Malarz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
błędy i poprawki |
||
Linia 2:
{{disambigR|artysty|[[malarz (ujednoznacznienie)|inne znaczenia]]}}
'''Malarz, malarczyk''' – [[rzemieślnik]], [[artysta]] zajmujacy się [[malarstwo|malarstwem]].
ł''
Zawód polegający na pokrywaniu, malowaniu płaszczyzn, przedmiotów powłokami, liniami, punktami, kolorem, farbą, farbami, po to by je ochronić, zmienić ich własny kolor lub namalować, stworzyć obraz, wyobrażenie, iluzję tego co odbieramy [[wzrok|zmysłem wzroku]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = praca zbiorowa | tytuł = Słownik terminologiczny sztuk pięknych | miejsce = Warszawa | data = 1996 | strony = 246, 247}}</ref>.
Linia 22:
W czasach [[Starożytność|antycznych]] [[Sztuka starożytnej Grecji|malarstwo greckie]] i później [[Sztuka starożytnego Rzymu|rzymskie]] miało wysoka rangę. Znani byli z imienia najlepsi malarze, doceniano efekt [[sztuka iluzji|iluzji]]. Duże znaczenie zyskiwał [[portret]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Nowicka Maria | tytuł = Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego | miejsce = Warszawa | data = 1988 | strony = 63-86}}</ref>. W [[starożytny Rzym|antycznym Rzymie]] istniało nawet prawo obrazu,.''..ius imaginum...'', określające komu należny był [[portret]] jako wyróżnienie, [[nobilitacja]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Maria Nowicka | tytuł = Malowany portret cesarski i jego funkcja w Imperium Rzymskim (I-V w.) | wydawca = PWN | data = 1988 | seria = Kwartalnik historii kultury materialnej | strony = t. 36, s. 402}}</ref>.
W [[
''Pictor parietarius'' (paries-ściana), malarz który wykonywał proste prace malarskie, tło, ornamenty zarabiał 75 denarów dziennie. Wykonujący skomplikowane kompozycje figuralne ''pictor imaginarius'' (imago-wyobrażenie), zarabiał 150 [[denar]]ów dziennie<ref>{{Cytuj książkę | autor = Agnieszka i Piotr Barańscy, Paweł Janiszewski | tytuł = Edykt Dioklecjana o cenach towarów wystawionych na sprzedaż | miejsce = Poznań | data = 2007 | strony = 51}}</ref>.
Linia 43:
* [[Magdeburg]] 1206<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dąbówna Barbara | tytuł = Warsztat malarza cechowego w Polsce | miejsce = Wrocław Warszawa Kraków | data = t. IV, s. 333 | seria = Studia renesansowe}}</ref>,
* [[Augsburg]] 1303, cech malarzy, [[Snycerstwo|snycerzy]], [[kowal]]i<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 30}}</ref>,
* [[Zurych|Zurich]] 1336<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dąbówna Barbara | tytuł = Warsztat malarza cechowego w Polsce | miejsce = Wrocław Warszawa Kraków | data = t. IV, s. 333 | seria = Studia renesansowe}}</ref>,[[Plik:Unknown painter - Luke Paints the Icon of the Mother of God Hodegetria - WGA23494.jpg|thumb|150x150px]]
* [[Bazylea]] 1335<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dąbówna Barbara | tytuł = Warsztat malarza cechowego w Polsce | miejsce = Wrocław Warszawa Kraków | data = t. IV, s. 333 | seria = Studia renesansowe}}</ref>,
* [[Praga]] 1348, Bractwo św. Łukasza malarzy, [[Rzeźba|rzeźbiarzy]], goldszlagerów<ref>{{Cytuj książkę | autor = Domański Ludomir | tytuł = Historia nieznanego rzemiosła w Polsce w latach 1393-1551 | miejsce = Wrocław | data = 2004 | seria = Amator Scientiae | strony = 27}}</ref>, błoniarzy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dąbówna Barbara | tytuł = Warsztat malarza cechowego w Polsce | miejsce = Wrocław Warszawa Kraków | data = t. IV, s. 342 | seria = Studia renesansowe}}</ref>, szklarzy i szczytarzy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 50}}</ref>,
* [[Wrocław]] 1386,
Przyjęcie przez europejskich malarzy, rzeźbiarzy jako patrona [[Łukasz Ewangelista|świętego Łukasza Ewangelistę]], według legendy, malującego, rzeźbiącego Marię matkę Jezusa, potwierdzało prawo do malowania wizerunków Boga i [[Ewangelia|Ewangelii]], wbrew przekonaniom [[Ikonoklazm|ikonoklastów]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Michalski Sergiusz | tytuł = Protestanci a sztuka spór o obrazy w Europie Nowożytnej | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 161-191}}</ref>.
== Malarze w Polsce ==
Nie wiemy nic o malarzach z [[Prehistoria ziem polskich|okresu przedpiastowskiego]]. Razem z religią chrześciańską malarze klasztorni przybywali do [[Polska|Polski]].
W XII wieku wnętrze [[Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku|katedry płockiej]] ozdabiał malowidłami cudoziemiec, malarz Gunter<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dowiat Jerzy-redakcja | tytuł = Kultura Polski Średniowiecznej | miejsce = Warszawa | data = 1985 | strony = 432}}</ref>. W [[Historia Polski (do 1138)|państwie pierwszych Piastów]] najprawdopodobniej tylko malarze związani z [[Kościół katolicki obrządku koptyjskiego|kościołem]] wykonywali to rzemiosło czy sztukę<ref>{{Cytuj książkę | autor = redakcja Michał Walicki | tytuł = Sztuka Polska przedromańska i romańska do schyłku XIIIw | miejsce = Warszawa | data = 1966 | strony = 251-252}}</ref>.
W XII w. zakonach [[Cystersi|cystersów]], [[bernardyni|bernardynów]], [[dominikanie|dominikanów]] powstawały pierwsze [[Skryptorium|skryptoria]] zatrudniające poczatkowo sprowadzanych z zachodnich klasztorów mnichów; pergaministów, [[Skryba|skryptorów-kaligrafów]] i [[Iluminator (zawód)|malarzy – iluminatorów]], wytwarzających potrzebne w nowych kościołach i klasztorach, [[księgi liturgiczne]], [[Mszał Rzymski|mszały]], [[Modlitewnik (książka)|modlitewniki]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Miodońska Barbara | tytuł = Małopolskie malarstwo książkowe 1320-1540 | miejsce = Warszawa | data = 1993 | strony = 84-95}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Dowiat Jerzy-redakcja | tytuł = Kultura Polski Średniowiecznej | miejsce = Warszawa | data = 1985 | strony = 258}}</ref>.
Linia 64 ⟶ 66:
=== Pierwsze cechy malarzy w Polsce ===
[[Plik:Balthasar Behem Codex - painter's atelier.jpg|thumb|150x150px]]
* [[Kraków]] 1327-29 – malarz Konrad schilder<ref>{{Cytuj książkę | autor = Ptaśnik Jan | tytuł = Cracovia Artificum 1300-1500 | miejsce = Kraków | data = 1917 | strony = 4}}</ref>, 1400-
* [[Lwów]] 1387-9 malarz Joannes, 1404-Stenczel, 1408-Lukas<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 22}}</ref>, samodzielny
* [[Przemyśl|Przemyś]]<nowiki/>l: Pierwsi malarze [[Rusini]] sprowadzenie przez króla [[Władysław II Jagiełło|Jagiełłę]] do ozdobienia sal na [[Wawel Kraków|Wawelu]] ''„more Graecorum”'', Statut cechu malarzy z roku 1625, 1431-4- Mathias, 1443-4-malarz z [[Drohobycz]]a, 1443-Jacobus pictor<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 23}}</ref>,
* [[Poznań]] 1414-15-malarz Mikołaj z Kalisza, 1422-Piotr Knoff, 1430-Jan z Piasku, 1489-cech malarzy ([[Snycerstwo|snycerzy]]), [[Złotnictwo|złotników]], hafciarzy, [[Farmaceuta|aptekarzy]], 1574-samodzielny cech malarzy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 23}}</ref>,
* [[Warszawa]] 1428-malarz Piotr, 1505-Serafin, 1494-Mikołaj<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 24}}</ref>, 1589-statut cechu malarzy, złotników, [[szmuklerz]]y i aptekarzy warszawskich<ref>{{Cytuj książkę | autor = Koczorowska-Pelplińska Ewa | tytuł = Warszawskie rzemiosła artystyczne i budowlane w XV w | miejsce = Warszawa | data = 1959 | strony = 15-29}}</ref>,
Linia 76 ⟶ 78:
=== Malarze cechowi ===
Malarze grupowali się w Polsce w [[Cech rzemiosła|organizacje cechowe]] z początkiem XV wieku. W wielu miastach nie zachowały się dokumenty cechowe i malarzy znamy tylko z dokumentów miejskich lub sądowych. Znane są imiona, przymianki, często dowcipne (nadawane podczas egzaminów czeladniczych) lub nazwiska, u tych nielicznych którzy je posiadali, zastępowane nazwą miasta z którego malarz pochodził, imieniem ojca lub tylko określeniem zawodu (pictor, moler, malarz, malarczyk). W pierwszych latach istnienia tego rzemiosła mylono malarzy ze [[Snycerstwo|snycerzami]] i określenia moler, sniczer występowały zamiennie. Do [[Cech rzemiosła|Cechu]] należeli [[mistrz]]owie wpisani do cechowej księgi mistrzów i [[czeladnik|czeladnicy]] (towarzysze) wpisani do księgi czeladzi. Kobiety, żony mistrzów nie należały do Cechu, ale mogły prowadzić po śmierci męża warsztat, jeżeli zatrudniały wyszkolonych czeladników<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dobrowolski Tadeusz | tytuł = Życie i twórczość i znaczenie społeczne artystów polskich i w Polsce pracujących w okresie późnego gotyku 1440-1520 | wydawca = Ossolineum | data = 1965 | strony = 17}}</ref>.
W XV wieku malarze także podejmowali się prac snycerskich lub łączyli oba zawody. [[Ołtarz szafiasty|Obraz ołtarzowy średniowieczny]] bywał rzeźbiony, pełnoplastyczny i płaski, dwuwymiarowy jednocześnie.
Linia 82 ⟶ 84:
Malarze cechowi malowali, ozdabiali i złocili elewacje i wnętrza budynków, elementy architektoniczne, wyposażenie kościołów, obrazy, ramy i rzeźby, przedmioty codziennego użytku, ceramikę, szkło, elementy uzbrojenia, [[Rząd koński|rzędy końskie]], [[Powóz (pojazd)|powozy]] i [[Kareta (pojazd)|karety]], ilustracje w księgach i dokumentach, grafiki. Ponadto prowadzili prace konserwatorskie, byli rzeczoznawcami sądowymi w sprawach sztuki i bronili miast polskich na równi z innymi rzemieślnikami<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dąbówna Barbara | tytuł = Warsztat malarza cechowego w Polsce | miejsce = Wrocław Warszawa Kraków | data = t. IV, s. 331-379 | seria = Studia renesansowe}}</ref>.
Przywilej czeskiego [[Wacław IV Luksemburski|króla Wacława]] z roku 1390 dla malarzy śląskich bardzo lakonicznie określał że tylko malarze i szklarze (witrażownicy) mogą pracować pędzlem<ref>{{Cytuj książkę | autor = Schulz Alvin | tytuł = Geschichte der Schlesien Maler 1500-1800 | wydawca = Korn | miejsce = Breslau | data = 1882 | strony = 19}}</ref>.
▲Malarze cechowi broniąc swojego rzemiosła procesowali się z innymi rzemieślnikami próbującymi malować swoje wyroby<ref>{{Cytuj książkę | autor = Herbst Stanisław | tytuł = Toruńskie cechy rzemieślnicze | miejsce = Toruń | data = 1933 | strony = 194, 195}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Charewiczowa Łucja | tytuł = Lwowskie organizacje zawodowe za czasów Polski przedrozbiorowej | miejsce = Lwów | data = 1929 | strony = 151}}</ref>.
Obok malarzy cechowych, działali malarze zakonnicy w klasztorach, podobnie jak w przypadku iluminatorów.
Linia 91:
Poza cechami byli też malarze [[serwitor]]zy działający na prawie serwitutu, znakomici artyści sprowadzani do Polski z zachodu przez dwory królewskie, biskupie, czy magnackie. W sporach z malarzami cechowymi byli pod ochroną swojego Pana do którego wstępowali na służbę<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dąbówna Barbara | tytuł = Warsztat malarza cechowego w Polsce | miejsce = Wrocław Warszawa Kraków | data = t. IV, s. 335 | seria = Studia renesansowe}}</ref>.
Malowali poza cechem także malarze nie zrzeszeni, [[partacz|przeszkodnicy, partacze]], starano się im uniemożliwić działalność lub pozwalano na nią za specjalną opłatą do
Prawo cechowe jako podstawa dla działających w Polsce malarzy dominowało do końca XVIII wieku. Malarze cechowi tak jak rzemieślnicy innych zawodów pokonywali wszystkie stopnie umiejętności zawodowych; od terminatorów przez wyzwoliny na [[czeladnik]]ów – malarczyków, po egzaminie i wykonaniu [[majstersztyk|sztuki, majstersztyku]] zostawali [[mistrz]]ami z prawem nauki zawodu. Czeladnicy po wyzwolinach często odbywali wędrówkę po innych miastach, krajach gdzie w obcych warsztatach mieli zdobywać doświadczenie w zawodzie<ref>{{Cytuj książkę | autor = Walicki Michał | tytuł = Złoty widnokrąg | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 31, 32}}</ref>.
Malarze wybierali doświadczonych mistrzów na starszych cechu, w niektórych cechach wybierano także [[cenzura|cenzorów]]
=== Malarze polscy w czasach nowożytnych, szkoły malarskie. ===
Linia 106:
* malarzy od [[chinoiserie|chińszczyzny]] – lakierników,
* malarzy dekoratorów – [[Pozłotnictwo|pozłotników]]
* malarzy wirtuozów – artystów, wykonujących rysunki, obrazy,
Pierwsze próby zmiany – przyłączenia malarstwa jako sztuki do [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]] dla kształcenia najlepszych, malarzy wirtuozów podjęto w połowie XVIII wieku. W 1766 powstał nowy statut kongregacji malarskiej podległej Akademii Krakowskiej, podobny do statutów [[Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu|Akademii Wiedeńskiej]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Chamcówna Mirosława | tytuł = Walka malarzy krakowskich o wyzwolenie spod praw cechowych | miejsce = Warszawa | data = 1954 | seria = Biuletyn Historii Sztuki,nr.2, rokXIV | strony = 217}}</ref>. Krytycznie oceniał działalność malarzy cechowych [[Hugo Kołłątaj]] reformator Akademii Krakowskiej. Sprowadzony do Krakowa przez Kołłątaja [[Dominik Oesterreicher]], zatrudniony jako nauczyciel rysunku, próbował założyć pod opieką Akademii, odrębną od cechu malarzy, kongregację malarzy wirtuozów<ref>Chamcówna Mirosława: ''Walka malarzy krakowskich o wyzwolenie spod praw cechowych''. Warszawa: 1954, s, s. 224-230 seria: Biuletyn Historii Sztuki,nr.2, rokXIV.</ref>. Podobne prace, podnoszące rangę malarstwa jako sztuki prowadził we Wlinie kierujący tamtejszą [[Wileńska szkoła malarska|Katedrą Rysunku i Malarstwa]], znakomity malarz [[Franciszek Smuglewicz]]. Ostatecznie malarstwo pojawiło się jako kierunek akademicki w Krakowie dopiero w roku 1818<ref>{{Cytuj książkę | autor = Chamcówna Mirosława | tytuł = Walka malarzy krakowskich o wyzwolenie spod praw cechowych | miejsce = Warszawa | data = 1954 | seria = Biuletyn Historii Sztuki,nr.2, rokXIV | strony = 232}}</ref>.
| |||