}}
[[Plik:USSR stamp A.V.Suvorov 1980 4k.jpg|thumb|200px|[[Znaczek pocztowy]] Związku Radzieckiego, Aleksander Suworow, [[1980]] (Michel 5009, Scott 4878)]]
[[Plik:Suvorov near Praga 1794.JPG|200px|thumb|right|Suworow [[Obrona Pragi|na przedpolach Pragi]], [[akwaforta]] [[Daniel Chodowiecki|Daniela Chodowieckiego]]]]
'''Aleksandr Wasiljewicz Suworow''', [[język rosyjski{{lang|ros.]]ru}} ''Александр Васильевич Суворов'' (ur. [[24 listopada]] [[1729]] w [[Moskwa|Moskwie]], zm. [[18 maja]] [[1800]] w [[Petersburg|Sankt Petersburgu]]) – książę italski [[1799książę]] Italii (''князь Италийский'', 1799), książę Sardynii, hrabia [[Râmnicu Sărat|Rymnikahrabia]] [[1789Rymnik]]a (''граф Рымникский'', 1789), [[Hrabia cesarstwa|hrabia]] [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]], [[Rosja|rosyjski]] [[generalissimus]] [[(1798]]), [[marszałek polny]] [[Austria|Austrii]]. Dowódca i teoretyk wojskowy. Był sławny ze względu na odniesione sukcesy militarne.
Już w dzieciństwie pod nadzorem ojca, gen. lejtnanta Wasilija Iwanowicza Suworowa (1705–1775; doradcy cara [[Piotr I Wielki|Piotra I]]) uczył się matematyki, literatury, historii sztuki, astronomii i języków obcych, a także studiował takie działy z dziedziny wojskowości, jak: jeździectwo, strzelectwo, szermierka, taktyka, [[kartografia]], [[artyleria]], sztuka fortyfikacji i historia sztuki wojennej. Ze względu na słaby stan zdrowia we wczesnym dzieciństwie, szczególnie pieczołowicie poddany był usprawniającym ćwiczeniom fizycznym. Jeszcze jako chłopiec w [[1742]] został wcielony do wojska jako szeregowy żołnierz i służył w Siemionowskim pułku Gwardii Cesarskiej, w którym dosłużył się w [[1748]] rangi kaprala. W [[1754]] po ukończeniu nauki w Akademii Wojskowej został mianowany porucznikiem (oficerem) i skierowany do Ingermanlandzkiego pułku piechoty. W okresie od [[1756]] do [[1758]] r. służył w Kolegium Wojennym. W czasie [[wojna siedmioletnia|wojny siedmioletniej]] [[1756]]–[[1763]] od [[1758]] r. na stanowiskach sztabowych i dowódczych. Walczył w [[bitwa pod Kunowicami|bitwie pod Kunowicami]] [[1759]], w opanowaniu [[Berlin]]a [[1760]] i [[Kołobrzeg]]u [[1761]]. W [[1762]] r. mianowany do stopnia pułkownika i wyznaczony na dowódcę Astrachańskiego pułku piechoty. Od [[1763]] do [[1769]] r. dowódca Suzdalskiego pułku piechoty. W latach [[1764]]–[[1765]] napisał i wprowadził do użytku "Instrukcję pułkową" – instrukcję o porządku wojskowym, metodach szkolenia i wychowania żołnierza i oficera.
W [[1761]] został inicjowany do [[Petersburg|petersburskiej]] [[loża wolnomularska|loży masońskiej]] Des Trois Etoiles. Wyższe stopnie wtajemniczenia uzyskał w [[Kaliningrad|Królewcu]], w loży Zu Den Drei Kronen.
W latach [[1768]]–[[1772]] dowodził pułkiem piechoty, następnie brygadą i w końcu wielką jednostką (dywizją) w korpusie gen. lejtnanta Iwana Wejmarna. Brał udział w rozgromieniu [[konfederacja barska|konfederacji barskiej]]. [[13 września]] [[1769]] r. odniósł zwycięstwo nad [[Józef Pułaski|Józefem]] i [[Kazimierz Pułaski|Kazimierzem Pułaskimi]] w [[bitwa pod Orzechowem|bitwie pod Orzechowem]]. [[23 maja]] [[1771]] r. pokonał konfederatów pod wodzą [[Charles François Dumouriez|Charlesa Dumourieza]] w [[bitwa pod Lanckoroną|bitwie pod Lanckoroną]]. W nocy z [[22 IXwrześnia|22]] na /[[23 września]] [[1771]] r. rozgromił oddziały konfederatów litewskich, dowodzone przez [[hetman wielki litewski|hetmana wielkiego litewskiego]] [[Michał Kazimierz Ogiński|Michała Kazimierza Ogińskiego]] w [[bitwa pod Stołowiczami|bitwie pod Stołowiczami]]. Przeprowadził udane oblężenie [[Wawel]]u, zakończone kapitulacją jego załogi [[23 kwietnia]] [[1772]] r. W [[1770]] r. mianowany do stopnia [[generał]]a majora.
W [[1772]] r. został dowódcą Sanktpetersburskiej Dywizji.
W lutym [[1773]] r. na własną prośbę skierowany na na front [[V wojnaWojna rosyjsko-turecka (1768-1774)|wojny rosyjsko-tureckiej]] do 1 Armii gen. płk [[Piotr Rumiancew|P. A. Rumiancewa-Zadunajskiego]]. W okresie od maja do czerwca 1773 r. jednostka Suworowa dwa razy sforsowała [[Dunaj]] i rozbiła Turków pod Turtukajem. We wrześniu 1773 r. zorganizował obronę Girsowa i po odparciu uderzenia Turków, śmiałym kontratakiem rozbił ich siły. W czerwcu [[1774]] r. razem z gen. płk M. F. Kamieńskim rozbił czterdziestotysięczny korpus turecki pod [[Bitwa pod Kozłudżą|Kozłudżą]].
W sierpniu [[1774]] r. na rozkaz [[Katarzyna II Wielka|Katarzyny II]] został skierowany do stłumienia [[powstanie Pugaczowa|powstania Pugaczowa]] na Powołżu. Jednak siły powstańców zostały rozbite tuż przed przybyciem Suworowa. Suworow przejął buntownika Pugaczowa i konwojował go do [[Uljanowsk|Symbirska]].
W latach 1774–1786 dowodził dywizjami i korpusami w różnych rejonach Rosji. Kierował budową Kubańskiej Linii Umocnionej i fortyfikacjami na [[Krym]]ie. Zapobiegł przeprowadzeniu desantu przez Turków w Achtiarskiej zatoce w [[1778]] r., co zapobiegło próbie rozpętania nowej wojny przez Turcję w niesprzyjającej dla Rosji sytuacji politycznej. W [[1786]] r. został mianowany generałem anszefem.
W latach [[1787]]–[[1791]] podczas [[VI wojnaWojna rosyjsko-turecka (1787-1792)|wojny z Turcją]] dowodził trzydziestotysięcznym korpusem broniącym wybrzeża od [[Chersoń|Chersonia]] do [[Półwysep Kinburn|Kinburna]] na [[Krym]]ie. W październiku zniszczył desant Turków w rejonie Kinburna. W [[1788]] r. uczestniczył w okrążeniu [[Oczaków|Oczakowa]], gdzie był ranny. W [[1789]] r. dowodził dywizją w [[Mołdawia|Mołdawii]] i wraz z Austriakami rozbił Turków pod [[Bitwa pod Fokszanami|Fokszanami]] [[1 sierpnia]] [[1789]] r. [[22 września]] odniósł świetne zwycięstwo nad wojskami wielkiego wezyra w [[Bitwa nad Rymnikiem|bitwie nad Rymnikiem]]. Po szybkim szturmie zdobył [[22 grudnia]] [[1790]] r. twierdzę [[Izmaił]]. Tam wypełniając rozkaz Suworowa żołnierze rosyjscy [[Masowe morderstwo|wymordowali]] przeszłoponad 10 000 ludności cywilnej (w tym wiele kobiet i dzieci).
W latach 1791–1794 dowodził związkami taktycznymi i operacyjnymi w [[Finlandia|Finlandii]] i na południu Rosji, kierował pracami fortyfikacyjnymi w różnych rejonach Rosji.
W 1794 r. rozbroił na Ukrainie pułki polskie wcielone w 1793 do armii rosyjskiej.
W [[1794]] zaniepokojona wybuchem [[Insurekcja kościuszkowska|insurekcji kościuszkowskiej]] [[Katarzyna II Wielka|Katarzyna II]] pisała do Suworowa: ''"Hrabio Aleksandrze Wasiljewiczu! Znany wam z pewnością buntownik Kościuszko, podburzywszy Polskę, w swych kontaktach z potworami rządzącymi Francją, zamierza wszędzie rozsiewać bunt na złość Rosji".''
Suworow stanął na czele korpusu ukraińskiego, który miał zadać ostateczny cios powstańcom kościuszkowskim. W okresie od września do października zepchnął gen. [[Karol Sierakowski|K. Sierakowskiego]] pod Krupczanami i pobił pod [[Terespol]]em, gen. [[Jan Jakub Meyen|J. Meyena]] i gen. [[Arnold Byszewski|A. Byszewskiego]] pod Kobyłką. Przypuścił 4 listopada szturm na [[Warszawa|Warszawę]] (dokonując [[obrona Pragi|rzezi ludności Pragi]]), za co został awansowany do stopnia [[Marszałek (stopień wojskowy)|feldmarszałka]]. Meldował Katarzynie II : ''"Ura! Warszawa jest nasza!"'' caryca odpowiedziała awansując go: ''"Ura! Feldmarszałku!". '' Rosyjscy historycy obciążają odpowiedzialnością za rzeź (częściowo niezależnych) Kozaków, Suworow miał nakazać zniszczenie mostów, aby uchronić lewobrzeżną Warszawę{{fakt|data=2013-05}}. Pozostawał w Polsce do 31 stycznia [[1796]] r. jako dowódca wojsk okupacyjnych.
Po powrocie z Polski objął dowództwo wojsk na południu Rosji w Tulczynie. Tam wydał dzieło "Nauka zwyciężać" (ros. Наука побеждать), gdzie przekazał wieloletnie doświadczenia w szkoleniu i wychowaniu żołnierza. Dzieło to stało się przeciwstawne nowo wydanemu przez cara Pawła I nowemu regulaminowi zapożyczonemu z armii pruskiej. Krytyka nowego regulaminu i odmowa wprowadzania go w życie wojskowe w podporządkowane związki doprowadziła do zwolnienia Suworowa z armii 17 lutego 1797 r. i jego zsyłkę do miejscowości Konczałowskie (Nowogrodzka gubernia).
W związku z powstaniem drugiej antyfrancuskiej koalicji z udziałem Rosji [[Paweł I Romanow|Paweł I]] na prośbę koalicjantów w lutym [[1799]] r. wyznaczył Suworowa naczelnym dowódca wojsk rosyjskich skierowanymi do Włoch. Suworowowi podporządkowano także wojska austriackie. W czasie kampanii włoskiej na czele wojsk austriacko-rosyjskich odniósł wiele zwycięstw nad Francuzami opanowując północne Włochy. Opracowany przez Suworowa plan działań strategiczno-operacyjnych przewidywał natarcie razem z tworzoną armią [[Piemont]]u na [[Grenoble]] – [[Lyon]] – [[Paryż]] we współdziałaniu z armią austriacką księcia Karola, która powinna nacierać ze [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Plan jednak został zatrzymany przez Austriaków. Rząd Austrii chciał tylko zajęcia Włoch i wymusił na Pawle I przerzut wojsk Suworowa do Szwajcarii. W czasie przerzutu we wrześniu 1799 r. wojska rosyjskie pokonały trudności przebazowania przez góry i wyjścia z okrążenia. W czasie kampanii włoskiej stoczył Suworow kilka bitew m. in. nad [[bitwa nad Trebbią|Trebbią]] i [[bitwa pod Novi|pod Novi]]).
W październiku 1799 koalicja z Austrią była przez Pawła I rozwiązana, a wojska Suworowa wróciły do Rosji. Za swoje sukcesy we Włoszech został mianowany jeszcze w tym samym 1799 r. [[generalissimus]]em i księciem italskim. Za naruszenie "najwyższego Regulaminu" w Rosji znowu okazał się banitą i wkrótce zmarł w [[1800]]. Został pochowany w [[Petersburg]]u.
Suworow zwykł mawiać "''[[pocisk|Kula]] jest głupia, [[bagnet]] zuch!''" i chętnie posyłał swoich żołnierzy do walki na bagnety, kto zawracał, był rozstrzeliwany{{fakt|data=2011-02}}. Być może w ten sposób skutecznie mobilizował swoich żołnierzy do walki, jednak [[historia wojskowości|historycy wojskowości]] twierdzą, że już pod koniec [[XVIII wiek]]u bagnety powodowały zaledwie niewielki procent ran bitewnych{{fakt|data=2013-05}}.
|