Książę: Różnice pomiędzy wersjami

'''Dux''' [[Łacina|łac.]] – ''wódz'', pierwotnie dowódcy w armii rzymskiej, później stosowany także na określenie wodzów barbarzyńskich wojowniczych plemion okresu [[Wielka wędrówka ludów|wędrówki ludów]]. W cesarstwie [[Karolingowie|Karolingów]] tym tytułem określano wodzów plemion niefrankońskich – np. [[Alamanowie|Alemanów]], [[Bawarowie|Bawarów]] czy [[Akwitania|Akwitanów]]. W [[IX wiek|IX]]/[[X wiek|X]] wieku przekształcił się w tytuł dziedzicznych władców plemiennych, później władców terytorialnych. Tytuł od zawsze odnosił się więc do jurysdykcji ziemskiej. Jako książąt określano niepodległych władców plemion słowiańskich (m.in. [[Meklemburgia|Meklemburgii]], [[Pomorze|Pomorza]]). Dla władców [[Czechy|Czech]] i [[Polska|Polski]] był to krok w kierunku otrzymania korony królewskiej.

 

* [[język angielski|angielskim]] – '''''duke''''', forma żeńska: ''duchess''

* [[język francuski|francuskim]] – '''''duc''''', forma żeńska: ''duchesse''

=== Zastosowanie ===

Obecnie jest używany na określenie:

* władców księstw lennych, podległych większemu suwerenowi – np. większość księstw Rzeszy (podległych cesarzowi), księstwa (województwa) [[Siedmiogród|Siedmiogrodu]], [[Mołdawia|Mołdawii]], [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzny]] (podległe sułtanowi) lub dzielnicowych książąt polskich.

* tytuł arystokratyczny – wyższy od tytułu prince (Fürst), nadawany m.in. w wielu monarchiach europejskich, m.in. Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Hiszpanii, dawniej we Francji, także napoleońskiej i cesarstwie niemieckim. Pierwotnie był tytułem feudalnym, ściśle związanym ze zwierzchnością terytorialną, później w niektórych monarchiach nadawany także jako godność tylko honorowa-tytularna (np. tytuł Herzog von Lauenburg, nadany Ottonowi von Bismarck).

W [[Polska|Polsce]] tytuł księcia przysługiwał początkowo tylko członkom dynastii panującej. Książęta [[Piastowie|piastowscy]] władający [[rozdrobnienie feudalne|dzielnicami]] mieli według nomenklatury europejskiej tytuł księcia – princepsa, jako członkowie rodu panującego, i tytuł księcia – diuka, jako władcy księstw dzielnicowych. W stosunku do najbliższych spadkobierców króla stosowano zwykle tytuł królewicz, królewna. Używanie tytułów arystokratycznych, jako sprzeciwiające się równości szlacheckiej było zabronione, czego początkowo ściśle przestrzegano. Jednak po [[Unia lubelska|unii lubelskiej]] zezwolono na używanie tytułów książęcych potomkom dynastii książęcych Litwy i Rusi, później zezwolono na używanie tytułów książęcych kilku rodom magnackim, które otrzymały zagraniczne nadania godności (od cesarza, papieża, królów Francji, Czech, Węgier). Pod koniec istnienia I Rzeczypospolitej sejm zaczął również nadawać polskie tytuły książęce.

 

 

Tytuł książęcy przysługiwał też niektórym polskim hierarchom kościelnym:

* [[polskie rody książęce]]

* [[tytuły szlacheckie]]

* [[duce]]