Kajneus: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
uzup. |
uzup. |
||
Linia 1:
[[Plik:Krauss - Neptune Caenis.jpg|mały|Kajnis i Posejdon]]
'''Kajneus''' (właściwie '''Kajnis'''; [[język grecki|gr.]] {{grc|Καινεύς}} Kaineús, [[łacina|łac.]] Caenis, Caeneus) – w [[mitologia grecka|mitologii greckiej]] córka [[Elatos (syn Arkasa)|Elatosa]], przemieniona przez [[Posejdon]]a w mężczyznę, była jednym z [[Argonauci|Argonautów]] i wodzem [[Lapici|Lapitów]].
== Mit ==
Kajnis była córką Elatosa i Laodike, córki króla Cypru [[Kinyras]]a, a siostrą Ajpytosa, Kyllena, Ischysa, Stymfalosa i Pereusa{{odn|Grimal|1987|s=370 i 328}}. Elatos jak wielu herosów [[Arkadia (kraina historyczna)|arkadyjskich]] miał jednak swojego [[Tesalia|tesalskiego]] sobowtóra, który niewiele się od niego różnił. Z tym właśnie tesalskim [[Elatos z Larisy|Elatosem z Larisy]] bywa czasem łączona postać Kajnis/Kajneusa{{odn|Grimal|1987|s=82}}. Wedle tej wersji matką Kajnis była Hippe, a braćmi [[Polifem (syn Elatosa)|Polifem]] i również Ischys{{odn|Grimal|1987|s=203 i 293}}{{odn|Zamarovský|1998|s=223}}.
Linia 6 ⟶ 8:
Kajneus wziął udział w [[centauromachia|centauromachii]]{{odn|Grimal|2008|s=174}}. [[Centaury (mitologia)|Centaury]] nie mogąc go zabić, zwaliły na niego pnie sosnowe i żywcem pogrzebały{{odn|Grimal|2008|s=174}}. Wedle innej wersji mitu Kajneus zachwycony swą mocą, ustawił pośrodku placu, gdzie zbierali się ludzie, włócznię i kazał jej oddawać cześć boską, jednocześnie zakazując składania ofiary innym bogom. Gdy dowiedział się o tym [[Zeus]], podburzył przeciw niemu centaury. Podczas wesela [[Pejritoos]]a napadły one niespodziewanie na Kajnis, która bez trudu zabiła pięciu czy sześciu spośród nich, ponieważ broń odbijała się od jej zaczarowanej skóry nie czyniąc jej krzywdy. Rozwścieczone centaury schwyciły wówczas drewniane drągi i tłukły tak długo Kajnis po głowie, aż ją wbiły w ziemię, po czym przywaliły ją stosem drzewa. Kajneus zmarł uduszony. Po chwili ze stosu wyleciał ptak o rudo upierzonych skrzydłach. Obecny przy tym wieszczek Mopsos, rozpoznał w nim duszę Kajnis. Kiedy ludzie, którzy przyszli ją pochować, odwalili drzewo, ujrzeli znowi ciało kobiety{{odn|Graves|1974|s=246}}. Według innych została przemieniona we flaminga, ptaka o lśniących skrzydłach{{odn|Grimal|2008|s=174}}.
== Jego znaczenie ==
[[Plik:Kaineus Kentauros Louvre CA2494 n1.jpg|mały|Centaur okładający Kajneusa. [[Lekyt]] attycki 500-490 p.n.e.]]
Z faktu, że żyjący w Arkadii bożek [[Pan (mitologia)|Pan]] próbował kiedyś zgwałcić dziewiczą Pitys, która umknęła mu zamieniając się w jodłę (''elate'') R. Graves wysuwa przypuszczenie, że Pitys-Elate (zwana również Kajnis) mogła być pierwotnie boginią jodły, a przekształcenie się Kajnis w Kajneusa pociągnęło za sobą przekształcenie Elate w Elatosa{{odn|Graves|1974|s=108-109 i 246}}.
Epizod z nakazaniem oddawania czci włóczni może wskazywać na narzucenie Lapitom zwierzchnictwa przez zwycięskich [[Hellenowie (plemię)|Hellenów]]. Włócznia mogła być maikiem ku czci bogini Kajnis lub Elate („jodły”), której świętym drzewem była jodła. Echem kolejnego najazdu, [[Eolowie|Eolów]] z Jolkos sprzymierzonych z centaurami, jest centauromachia. Zwycięscy Eolowie poddali Lapitów swemu bogu Posejdonowi. Pozwolili im jednak zachować prawa plemienne. Kobieta-wódz klanu mogła nadal sprawować swą władzę, musiała tylko, podobnie jak w Argos, zakładać sztuczną brodę, by potwierdzić swoje prawa do występowania w charakterze przywódcy plemienia. W ten sposób Kajnis została Kajneusem{{odn|Graves|1974|s=246 przyp. 1}}.
Wątek centaurów tłukących Kajnis po głowie odnosi się do obrzędu, utrwalonego również w malarstwie czarnofigurowym, w którym mężczyźni tłukli po głowie Matkę-Ziemię, aby wypuściła [[Persefona (córka Zeusa)|Korę]], personifikację Nowego Roku. „Kajnis” znaczy „nowa”. Odkrycie w poległym wodzku kobiety przypomina albański zwyczaj wyruszania dziewcząt na wojnę w męskim stroju. Dopiero po śmierci odkrywano, że poległy wojownik był kobietą{{odn|Graves|1974|s=246 przyp. 1}}.
== Rodowód ==
| |||