Wzrost gospodarczy: Różnice pomiędzy wersjami

{{dopracować|WER|styl, zwłaszcza we wprowadzeniu}}

Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest [[popyt konsumpcyjny]] i [[popyt inwestycyjny|inwestycyjny]], krajowy i zagraniczny. W długim okresie natomiast – dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny. Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz dynamika inwestycji.

* stopa wzrostu [[dochód narodowy|dochodu narodowego]] (lub realnego produktu krajowego brutto). Oznacza ona stosunek przyrostu dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości dochodu narodowego w okresie bazowym.

Należy pamiętać, że PKB jest tylko pewną konwencją liczenia wartości produkcji w danym okresie. W uproszczeniu jest to suma wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym okresie. Wartość jest zaś iloczynem ilości i ceny poszczególnych dóbr. Dlatego też możliwy jest wzrost PKB przy niezmienionej produkcji a jedynie przy rosnących cenach. Doświadczać mogą tego, na przykład, kraje-producenci ropy naftowej przy rosnących cenach tego surowca. Ponadto, teoretycznie jest także możliwy spadek PKB przy wzrośnie wolumenu produkcji a jednoczesnym względnie silniejszym spadku cen. Jest to tak zwany argument [[wzrost zubażający|wzrostu zubożającego]] obecny w teorii handlu międzynarodowego.

Od niedawna część badaczy kwestionuje PKB jako uniwersalną miarę wzrostu gospodarczego. Nowe sugerowane miary w większym stopniu mają koncentrować się na wzroście wartości posiadanych przez osoby fizyczne i firmy dóbr i oparte są o powiązane ze sobą miary PKB oraz indeksy cen: [[Indeks cen dóbr produkcyjnych|PPI]] i [[Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych|CPI]].

Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu rozwoju, historycznie ukształtowanego sposobu i poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia kraju, położenia geograficznego, zasobności w bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji i usług, udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych.

Bariery rozwoju grupować można według różnych kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny, techniczny i przyrodniczy.

* Pracapraca (w ujęciu ilościowym – podaż pracy, jak i jakościowym – dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacja)

* Zasobyzasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)

* Kapitałkapitał – środki wykorzystywane w procesie produkcji

** [[kapitał rzeczowy]] (maszyny, fabryki, drogi)

** [[kapitał finansowy ]]

** [[kapitał ludzki]]

* Technologiatechnologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

Mimo, że dodatni wzrost gospodarczy może wydawać się zjawiskiem powszechnym, to we współczesnej historii nie brakuje wielu przykładów ujemnego wzrostu gospodarczego. Znaczny spadek PKB może być wywołany zniszczeniami wojennymi. Doświadczyło tego wiele państw europejskich podczas I i II wojny światowej. Negatywny wpływ na produkcję potęgowało także zamknięcie granic ograniczające przepływy kapitału i wymianę handlową. Przykładowo, Polska doświadczyła po I wojnie światowej głębokiego spadku produkcji na skutek zarówno zniszczeń wojennych, jak i załamania eksportu na rynek rosyjski. Poziom rozwoju z 1913 r. udało się osiągnąć powtórnie tuż przed wybuchem II wojny światowej.

[[Plik:Shaghai pudong.JPG|thumb|250px|[[Drapacz chmur|Drapacze chmur]] w [[Pudong]]]]

Analiza historii gospodarek świata pokazuje że szczególnie wysoką dynamiką wzrostu gospodarczego lub szansę na jego osiągnięcie wyróżniają się państwa cechujące się wysokim stopniem wolności gospodarczej i niewielkiej ingerencji państwa w gospodarkę. Najlepszym przykładem są np. [[Chiny]], kraj który w czasach rządów [[Mao Zedong]]a przeżył katastrofalną zapaść wskutek wprowadzanych brutalnymi metodami reform i przekształcenia w gospodarkę socjalistyczną. W efekcie kraj przeżył klęskę głodu i ogólnego zacofania. Jednak wskutek rynkowych reform wprowadzonych za rządów [[Deng Xiaoping]]a na przełomie lat 70 i 80 XX wieku Chiny odniosły wielki sukces. Nastąpiła reforma rolna (likwidacja kolektywnego rolnictwa), rozpoczęto prywatyzację, stworzono strefy ekonomiczne na wybrzeżu otwarte na firmy z zachodu. Symbolem sukcesu gospodarczego Chin stała się dzielnica finansowa [[Pudong]] w [[Szanghaj]]u. W rezultacie reform Denga Chiny uzyskały bardzo stabilny wzrost gospodarczy i w ciągu 10 lat od wprowadzenia zmian niegdyś głodujące Chiny zaczęły eksportować [[ryż]]. Już na początku XXI wieku PKB Chin przekroczyło bilion dolarów. A po kolejnej dekadzie urosło jeszcze ponad sześciokrotnie. Dzięki stabilnemu rozwojowi Chiny oparły się nawet [[kryzys finansowy od 2007|kryzysowi finansowemu w 2008 r]].

Innym Innymiprzykładem przykładami państwpaństwa o dużym stopniu wolności gospodarczej jest np. [[Singapur]]. Państwo-miasto choć powierzchnią, ludnością i [[zasoby naturalne|zasobami naturalnymi]] absolutnie nie mogłoby się mierzyć z Chinami to jednak dzięki postawieniu na dużą swobodę gospodarczą Singapur jest dziś w czołówce państw o wysokiej dynamice wzrostu. W czasie kryzysu w pierwszym kwartale 2010 r. wzrost PKB sięgnął ponad 45%. Co postawiło Singapur na pozycji światowego lidera tempa wzrostu gospodarczego. Również w Europie możemy obserwować podobne przykłady.

[[LichtensteinLiechtenstein]] w pewnym stopniu wzorując się na Singapurze rozszerzył zakres wolności gospodarczej i postawił na politykę niskich podatków. W efekcie LichtensteinLiechtenstein jest dziś domem dla tysięcy firmprzedsiębiorstw z Europy i ze świata. Podobnym przykładem jest [[Luksemburg]] gdzie ze względu na niskie podatki zamożni obywatele innych państw lokują swoje majątki a firmyprzedsiębiorstwa swoje siedziby. Niskie podatki pozwoliły też [[Irlandia|Irlandii]] zaskakująco szybko i bezboleśnie przejść przez [[kryzys finansowy]]. Rząd Irlandii postawił na niski podatek [[CIT]] (12,5%) w rezultacie wiele firmprzedsiębiorstw z innych państw przeniosło się na zieloną wyspę. Przykładem może być [[Twitter]] który wybrał Irlandię jako swoją siedzibę w Europie.

[[Stany Zjednoczone]] w swej historii przeżywały wzloty i upadki. Do tych pierwszych na pewno można zaliczyć rozkwit gospodarczy w XIX i na początku XX wieku. Także stabilny wzrost za prezydentury [[John Fitzgerald Kennedy|Johna KennedyKennedy’ego]] spowodowany obniżką podatku dla bogatych Amerykanów z 91 do 70%. Prawdziwy boom gospodarczy Stany Zjednoczone przyżyłyprzeżyły w latach 80 XX wieku gdy prezydentem został [[Ronald Reagan]] z jego słynną polityką -– [[Reaganomika|Reaganomiką]]. Prezydent Reagan dokonał dalszej obniżki podatków w efekcie USA przeżyła okres silnego wzrostu gospodarczego. Równocześnie z Reaganem w Wielkiej Brytanii rządziła premier [[Margaret Thatcher]] i jej polityka -– [[thatcheryzm]] charakteryzująca się bardzo ortodoksyjnym przestrzeganiem norm [[Liberalizm gospodarczy|liberalizmu gospodarczego]] i obyczajowego [[konserwatyzm]]u. Choć rządy Lady Thatcher budziły kontrowersje i ogólny sprzeciw także wśród samych brytyjczykówBrytyjczyków nie można zaprzeczyć że gospodarka Wielkiej Brytanii w tym okresie dokonała dużego skoku naprzód.

Również Polska w swej historii miała moment gdy funkcjonowała u nas wolność gospodarcza. Gdy [[PRL]] chylił się ku upadkowi a [[gospodarka Polski]] była w zapaści ministrem przemysłu w [[Rząd Mieczysława Rakowskiego|rządzie Mieczysława Rakowskiego]] został [[Mieczysław Wilczek]]. Wierząc w zasady wolnego rynku minister WilczekPrzygotował przygotowałon ustawę o działalności gospodarczej zwaną popularnie [[ustawa Wilczka|ustawą Wilczka]]. Dokument ten dawał rodzącej się dopiero prywatnej przedsiębiorczości nieznaną dotąd wolność gospodarczą, co w połączeniu ze stosunkowo niskim opodatkowaniem pracy w tym czasie zaowocowało polskim cudem gospodarczym na przełomie lat 80 i 90. Jak grzyby po deszczu rosły prywatne firmyprzedsiębiorstwa: małe, średnie i duże. Pojawiały się pierwsze [[kantor walutowy|kantory]], a sklepy zapełniły się towarami dotąd znanymi Polakom jedynie ze sklepów [[Pewex]]. Niestety liberalna ustawa Wilczka była od początku lat 90. modyfikowana, wypełniana [[koncesja]]mi, regulacjami, przepisami i w rezultacie czego straciła swój wolnościowy charakter. Pomimo tego w pierwszych latach 90. polska gospodarka w trudnym dla siebie okresie zmieniała się dynamicznie. Wprawdzie od razu pojawił się ogromny problem [[bezrobocie|bezrobocia]] jednak dzięki ustawie Wilczka miliony Polaków zwalnianych z likwidowanych wówczas zakładów państwowych: fabryk, [[kopalnia|kopalń]], [[huta|hut]], [[PGR]]-ów i prywatyzowanych wówczas firmprzedsiębiorstw mogło znaleźć zatrudnienie w sektorze prywatnym. Szacuje się, że do połowy lat 90. w wyniku ustawy wilczkaWilczka powstało około 6 milionów nowych [[miejsce pracy|miejsc pracy]]. Do tego dynamika wzrostu PKB była w tym okresie znacząca. Do dziś efektem ustawy Wilczka, która formalnie przestała obowiązywać 1 stycznia 2000 roku jest fantastyczna przedsiębiorczość Polaków. Do tej pory w małych i średnich firmachprzedsiębiorstwach zatrunieniezatrudnienie znajduje kilka milionów obywateli naszego kraju. Pomimo narastających trudności wynikających z nadmiernych regulacji i wszechwładnej [[biurokracja|biurokracji]] ponad 20 lat po wprowadzeniu ustawy Wilczka nasi przedsiębiorcy należą do światowej czołówki jeśli chodzi o pracowitość, przedsiębiorczość i zaradność. Obecnie polscy mikro i średni przedsiębiorcy wypracowują ponad połowę rocznego PKB Polski.

{{wikiquoteWikicytaty|Wzrost gospodarczy}}

* [[EndogeniczneEndogeniczny modelemodel wzrostu gospodarczego]]

* [[EgzogeniczneEgzogeniczny modelemodel wzrostu gospodarczego]]

* Paul Samuelson, William Nordhaus, "Ekonomia"„Ekonomia”, PWN Warszawa 2004