Hieronim Dekutowski: Różnice pomiędzy wersjami

|wojny i bitwy = [[II wojna światowa]],<br />[[kampania wrześniowa]], [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]-[[Armia Krajowa|AK]],<br />[[Akcja Burza„Burza”]],<br />podziemie antykomunistyczne

Na początku września [[1939]] ewakuował się wraz z siostrą do [[Lwów|Lwowa]]. Nie są pewne przekazy na temat jego udziału w [[kampania wrześniowa|wojnie obronnej 1939]]. Najprawdopodobniej wstąpił do wojska jako ochotnik i walczył w [[Obrona Lwowa 1939|obronie Lwowa]]. Potem, z resztkami polskich oddziałów, przeszedł [[17 września]] na [[Węgry]], gdzie został internowany. Po brawurowej ucieczce z obozu, przez [[Jugosławia|Jugosławię]] i [[Włochy]], przedostał się, w listopadzie [[1939]], do [[Francja|Francji]], gdzie zgłosił się do odtwarzanej Armii Polskiej. Otrzymał przydział do 4. Pułku Piechoty [[2 Dywizja Strzelców Pieszych|2. Dywizji Strzelców Pieszych]]. Od stycznia do kwietnia [[1940]] przebywał w szkole podoficerskiej, po ukończeniu której został awansowany do stopnia starszego strzelca. Od maja uczęszczał do Szkoły Podchorążych Piechoty w [[Camp de Coëtquidan]], ale szkolenie przerwało rozpoczęcie działań wojennych. Walczył w szeregach 2. Dywizji Strzelców Pieszych, na wzgórzach [[Clos–du–Doubs]], potem – wobec kapitulacji Francji – przeszedł granicę [[Szwajcaria|Szwajcarii]] i okrężną drogą dotarł do [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. Do [[6 stycznia]] [[1941]] służył w III batalionie I Brygady Strzelców jako karabinowy. Następnie szkolił się w Szkole Podchorążych Piechoty, którą ukończył z wyróżnieniem. Jako prymus otrzymał z rąk wicepremiera [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisława Mikołajczyka]] oficerski kordzik. Został przydzielony do plutonu czołgów w III Batalionie I Brygady Strzelców, a następnie [[1 Samodzielna Brygada Spadochronowa|1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej]]. 24 kwietnia [[1942]] zgłosił się ochotniczo na przeszkolenie dywersyjne do służby w kraju. 4 marca [[1943]] został zaprzysiężony jako cichociemny w [[Audley End (Essex)|Audley End]] przez ppłk. dypl. Michała Protasewicza ps. "Rawa". Równocześnie otrzymał awans do stopnia kaprala podchorążego i przydział do Sekcji Szkolnej Ośrodka Radiowego Sztabu Naczelnego Wodza.

W nocy z 16 na 17 września [[1943]], w ramach operacji o kryptonimie "Neon 1", został zrzucony, wraz z kpt. dypl. [[Bronisław Rachwał|Bronisławem Rachwałem]] ps. "Glin" i ppor. [[Kazimierz Smolak|Kazimierzem Smolakiem]] ps. "Nurek", do okupowanej Polski, na placówkę "Garnek" 103 (okolice [[Wyszków|Wyszkowa]]). Rozkazem Naczelnego Wodza z [[30 października]] tego roku, awansowano go do stopnia podporucznika rezerwy. Otrzymał przydział do [[Kedyw (wojsko)|Kedywu]] Okręgu [[Armia Krajowa|AK]] "Lublin". Początkowo był oficerem w oddziale partyzanckim [[Tadeusz Kuncewicz|Tadeusza Kuncewicza]] ps. "Podkowa". Kwaterował w rejonie [[Hosznia Ordynacka|Hoszni Ordynackiej]], skąd przeprowadził kilka udanych akcji, nie tylko osłaniających ludność [[Zamojszczyzna|Zamojszczyzny]], ale nawet – nocą z 4 na 5 grudnia – spacyfikował wieś [[Źrebce (województwo lubelskie)|Źrebce]] pod [[Szczebrzeszyn]]em, zabijając kilku niemieckich kolonistów. W partyzanckich kryjówkach przechowywał i uratował wielu Żydów, ściganych przez Niemców, przeprowadził też wiele akcji likwidowania konfidentów. Następnie objął dowództwo skadrowanej 4. kompanii w [[9 Pułk Piechoty Legionów|9. Pułku Piechoty Legionów AK]] w Inspektoracie Rejonowym [[Armia Krajowa|AK]] "Zamość". Atakował uzbrojone wsie niemieckich osadników, walczył z wojskiem, likwidował niemieckich konfidentów, pomagał ukrywającym się [[Żydzi|Żydom]], zwalczał bandytyzm. W styczniu [[1944]] został szefem Kedywu w Inspektoracie Rejonowym AK Lublin-Puławy i jednocześnie dowódcą oddziału dyspozycyjnego Kedywu (OP 8). Dzięki połączeniu sześciu niewielkich samodzielnych jednostek AK, operujących w różnych rejonach powiatów lubelskiego i puławskiego, stworzył najliczniejszy na [[Lubelszczyzna|Lubelszczyźnie]] oddział partyzancki typu lotnego. Według badaczy, jego oddział, między styczniem i lipcem [[1944]], przeprowadził, samodzielnie i wraz z oddziałem ppor. Mariana Sikory ps. "Przepiórka", ponad 80 akcji zbrojnych przeciwko [[Niemcy (naród)|Niemcom]], najwięcej spośród wszystkich jednostek okręgu lubelskiego. Jedna z takich akcji, pod [[Krężnica Okrągła|Krężnicą Okrągłą]], 24 maja [[1944]], miała charakter regularnej bitwy. Oddział "Zapory" zaatakował z zasadzki kolumnę transportową, złożoną z 16 samochodów niemieckich, częściowo wypełnionych żołnierzami, [[Schutzstaffel|esesmanami]] i żandarmerią. Wroga wspierały nawet samoloty wywiadowcze, które wiązkami granatów i ostrzałem broni maszynowej atakowały partyzantów. Tylko części niemieckiej kolumny udało się wycofać. Na placu boju hitlerowcy zostawili około 50 zabitych oraz dużą ilość uzbrojenia. 17 lipca, w kolejnym boju, pod [[Kożuchówka|Kożuchówką]], nie dał się pokonać, lecz niestety został ranny w rękę. Leczył się potem w Lublinie, [[Tarnogród|Tarnogrodzie]] i w klasztorze w [[Borek Stary|Borku Starym]]. Podczas [[akcjaAkcja Burza„Burza”|akcji "Burza"„Burza”]], jego oddział, tworzący tym razem 1. kompanię odtworzonego [[8 Pułk Piechoty Legionów|8. Pułku Piechoty Legionów AK]], otrzymał zadanie objęcia ochrony sztabu Komendy Okręgu, pozostającego w konspiracji, po zajęciu [[Lubelszczyzna|Lubelszczyzny]] przez wojska sowieckie. 28 lipca 1944, po decyzji zwierzchników złożenia broni przez oddziały, ppor. Dekutowski rozwiązał swoją kompanię i ukrywał się, wraz z podkomendnymi, w [[Puławy|Puławach]], Lublinie i Tarnobrzegu. W sierpniu 1944 ponownie zmobilizował swój oddział na pomoc walczącej Warszawie, ale po nieudanej próbie przekroczenia [[Wisła|Wisły]], rozformował go i nadal ukrywał się na dawnych akowskich kwaterach.

W styczniu [[1945]] postanowił powrócić do konspiracji, tym razem skierowanej przeciwko komunistom i Sowietom. Jednym z głównych powodów było zamordowanie jego 4 byłych żołnierzy przez komendanta posterunku [[Milicja Obywatelska|MO]]/[[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|UB]] w [[Chodel|Chodlu]], [[Abram Tauber|Abrama Taubera]], który był Żydem uratowanym wcześniej przez Dekutowskiego od śmierci z rąk Niemców. W odwecie, w nocy z 5 na 6 lutego [[1945]], Hieronim Dekutowski rozbił ten posterunek. Po Chodlu nastąpiła odwetowa akcja UB. 7 lutego ubowcy otoczyli wieś [[Wały]], w której – wedle doniesień aktywistów z [[Polska Partia Robotnicza|PPR]] – stacjonował oddział "Zapory". Dekutowski został ranny w nogę, lecz zdołał przedrzeć się przez obławę i przedostał się, z 40 partyzantami, za [[San]]. W akcie zemsty ubowcy podpalili w [[Skrzyniec (województwo lubelskie)|Skrzyńcu]] dom, w którym mieszkała żona jego zastępcy, [[Stanisław Wnuk|Stanisława Wnuka]] ps. "Opal". Po tym wydarzeniu nawiązał kontakt z Komendą Okręgu AK "Lublin", po czym objął dowództwo nad grupą dywersyjną i zaczął przeprowadzać akcje zbrojne przeciwko funkcjonariuszom [[NKWD]], UB i MO, którzy siali terror w okolicy. Szczególnym okrucieństwem wykazywały się posterunki MO w Kazimierzu Dolnym i UB w Puławach. Milicjanci aresztowali wielu podejrzanych o działalność konspiracyjną. Mienie aresztowanych było grabione, zabierano nawet [[inwentarz]] żywy i martwy<ref>[http://www.kresy.pl/kresopedia,historia,ii-wojna-swiatowa?zobacz/rozbrojenie-posterunku-milicji-obywatelskiej-w-kazimierzu-dolnym-w-dniu-19-maja-1945-roku Rozbrojenie posterunku Milicji Obywatelskiej w Kazimierzu Dolnym w dniu 19 maja 1945 roku]</ref>. "Zapora", decydując się pozostać w konspiracji, zrezygnował z założenia rodziny. Wiosną [[1945]] dowodził licznymi akcjami rozbijania posterunków MO i likwidacji funkcjonariuszy aparatu władzy. Od kwietnia do czerwca jego oddział, który liczył ponad 300 żołnierzy, w 9 grupach bojowych, dokonał słynnego rajdu, wykonując kilku brawurowych akcji, m.in.:

* 7 kwietnia wykonał akcję ekspriopracyjną w banku w Lublinie, zabierając ponad milion złotych; w czasie odwrotu stoczył walkę z grupą operacyjną UB, w której zginął naczelnik Sekcji I [[Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego|WUBP]] [[Antoni Kulbanowski]].

Rozkazem Dowództwa DSZ, z 1 czerwca 1945, Hieronim Dekutowski otrzymał awans na stopień [[kapitanKapitan (ranga)|kapitana]]a i objął dowództwo nad wszystkimi oddziałami partyzanckimi w Inspektoracie "Lublin" DSZ. Latem tego roku, na rozkaz dowództwa, złożył broń i ujawnił większość swoich żołnierzy, ale, wobec znikomych gwarancji bezpieczeństwa, sam, wraz z kilkoma podkomendnymi, ukrył się w rodzinnych stronach. W październiku dwukrotnie próbował przedostać się na Zachód przez zieloną granicę; raz jego grupa została rozbita przez UB pod [[Łysa Góra (Góry Świętokrzyskie)|Świętym Krzyżem]] w [[Góry Świętokrzyskie|Górach Świętokrzyskich]], za drugim razem dotarł nawet do ambasady amerykańskiej w [[Czechy|czeskiej]] [[Praga|Pradze]], ale, po aresztowaniu pozostałych członków grupy przez Czechów, wrócił do kraju, wraz z grupą repatriantów, i organizował pomoc dla uwięzionych. Jesienią 1945 został dowódcą dywersji i komendantem oddziałów partyzanckich na terenie Inspektoratu [[Wolność i Niezawisłość|WiN]] "Lublin". Na przełomie lat [[1945]] i [[1946]] przeprowadził wiele akcji dywersyjnych i samoobrony w województwie lubelskim, [[Rzeszów|rzeszowskim]] i [[Kielce|kieleckim]], w których, według oficjalnych wyliczeń, zginęło ponad 400 żołnierzy LWP (głównie [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego|KBW]]), ubeków i milicjantów, a także czerwonoarmistów. Scalił także kilka dzikich grup. Rozbudował swoją siatkę od Lubartowskiego na północy do Tarnobrzeskiego na południu i od Zamojszczyzny po wschodnią Kielecczyznę. Pomoc "Zaporczykom" niósł klasztor w podlubelskiej [[Radecznica|Radecznicy]], gdzie odbywały się również narady partyzanckich dowódców. Hieronim Dekutowski prowadził także akcje przeciwko tzw. moskwom, czyli wsiom silnie popierającym władzę komunistyczną. Najsłynniejsza była pacyfikacja wsi [[Moniaki]], 24 września 1946, w wyniku której spłonęło 29 zagród, a 40 zwolenników komunistów ukarano chłostą. Latem i jesienią 1946, po nasileniu działań grup pościgowych KBW i UB, został zmuszony do wzmożenia działań zbrojnych. Po wyborach w styczniu [[1947]] do [[Sejm Ustawodawczy (1947-19521947–1952)|Sejmu Ustawodawczego]] i ogłoszeniu w lutym amnestii, rozformował i ujawnił oddziały "Jadzinka", "Samotnego" i "Rysia". Jednak wkrótce zaprzestał tego, gdyż wielu jego żołnierzy zostało jednak aresztowanych. Wraz ze swoim zwierzchnikiem, [[Władysław Siła-Nowicki|Władysławem Siłą-Nowickim]] ps. "Stefan", prowadził pertraktacje z wysokimi funkcjonariuszami [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|MBP]] (m.in. z płk. [[Józef Czaplicki|Józefem Czaplickim]], dyrektorem Departamentu III ds. walki z bandytyzmem, ze względu na swoją nienawiść do akowców nazywanym "Akowerem", i płk. [[Jan Tataj|Janem Tatajem]], szefem [[Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego|WUBP]] w [[Lublin]]ie), dotyczące warunków ujawniania się oddziałów (m.in. za cenę zwolnienia aresztowanych żołnierzy [[Armia Krajowa|AK]]-[[Wolność i Niezawisłość|WiN]]). W lutym [[1947]] formalnie zaprzestał prowadzenia akcji zbrojnych, które od pewnego czasu ograniczały się tylko do zaopatrywania oddziału i samoobrony. 22 czerwca [[1947]] ujawnił się, ale, zagrożony aresztowaniem, podjął, z kilkoma podkomendnymi, ponowną próbę przedostania się na Zachód. Wcześniej, 12 września [[1947]], wydał ostatni rozkaz, w którym przekazał dowództwo nad pozostałymi oddziałami kpt. [[Zdzisław Broński|Zdzisławowi Brońskiemu]] ps. "Uskok". W prywatnym liście do "Uskoka" napisał: "''Ja dziś wyjeżdżam na angielską stronę – jestem umówiony z chłopakami co do kontaktów, jak będę po tamtej stronie. Stary – najważniejsze nie daj się nikomu wykiwać i bujać, jak tam wyjadę, załatwię nasze sprawy pierwszorzędnie – kontakt będziemy mieć i tak. Czołem, Hieronim''". Ludzie "Zapory", docierając kolejno, w połowie września [[1947]], na punkt przerzutowy w [[Nysa|Nysie]] na [[Opole|Opolszczyźnie]], trafiali bezpośrednio w ręce katowickiego UB. Jednym z agentów, który doprowadził do aresztowania "Zapory" i jego ludzi, był jego zastępca, Stanisław Wnuk ps. "Opal".

Mjr Dekutowski był zaręczony ze studentką medycyny Teresą Partyką-Gaj, sanitariuszką [[Armia Krajowa|AK]] i łączniczką oddziałów [[Wolność i Niezawisłość|WiN]], z którą zerwał zaręczyny po podjęciu decyzji o powrocie do konspiracji.

Następnie nastał czas konsekwentnego niszczenia przez komunistów jego dobrego imienia i sławy. W okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] nie napisano o nim dobrego słowa, nawet w przededniu załamania się systemu komunistycznego w [[Polska|Polsce]]. W marcu [[1989]], na 2 miesiące przed wyborami do [[Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji (1989-1991)|sejmu kontraktowego]], w 40. rocznicę zamordowania "Zapory", gdy w kościele ojców Dominikanów w Tarnobrzegu odsłonięto pierwszą tablicę poświęconą majorowi, szczególnie oszczerczy artykuł pt. "Zapora. Dziennik znaleziony na pobojowisku" zamieścił w [[Kurier Lubelski|"Kurierze Lubelskim"]] dziennikarz [[Adam Sikorski]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.naszawitryna.pl/jedwabne_1040.html| tytuł = Gloria victis 55. rocznica zamordowania mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory" i sześciu jego żołnierzy| data dostępu = 11 grudnia 2009| autor = Adam Kruczek| opublikowany = [[Nasz Dziennik]]| praca = | data = 08-03-2004| język = pl}}</ref>.

W [[1988]] [[Rząd RP na uchodźstwie]] awansował pośmiertnie mjr. Dekutowskiego na stopień [[pułkownik]]a. 23 maja [[1994]] [[Sąd Wojewódzki]] w Warszawie, unieważniając jego wyroki śmierci i jego towarzyszy, w uzasadnieniu napisał m.in.: ''żołnierze [[Armia Krajowa|AK]] działający później w organizacji [[Wolność i Niezawisłość|WiN]] byli zmuszeni do przeciwstawienia się zbrojnej masowej eksterminacji, poprzez walkę zarówno z oddziałami [[NKWD]], jak i wspierającymi je formacjami polskimi, tj. [[MOMilicja Obywatelska|milicją]], [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|UB]] i tzw. [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego|Wojskami Wewnętrznymi]]. Była to walka potrzebna i celowa, polegająca na odbijaniu jeńców lub zapobieganiu morderstwom i aresztowaniom. [[Sąd Najwyższy (Polska)|Sąd Najwyższy]] określa to obecnie w swoim orzecznictwie jako prawo do zbiorowej obrony koniecznej. Nie ulega wątpliwości, że właśnie taki charakter miały działania zbrojne oddziału "Zapory"''.

Ponadto w Lublinie znajdują się dwa pomniki postawione ku czci "Zapory" i żołnierzy z jego zgrupowania. Imię Hieronima Dekutowskiego nosi [[Gimnazjum nr 9 w Lublinie]]. 11 listopada [[2009]], z inicjatywy Klubu [[Gazeta Polska (tygodnik)|Gazety Polskiej]], w Tarnobrzegu odsłonięto pomnik mjr. Dekutowskiego. Patronat nad uroczystością objął [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydent RP]] [[Lech Kaczyński]]. Autorem pomnika jest artysta rzeźbiarz [[Giennadij Jerszow]].

Na wydanej w roku [[2009]] płycie ''[[Myśmy rebelianci|Myśmy rebelianci. Piosenki Żołnierzy Wyklętych]]'' [[punkrockpunk]]owejrockowej grupy [[De Press]] znalazła się piosenka ''Marsz oddziału Zapory''.

Trwające kilkadziesiąt lat poszukiwania miejsca spoczynku ofiary [[Zbrodnia komunistyczna|komunistycznego mordu]] zostały uwieńczone sukcesem. Latem 2012 r. badacze [[IPNInstytut Pamięci Narodowej|Instytutu Pamięci Narodowej]] działający pod kierunkiem prof. [[Krzysztof Szwagrzyk|Krzysztofa Szwagrzyka]] odkryli i zabezpieczyli jego szczątki podczas prac ekshumacyjnych na terenie [[Kwatera na Łączce|Kwatery na Łączce]], na warszawskich Powązkach. Identyfikacji dokonali specjaliści z [[Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie|Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego]] w ramach [[Polska Baza Genetyczna Ofiar Totalitaryzmów|Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów]]. IPN oficjalnie poinformował o tym podczas konferencji prasowej [[22 sierpnia]] 2013 r.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://ipn.gov.pl/aktualnosci/2013/centrala/laczka| tytuł =Kolejne wyniki identyfikacji ofiar terroru komunistycznego – Warszawa, 22 sierpnia 2013 | data dostępu =2013-08-22 | autor = | nazwisko = | imię = | autor link = | data =2013-08-22 | rok = | miesiąc = | format = | praca = | opublikowany =[[Instytut Pamięci Narodowej|IPN]] | oznaczenie = | strony = | język =pl | id = | cytat =Władysław Borowiec, Henryk Borowy-Borowski, Hieronim Dekutowski, Zygfryd Kuliński, Józef Łukaszewicz, Henryk Pawłowski, Zygmunt Szendzielarz, Wacław Walicki i Ryszard Widelski to kolejne ofiary terroru komunistycznego, zidentyfikowane w wyniku prac ekshumacyjnych, prowadzonych od lata 2012 roku w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.}}</ref>

* [[Kapitan (ranga)|kapitan]] - 1 czerwca 1945