Jeżowce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Podział na sekcje i trochę systematyki (wg WoRMS ale można znaleźć zupełnie inne) |
|||
Linia 15:
[[Plik:Woda-5 ubt.jpeg|240px|thumb|Jeżowiec]]
[[Plik:Toxopneustes pileolus (Sea urchin).jpg|240px|thumb|Kolce ''[[Toxopneustes pileolus]]'' zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny]]
'''Jeżowce''' (Echinoidea, z [[język grecki|gr.]] ''echinos'' – jeż + ''eidos'' – rodzaj) – [[gromada (biologia)|gromada]] morskich [[zwierzęta|zwierząt]] zaliczanych do typu [[szkarłupnie|szkarłupni]] (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej.
Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki są wyposażone w jadowy narząd raniący (tzw. [[pedicellaria]]), będące w istocie zmodyfikowanymi, nieco krótszymi kolcami zakończone kleszczykami w postaci trzech twardych ruchomych szponów, przebijających skórę i wprowadzających jad. Gruczoły jadowe znajdują się u nasady kolca. Produkują one [[toksyny]] niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Do szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć ''[[Toxopneustes pileolus]]'' oraz inne jeżowce należące do rodzaju ''[[Tripneustes]]'' oraz rodzin [[Echinothuridae]] i [[Diadematidae]], których ukłucia wywołują oprócz bólu trudności oddechowe, drgawki i utratę przytomności, a w skrajnych przypadkach śmierć przez uduszenie. U gatunków występujących w strefie tropikalnej niebezpieczne bywają również same kolce, również połączone z gruczołami jadowymi. Jadowitość zachowują nawet wysuszone igły jadowe i pedicellaria. Ukłucia nawet niejadowitych jeżowców mogą wywoływać infekcje bakteryjne<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pigulewski | imię=S.| tytuł= Jadowite zwierzęta bezkręgowe | data=1982| wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-02687}}</ref>. W zapisie kopalnym jeżowce znane są od [[paleozoik]]u.
=== Systematyka ===
Wśród typu jeżowców wyróżniono następujące podtypy i rzędy<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=123082 | tytuł = WoRMS taxon details: Echinoidea | opublikowany = WoRMS | data dostępu = 8 lutego 2014}}</ref>:
* podtyp: [[Cidaroidea]]
** rząd: [[Cidaroida]]
* podtyp: [[Euechinoidea]]
** rząd: [[Aspidodiadematoida]]
** rząd: [[Diadematoida]]
** rząd: [[Micropygoida]]
** rząd: [[Pedinoida]]
** rząd: [[Phymosomatoida]] †
** rząd: [[Salenioida]]
** rząd: [[Arbacioida]]
** rząd: [[Camarodonta]]
** rząd: [[Stomopneustoida]]
** rząd: [[Echinidea]]
** rząd: [[Temnopleuridea]]
** rząd: [[Holasteroida]]
** rząd: [[Spatangoida]]
** rząd: Disasteroida - jedynie [[Disasteridae]] †
** rząd: Galeropygoida - jedynie [[Galeropygidae]] †
** rząd: Pourtalesioida - jedynie [[Pourtalesiidae]]
** rząd: Pygasteroida - jedynie [[Pygasteridae]] †
** rząd: [[Cassiduloida]]
** rząd: [[Clypeasteroida]]
** rząd: [[Echinolampadoida]]
** rząd: [[Arbacioida]]
** rząd: [[Camarodonta]]
** (rząd: [[Echinoida]])
** rząd: [[Stomopneustoida]]
Rodziny o nieustalonej przynależności:
* [[Pelanechinidae]] †
* [[Hemicidaridae]] †
* [[Orthopsidae]] †
* [[Pseudodiadematidae]] †
* [[Pygorhytidae]] †
* [[Apatopygidae]]
* [[Archiaciidae]] †
* [[Clypeidae]] †
* [[Clypeolampadidae]] †
* [[Archiaciidae]] †
* [[Glyphopneustidae]] †
Rodzaje o nieustalonej przynależności:
* ''[[Pygolampas]]''
* ''[[Mesodiadema]]'' †
=== Anatomia i morfologia ===
Jeżowce wyposażone są w [[układ ambulakralny]] i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami. Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne, naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany [[latarnia Arystotelesa|latarnią Arystotelesa]] – z pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek, przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów promienistych tworzących oczy jeżowca.
Linia 23 ⟶ 73:
* jeżowce nieregularne o symetrii dwubocznej i ciele spłaszczonym, zwykle owalnym w zarysie.
=== Tryb życia ===
Ciało jeżowca chronią kolce, między którymi schronienie znajdują drobne ryby, mięczaki i skorupiaki. Kolce wraz z [[nóżki ambulakralne|nóżkami ambulakralnymi]] pełnią funkcje lokomotoryczne. Jeżowce regularne kroczą z ich pomocą po dnie lub drążą jamy. Inne używają ich do zakotwiczenia się na dnie.
Jeżowce są zwierzętami wszystkożernymi. Zjadają głównie drobne [[bezkręgowce]], [[rośliny]] oraz [[Detrytus (ekologia)|detrytus]]. Są też wśród nich oczyszczające morza gatunki mułożerne.
=== Znaczenie dla człowieka ===
Na wybrzeżach skalistych i na kamiennych plażach zalecana jest kąpiel z butami, które mają twarde gumowe podeszwy, gdyż nadepnięcie na jeżowca może być bolesne a nawet niebezpieczne dla zdrowia.
| |||