Stefanos Sarafis: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m uproszczenie wywołania szablonu {{Kontrola autorytatywna}}
m WPCleaner v1.31 - przy użyciu WP:CHECK - ISBN - błędna suma kontrolna dla ISBN-10
Linia 22:
|commons =
}}
'''Stefanos Sarafis''', [[język grecki|gr.]] '''Στέφανος Σαράφης''' (ur. [[26 października]] [[1890]] [[Trikala]], zm. [[31 maja]] [[1957]] [[Ateny]]) – [[Grecja|grecki]] wojskowy, generał, zwolennik ustroju [[republika]]ńskiego, w okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] naczelny dowódca [[ELAS (formacja partyzancka)|Greckiego Ludowego Wojska Wyzwoleńczego (ELAS)]], wielokrotnie [[Więzień polityczny|więziony za przekonania]]. Od [[1951]] r., do dnia tragicznej śmierci, [[poseł]] do [[parlament]]u [[Królestwo Grecji (1944-1973)|Królestwa Grecji]], z ramienia [[demokracja|demokratycznej]] [[lewica|lewicy]].
 
== Biografia ==
Urodził się w miejscowości [[Trikala]] w rodzinie chłopskiej, tam też ukończył gimnazjum w [[1907]] roku. Następnie rozpoczął studia prawnicze na [[Uniwersytet Narodowy im. Kapodistriasa w Atenach|Uniwersytecie w Atenach]], które przerwał nie mając środków na utrzymanie. W [[1909]] roku wstąpił na ochotnika do wojska i szybko awansował na podoficera.
 
W [[1912]] roku wziął udział w [[I wojna bałkańska|I wojnie bałkańskiej]], w trakcie której wyróżnił się odwagą. Wziął również udział w [[II wojna bałkańska|II wojnie bałkańskiej]], a po zakończeniu działań bojowych został przyjęty do szkoły wojskowej, otrzymując stopień podporucznika, w 1913 r.
 
Po wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] znalazł się na froncie walcząc przeciwko [[Bułgaria|wojskom bułgarskim]]. W [[1916]] roku wziął udział we [[Bunt|frondzie]] przeciwko królowi [[Konstantyn I Grecki|Konstantynowi I]] opowiadając się po stronie rządu republikańskiego [[Eleutherios Venizelos|Eleftherios Wenizelosa]]. Początkowo dowodził kompanią, następnie został szefem sztabu dywizji<ref>''Ruch oporu na Bałkanach'' str. 11</ref>, która podporządkowała się rządowi republikańskiemu. Za udział we frondzie został wydalony z wojska. Powrócił do wojska w [[1917]] roku, w stopniu majora, pełnił funkcje sztabowe i dowódcze. W [[1920]] roku po powrocie do władzy króla Konstantyna I powtórnie zwolniony z wojska i skazany na zesłanie. Początkowo przebywał w [[Kalamata|Kalamacie]], następnie w Gythio.
 
W [[1922]], po przewrocie wojskowym i abdykacji króla Konstantyna I powrócił do wojska, obejmując stanowisko w sztabie 2 Korpusu Armijnego. W latach [[1923]][[1924]] przebywał na studiach wojskowych we [[Francja|Francji]]. W [[1924]] roku po zdetronizowaniu króla [[Jerzy II Grecki|Jerzego II]] i proklamowaniu republiki został wezwany do Grecji i w stopniu podpułkownika objął stanowisko dyrektora dydaktycznego w Akademii Wojskowej w Atenach<ref>oficjalna i historyczna nazwa: Σχολή Ευελπίδων - Szkoła Kadetów. To najstarsza grecka szkoła wojskowa, założona w 1828 r. Warunkiem przyjęcia jest bardzo dobrze zdana matura, podstawowy cykl nauki trwa 4 lata, aktualnie kształcą się tu kadry wojsk lądowych. Oficjalna strona uczelni: [http://www.sse.gr/page_gr.php?id=3]</ref>. Następnie został komendantem tej szkoły. Od roku 1931 był [[attaché|attaché wojskowym]] w [[Paryż]]u. W marcu [[1933]] roku, odwołany z Paryża, zostaje szefem sztabu Generalnej Inspekcji.
 
W [[1934]] roku po kolejnym przewrocie wojskowym, który przywrócił monarchię w Grecji, był jednym z przywódców ośrodka oficerskiego w Atenach, który wspólnie z partią demokratyczną przygotowywał przewrót wyznaczony na dzień 1 marca [[1935]] roku. Po nieudanym przewrocie został aresztowany i w dniu 31 marca 1935 roku został skazany na karę dożywotniego więzienia i degradacji do stopnia szeregowca. Od kwietnia 1935 roku do 25 listopada 1935 roku przebywał w więzieniu na wyspie [[Egina (wyspa)|Egina]], gdy został zwolniony z więzienia po amnestii.
 
Po zwolnieniu z więzienia wraca do Aten, gdzie bierze udział w konspiracji przeciwko dyktaturze gen. [[Joanis Metaksas|Metaksasa]], za co we wrześniu [[1937]] roku zostaje aresztowany i zesłany na wyspę [[Melos|Milos]]. Poznał tam, a następnie ożenił Marion Roscoe, która zajmowała się badaniami archeologicznymi na wyspie. Po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] zwrócił się do ministra wojny z prośbą o wysłanie na front, lecz nie otrzymał na to zgody. Z zesłania wraca po kapitulacji Grecji w [[1941]] roku.
 
Po powrocie do Aten zostaje aresztowany przez Włochów pod zarzutem przygotowywania powstania zbrojnego i osadzony w więzieniu Averof. Wkrótce został zwolniony wobec braku dowodów. W lutym [[1942]] roku zostaje ponownie aresztowany przez Włochów i osadzony na dwa miesiące w areszcie prewencyjnym. Po wyjściu z aresztu, z pomocą wysokich urzędników kolaboracyjnego rządu zaopatrzony w niezbędne fałszywe dokumenty i zezwolenia podróży<ref>Stefanos Sarafis - "O ELAS", str.62.</ref>, udaje się w góry [[Tesalia|Tesalii]], wspomagając organizację oddziału partyzanckiego pułkownika K.Kostopulosa. Tajnym zadaniem, powierzonym Sarafisowi przez ateńskich konspiratorów - polityków i wojskowych - miało być odciągnięcie przedwojennej kadry oficerskiej od współpracy z oddziałami ELAS, ówcześnie uważanymi za komunistyczne<ref>Aczkolwiek w składzie ELAS walczyły także grupy ideowych komunistów, ruch ten nie przedstawiał postulatów społecznych, wykraczających poza obecne formy europejskich państw demokratycznych. W ówczesnej Grecji, taki program uważano już za komunizm. Najwięcej kontrowersji i skojarzeń z rewolucją rosyjską wzbudziła ocena okoliczności, że wobec 300 tysięcy śmiertelnych ofiar głodu, ELAS zgłaszał i realizował żądanie karania wyróżniających się spekulantów i kolaborantów - zwykle były to te same osoby - wykonując na nich tysiące wyroków śmierci. Zwykle były to działania podejmowane i realizowane oddolnie, przez lokalne oddziały. Przy ogromnej dyscyplinie, panującej w ELAS - wskazuje na nią m.in. dowódca brytyjskiej misji wojskowej do partyzantów C.M. Woodhouse ''"The Struggle for Greece 1941-1949"'' - trudno jest założyć, że sytuacja ta nie znajdowała aprobaty naczelnego dowództwa. Podobnie, jak trudno jest dowieść tezę o inspiracji tych wyroków przez naczelne dowództwo, tym bardziej, że archiwum ELAS zaginęło zupełnie przypadkowo w 1945 r. (opisuje to S.N.Grigoriadis). </ref>. Pozbawiony zawodowych oficerów ruch ELAS miałby zostać już łatwo unicestwiony przez siły okupacyjne.
 
Z początku misja toczy się poprawnie, a do oddziału Sarafisa przybywa grupa oficerów - dezerterów z ELAS. Jednak w lutym [[1943]] partyzanci ELAS, zatrzymując jeńców - zakładników i obiecując ich zwolnienie, zapraszają pułkowników Sarafisa i Kostopulosa na negocjacje wyjaśniające. Jeszcze przed ich rozpoczęciem, cały oddział zostaje rozbrojony i uwięziony, przez przeważające siły ELAS. Wywołało to wielką konsternację wśród partii politycznych, także wśród lewicy i komunistów, gdyż dowódca oddziału, zastawiającego pułapkę, działał, jak się okazało, z własnej inicjatywy. Podróżując następnie, pod eskortą bojowników ELAS, Sarafis ma możliwość osobistego przekonania się, jak liczna i sprawnie zorganizowana jest to formacja i jak wielki jest już jej wpływ na grecką prowincję - okoliczność, z której nie zdawano sobie w Atenach sprawy. Niespodziewanie dla wszystkich, Sarafis zgłasza wtedy własny akces do Greckiej Ludowej Armii Wyzwoleńczej (ELAS), po czym powraca do Aten<ref>źródło dla tego akapitu: Solon.N.Grigoradis , tom 1 "Κατοχή-Δεκεμβριανά", od str.233, oraz książka samego Sarafisa.</ref>. <br />
 
W dniu 2 maja [[1943]] roku został Naczelnym Dowódcą ELAS. Co w praktyce oznaczało, że stał się jego dowódcą ds. taktyki wojskowej<ref>Zarówno poszczególne oddziały ELAS, jak i cała organizacja, opierały się o zasadę podziału funkcji dowódczych pomiędzy trzy osoby: dowódcę wojskowego, zazwyczaj był nim zawodowy oficer ; przywódcę partyzantów, zwanego kapetanem - zwykle była to charyzmatyczna osoba, często założyciel danego oddziału ; oraz z oficera politycznego - zwykle działacza jednej z lewicowych partii politycznych, przeważnie KPG. Przywódcą partyzantów, ich "kapetanem" był w ELAS [[Aris Weluchiotis]] - założyciel ELAS. Dowódcą ds. wojskowych był Stefanos Sarafis, natomiast przewodniczącym komitetu politycznego był nie-komunista Neokosmos Grigoriadis. Bardzo dużym autorytetem osobistym cieszył się też dowódca [[Macedonia (Grecja)|macedońskiego]] zgrupowania ELAS, późniejszy pierwszy dowódca naczelny [[Demokratyczna Armia Grecji (DSE)|Demokratycznego Wojska Grecji (DSE)]], komunista - [[Markos Wafiadis]]. Toteż poza samym polem walki, ważne decyzje zawsze zapadały w demokratycznym głosowaniu całego grona tych dowódców oddziałów lub dowódców i żołnierzy razem, danego oddziału. Toteż możliwa była sytuacja, że decyzje podejmowane były także wbrew opinii wojskowego dowódcy. Dowódca wojskowy oddziału ELAS nie musiał być komunistą, ani działaczem lewicy, wystarczało, że był szczerym patriotą, dobrym żołnierzem i republikaninem z przekonań. </ref>, do chwili rozwiązania tej formacji, tj. do lutego [[1945]] roku.
 
Po powrocie do Grecji rządu emigracyjnego popieranego [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]], w Atenach, 3 i 4 grudnia [[1944]] doszło do krwawo stłumionych, masowych demonstracji lewicy. W następstwie powtarzających się masakr ludności cywilnej, przez siły królewskie, doszło wtedy do 35-dniowych walk, na skalę operacyjną, pomiędzy wojskami brytyjskimi, protegowanymi przez nie greckimi wojskami królewskimi i wspierającymi je greckimi, byłymi oddziałami hitlerowskimi (tzw. [[Bataliony Bezpieczeństwa]]), a częścią sił ELAS. W wielu wypadkach, Generalny Sztab Partyzantów, kierowany przez Sarafisa, pozbawiony był rzeczywistego wpływu dowódczego na oddziały, podejmujące działania bojowe. Tak było m.in. w Atenach, w grudniu-styczniu 1944<ref>Sarafis podkreśla tę okoliczność już we wstępie do swej książki "O ELAS".</ref>. Ostatecznie, w dniu 12 lutego [[1945]], Sarafis uczestniczył jednak, jako dowódca naczelny ELAS, w podpisaniu porozumienia w Warkizie, pomiędzy rządem przedstawicielami EAM i ELAS, z mocy którego została rozwiązana Grecka Ludowa Armia Wyzwoleńcza (ELAS). Po rozwiązaniu ELAS gen. Sarafis pozostawał bez przydziału, choć zachowano mu stopień generała, a w październiku [[1946]] roku przyjęto jego dymisję. Został wtedy zesłany na wyspę [[Ikaria|Ikarię]] na roczne zesłanie. Wobec wybuchu w Grecji [[Wojna domowa w Grecji|wojny domowej]], pobyt na zesłaniu przedłużono, a w dniu 22 stycznia [[1948]] przeniesiono go do obozu koncentracyjnego dla więźniów politycznych, na wyspie [[Makronisos]]. Po jego rozwiązaniu został zesłany na wyspę [[Ajos Efstratios|Agios Efstratios]].
 
We wrześniu [[1951]] roku gen. Sarafis został umieszczony na liście lewicowej Partii Demokratycznej Koalicji (EDA) i zdobył mandat deputowanego. Po decyzji Sądu Najwyższego został wtedy zwolniony i powrócił do Aten, gdzie podjął działalność w Partii Demokratycznej. Napisał także wtedy książkę ''ELAS'' opisującą działalność tej organizacji partyzanckiej, w czasie II wojny światowej. Wtedy zamieszkała z nim żona, która przez całą wojnę przebywała w Anglii. W lutym [[1956]] roku Sarafis został ponownie wybrany deputowanym lewicy.
 
W dniu 31 maja [[1957]] roku zginął, w wypadku samochodowym na przedmieściu Aten, po staranowaniu ich samochodu przez wojskową ciężarówkę, kierowaną przez podoficera [[United States Air Force|US Air Force]]. Żona generała Sarafisa została w tym wypadku ciężko ranna.
 
== Zobacz też ==
Linia 58:
* {{cytuj książkę|imię = |nazwisko = |tytuł = Ruch oporu na Bałkanach |wydawca = Krajowa Agencja Wydawnicza |miejsce = Warszawa |rok = 1986 |isbn = 83-03-01658-X}}
* {{cytuj książkę|imię = Eugeniusz |nazwisko = Duraczyński |imię2 = Jerzy Janusz |nazwisko2 = Terej |tytuł = Europa podziemna 1939-1945 |wydawca = [[Wiedza Powszechna]] |miejsce = Warszawa |rok = 1974 |strony = 191 - 212 |isbn =}}
* {{cytuj książkę|imię = Stefanos |nazwisko = Sarafis |tytuł = Ο ΕΛΑΣ (ELAS) |wydawca = ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ |miejsce = Ateny |rok = 1999 |isbn = 900960-205-178-7}}
* C.M.Woodhouse - "The Struggle for Greece 1941-1949"
* {{cytuj książkę|imię = Solon N. |nazwisko = Grigoriadis |tytuł = "Historia Współczesnej Grecji 1941-1974, t.1 "Okupacja - Dekemvriana"|wydawca = ΕΚΔΟΣΕΙΣ Polaris |miejsce = Ateny |rok = 2009|isbn = 978-960-6829-10-9}}