Wiesław Jażdżyński|Wiesława Jażdżyńskiego]] pt. ''Reportaż z pustego pola''{{u|jazdzynski}}. Niedługo potem ruszyły szerokim frontem działania społeczne i administracyjne mające na celu pomnikowe upamiętnienie tego miejsca. Również dzięki tej publikacji doszło do procesu byłej ''wychowawczyni'' - Eugenii Pohl vel Pol. Przede wszystkim jednak "Reportaż" był impulsem dla napisania monografii tego obozu przez byłego więźnia - Józefa Witkowskiego. ▼
chodzenia parami, gwizdków - to wszystko przypominało im obóz. Z trudem też przychodziło im wierzyć w życzliwą postawę opiekunów-wychowawców. Ciągle widziały w nich dozorców niemieckich''. (...)"<ref>M. Niemyska-Hessenowa, op. cit.</ref>.
 
 
▲Przyczyną było również i to, że teren byłego obozu został szybko ponownie zamieszkany przez przedwojennych mieszkańców tego rejonu - lub ludność napływową - którzy po prostu, powrócili do swoich ocalałych domów, z których zostali wysiedleni w okresie okupacji, gdy tworzono getto. Kilka drewnianych budynków powstałych w okresie jego funkcjonowania zostało jako "bezpańskie" rozebrane na opał. W 1947 r. rozpoczęła się przebudowa tego rejonu miasta, w ramach ogólnołódzkiego programu rewitalizacji miasta, w tym Bałut. Z czasem powstały tu bloki mieszkalne. Z zabudowy obozowej zachowały się do dziś tylko cztery murowane budynki: jeden przy ul. Mostowskiego i trzy przy ul. Przemysłowej, w tym budynek komendantury obozowej przy ul. Przemysłowej 34 (na nim tablica informacyjno-pamiątkowa), a po przeciwnej stronie budynek karceru.
 
▲Pamięć o obozie przywrócona została ponownie przywrócona w 1965, za sprawą reporterskiej publikacji łódzkiego literata i dziennikarza - [[Wiesław Jażdżyński|Wiesława Jażdżyńskiego]] pt. ''Reportaż z pustego pola''{{u|jazdzynski}}. NiedługoNiezależnie od jej oczywistych pomyłek faktograficznych niedługo potem ruszyły szerokim frontem działania społeczne i administracyjne mające na celu pomnikowe upamiętnienie tego miejsca. Również dzięki tej publikacji doszło do procesu byłej ''wychowawczyni'' - Eugenii Pohl vel Pol. Przede wszystkim jednak "Reportaż" był impulsem dla napisania monografii tego obozu przez byłego więźnia - Józefa Witkowskiego.
 
Inicjatywa pomnikowego upamiętnienia "obozu przy ul. Przemysłowej" wyszła w 1967 r. od wychowanków Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Głuchych w Przemyślu. Powołano Komitet Budowy Pomnika, zorganizowano konkurs na jego projekt. Ostatecznie 19 II 1969 r. zatwierdzono do realizacji pracę Jadwigi Janus i Ludwika Mackiewicza z Łodzi<ref>Jaworska-Maćkowiak Celina, Maćkowiak Tadeusz, Pomniki łódzkie, Łódź 1998, str. 8.</ref>.
 
9 maja 1971<ref>{{cytuj stronę|url=http://uczyc-sie-z-historii.pl/pl/projekty/zobacz/9 |tytuł=„Memento”. Obóz koncentracyjny dla dzieci w Litzmannstadt |język=pl |data dostępu=2012-09-24}}</ref> został odsłonięty w pobliskim parku (podówczas im. „Promienistych”, od początku lat 90. XX w. [[park im. Szarych Szeregów]]), [[Pomnik Martyrologii Dzieci]], nazywany popularnie w Łodzi „Pomnikiem Pękniętego Serca”<ref>{{cytuj stronę | url = http://lodz.gazeta.pl/lodz/1,89059,6962499,Oboz_dla_polskich_dzieci.html | tytuł = Obóz dla polskich dzieci | data dostępu = 2012-10-03 | autor = [[Joanna Podolska]] | opublikowany = gazeta.pl | data = 2009-08-25}}</ref>, autorstwa łódzkich rzeźbiarzy – [[Jadwiga Janus|Jadwigi Janus]] i [[Ludwik Mackiewicz|Ludwika Mackiewicza]]. Pomnik ''de facto'' stoi poza terenem obozu. Widoczne obok elementy plastyczne w postaci stylizowanych słupów z drutami pod napięciem elektrycznym otaczającymi np. niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz (Oświęcim), skrywają stojące w pobliżu garaże i nie mają nic wspólnego z terenem byłego obozu. Natomiast podobne słupy zostały ustawione w czterech narożnikach rzeczywistego obszaru obozu<ref group="uwaga">Jakkolwiek od wschodu teren ten - wraz z fragmentem cmentarza żydowskiego - został zaanektowany pod nową ulicę w tym miejscu - Zagajnikową (przedłużenie ul. Spornej).</ref>.
Linia 78 ⟶ 85:
 
W pobliskiej szkole podstawowej (nr 81, im. Bohaterskich Dzieci Łodzi, ul. E. Plater 28/32) znajduje się niewielka Izba Pamięci, poświęcona dziejom tego obozu. Tu m.in. makieta obozu, urna z ziemią z terenu obozu, kopia uniformu obozowego oraz kopie zdjęć więźniów i dokumentów (większość z nich pochodzi ze zbiorów [[Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi]])<ref>patrz: Magdalena Helman, Polen-Jugendverwhrlager (...) w zbiorach MTN-Łódź). Tu też (w Dziale II wojny światowej) można uzyskać wiele wyczerpujących informacji na jego temat.</ref>). Izba jest udostępniana do zwiedzania w godzinach pracy szkoły, na każde życzenie.
 
W lipcu 2001 r., w oddziale "Radogoszcz" [[Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi]]– otwarto dużą wystawę czasową poświęconą obozowi p.t. "Tylko gorycz i tęsknota...", między innymi przy współudziale merytorycznym grupy byłych więźniów, którzy też uczestniczyli w uroczystości jej otwarcia<ref>OL), Powrót do przeszłości. [Wystawa czasowa p.t. „Tylko gorycz i tęsknota... Losy polskich dzieci w obozie przy ul. Przemysłowej w Łodzi]; [w:] „Gazeta Wyborcza–Łódź”, 8 VII 2001, s. 5.</ref>.
 
W 70. rocznicę utworzenia obozu odsłonięto na ścianach kamienic w dzielnicy Bałuty trzy murale przedstawiające postaci dzieci z obozu dla dzieci i młodzieży polskiej. Autorami są Piotr Saul – asystent na Wydziale Malarstwa i Rzeźby [[Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu|ASP we Wrocławiu]] oraz student [[Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi|łódzkiej ASP]] Damian Idzikowski<ref>{{Cytuj stronę | url = http://wyborcza.pl/1,91446,13009555,Lodz__Obchody_70__rocznicy_utworzenia_przez_Niemcow.html | tytuł = Łódź. Obchody 70. rocznicy utworzenia przez Niemców obozu dla dzieci | opublikowany = Gazeta Wyborcza | data = 07 grudnia 2012 | data dostępu = 2014-01-30}}</ref>.
Linia 116 ⟶ 125:
{{Uwagi|uwagi=
<ref name="nazwa">Dokładne przetłumaczenie jego oficjalnej nazwy na język polski sprawia nieco kłopotu. ''Verwahren'' to m.in. schować, chować, przechowywać, czyli dokładnie przekładając winno być ''obóz przechowawczy dla młodych Polaków'', co nieco dziwnie brzmi w języku polskim. Zważywszy na główny powód jego utworzenia: odizolowanie niemieckich dzieci od polskich, przebywających do tej pory we wszelkiego rodzaju niemieckich placówkach wychowawczych, które ponoć miały je demoralizować, określenie „prewencyjny” lub wręcz „izolacyjny”, wydaje się być formą najbardziej właściwą z historycznego i językowego punktu widzenia. Natomiast oficjalna nazwa nie zawiera pierwiastka słownego sugerującego jakikolwiek charakter „wychowawczy” tegoż obozu.</ref>
<ref name="jazdzynski">Reportaż prezentował ówczesny, niepełny, stan wiedzy o obozie. Stało się to powodem oskarżania autora o fałszowanie historii (vide: [[Aleksander Szumański]], Mord polskich dzieci w Łódzkim getcie. W-wa 2013, Wyd. "Bollinari"; por. rec. Wojciech Źródlak, Mord polskich dzieci w łódzkim getcie. Plagiat w patriotycznym oleju; [w:] "Kronika miasta Łodzi", 2013, nr 3, ss. 219 - 224).</ref>
}}
 
Linia 130 ⟶ 139:
 
=== Publikacje ===
* Józef Wnuk, Helena Radomska-Strzemecka, Dzieci polskie oskarżają, PAX, Warszawa '''1961'''.
* Tadeusz Raźniewski, Chcę żyć. Łódź 1971 <small>(Wspomnienia byłego więźnia obozu. Pomimo tego, jest tam wiele nieścisłości wynikających prawdopodobnie z tego, że Autor, gdy trafił do obozu (30 X 1943), miał tylko 8 lat.)</small>.
* Józef Witkowski: Hitlerowski obóz koncentracyjny dla małoletnich w Łodzi. Wrocław: '''1975'''<small>(jedyna monografia historyczna tego obozu, chociaż w niektórych partiach dyskusyjna)</small>.
* Roman Harbar, Zofia Tokarz, Jacek Wilczur, Czas niewoli, czas śmierci, Interpress, Warszawa 1979
* Roman Harbar, Zofia Tokarz, Jacek Wilczur, Czas niewoli, czas śmierci, Interpress, Warszawa '''1979'''.
* Roman Hrabar, Obóz dla dzieci i młodzieży w Łodzi przy ulicy Przemysłowej, [w:] Zbrodnie hitlerowskie wobec dzieci i młodzieży Łodzi, okręgu łódzkiego. Łódź: '''1979'''.
* Losy dzieci polskich w okresie okupacji hitlerowskiej, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa '''1980'''.
* Jaworska-Maćkowiak Celina, Maćkowiak Tadeusz, Pomniki łódzkie, Łódź '''1998''', str. 8 <small>(informacje o okolicznościach powstania pomnika "Złamanego serca", upamiętniającego ofiary obozu.)</small>).
* Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź '''2005''', ss. .... - ...., ISBN 83-907422-2-5.
* Magdalena Helman, Polen-Jugendverwahrlager. Obóz dla dzieci i młodzieży [polskiej] przy ul. Przemysłowej w Łodzi w zbiorach Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [folder]; Łódź '''2013'''.
 
=== Periodyki ===
* Maria Niemyska-Hessenowa, Dzieci z "lagru" w Łodzi; [w:] "Służba Społeczna", '''1946''', nr ...., ss. ... - ...<small>(pierwsza publikacja na temat obozu)</small>.
* „Memento”. Obóz koncentracyjny dla dzieci w Litzmannstadt (pol.). [dostęp 2012-09-24].
* „Trybuna Ludu” [Warszawa], 3 IV '''1974''', s. 4, „Głos Robotniczy” [Łódź], 3 IV 1974 <small>(Informacja o zakończonym procesie i wyroku na Eugenię Pohl; porównaj: archiwum IPN w Łodzi, akta sprawy karnej sygn. II Ds. 31/74 t. 1 k. 4507.)</small>
* Joanna Podolska: Obóz dla polskich dzieci. gazeta.pl, 2009-08-25. [dostęp 2012-10-03].▼
* (OL), Powrót do przeszłości. [Wystawa czasowa w Muzeum Tradycji Niepodległościowych, oddz. "Radogoszcz w Łodzi p.t. „Tylko gorycz i tęsknota... Losy polskich dzieci w obozie przy ul. Przemysłowej w Łodzi]; [w:] „Gazeta Wyborcza–Łódź”, 8 VII '''2001''', s. 5.
* „Dorośli dzieciom zgotowali ten los...”, Katarzyna Będzińska, Merkuriusz Uniwersytecki '''2005'''.
* {{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.onet.pl/lodz/obchody-70-rocznicy-utworzenia-przez-niemcow-obozu-dla-dzieci/s9j3d | tytuł = Obchody 70. rocznicy utworzenia przez Niemców obozu dla dzieci | data = 7 grudnia 2012 | opublikowany = Onet.pl | data dostępu = 2013-11-19}}▼
▲* Joanna Podolska: Obóz dla polskich dzieci. gazeta.pl, '''2009'''-08-25. [dostęp 2012-10-03].
* Łódź. Powstał film dokumentalny o hitlerowskim obozie dla dzieci, „Gazeta Wyborcza”, 17.01.2013.▼
▲* {{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.onet.pl/lodz/obchody-70-rocznicy-utworzenia-przez-niemcow-obozu-dla-dzieci/s9j3d | tytuł = Obchody 70. rocznicy utworzenia przez Niemców obozu dla dzieci | data = 7 grudnia '''2012''' | opublikowany = Onet.pl | data dostępu = 2013-11-19}}
* „Trybuna Ludu” [Warszawa], 3 IV 1974, s. 4, „Głos Robotniczy” [Łódź], 3 IV 1974 (Informacja o zakończonym procesie i wyroku na Eugenię Pohl; porównaj: archiwum IPN w Łodzi, akta sprawy karnej sygn. II Ds. 31/74 t. 1 k. 4507 oraz Tomasz Ferszowicz, „Sprawa Eugenii Pohl, byłej „wychowawczyni” Prewencyjnego Obozu Policji Bezpieczeństwa w Łodzi; praca magisterska. Łowicz 2007, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu, Wydz. Historyczny. (egz. w b-ce oddz. „Radogoszcz” Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, sygn. 20457/R).▼
▲* Łódź. Powstał film dokumentalny o hitlerowskim obozie dla dzieci, „Gazeta Wyborcza”, 17.01.'''2013'''.
=== inne ===
▲* „Trybuna Ludu” [Warszawa], 3 IV 1974, s. 4, „Głos Robotniczy” [Łódź], 3 IV 1974 (Informacja o zakończonym procesie i wyroku na Eugenię Pohl; porównaj: archiwum IPN w Łodzi, akta sprawy karnej sygn. II Ds. 31/74 t. 1 k. 4507 oraz Tomasz Ferszowicz, „Sprawa Eugenii Pohl, byłej „wychowawczyni” Prewencyjnego Obozu Policji Bezpieczeństwa w Łodzi; praca magisterska. Łowicz '''2007''', Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu, Wydz. Historyczny. <small>(egz. w b-ce oddz. „Radogoszcz” [[Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi]], sygn. 20457/R)</small>.
 
[[Kategoria:Niemieckie obozy koncentracyjne]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kinder-KL_Litzmannstadt”