Ataman: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne interp., małe litery; cytat z atamanem koszowym i atamanami kurzennymi (dokument z końca XVII w., pisownia za XIX w. zrodlem, niestety) |
ojej, zapomniałam poprawić -> Kozak to nie kozak ;) http://so.pwn.pl/lista.php?od=47754 |
||
Linia 4:
'''Ataman''', [[język ukraiński|ukr.]] '''Отаман''' (''wataman, vataman, otaman'') — [[kozacy|kozacki]] przywódca pełniący funkcje polityczne i wojskowe. Także dowódca wojskowy oddzielnego pododdziału, mający władzę wojskową lub administracyjno-wojskową, względnie przywódca niezależnego od jakiejkolwiek władzy oddziału, niejednokrotnie o charakterze rozbójniczym.
Na [[Sicz Zaporoska|Siczy]], w początkowym okresie jej istnienia, władzą najwyższą było „koło”, czyli zgromadzenie wszystkich
Ataman był administratorem wybieranym przez Radę do rządzenia w czasie pokoju, przewodniczył jej obradom i kierował przygotowaniami do wypraw wojennych. Pewną odmianą tej funkcji był [[ataman koszowy]], który w czasie pokoju zarządzał majątkiem Siczy i był jej najwyższym sędzią. W czasie wojny mógł być – o ile Rada nie wybrała kogoś innego – głównodowodzącym i otrzymywał uprawnienia [[dyktatura|dyktatorskie]]. Posiadał wówczas nieograniczoną władzę:
Linia 11:
Aż do początku XVII wieku nazwy ''ataman'' i ''hetman'' mieszały się, tym bardziej, że miały podobne brzmienie i być może podobny źródłosłów. Stopniowo jednak atamanem zaczęto nazywać jedynie tego, kto sprawował władzę administracyjną w Koszu Siczy Zaporoskiej{{odn|Serczyk|1984|s=96}}. W każdym razie od roku 1648 na Siczy powoływano już tylko atamana koszowego{{odn|Serczyk|1984|s=103}}.
Stanowisko atamana występowało w różnych stopniach i rodzajach władzy - oznaczało dowódcę całości wojsk, bądź tylko jednego oddziału. Mianem atamanów określano także zarządców terytorialnych. W zaporoskich oddziałach
{{cytatD|
''Grzegorz Iwanowicz ataman koszowy, sędzia, pisarz, asauła i my atamani wszystkich kureni i całe towarzystwo kurenne nizowe wojsko zaporozkie''|Uniwersał o cerkwi zaporoskiej z roku 1683|{{odn|Gliszczyński|1849|s=47}}}}
W oddziałach dońskich
Mienie każdego kurzenia – budynki, konie, pasza, żywność, broń i kasa – było wspólną własnością zarządzaną przez atamana zwanego 'bat'kiem' (ojcem), który organizował nawet posiłki, a na którego dochody składały się „daniny celne” od towarów przywożonych na Sicz (np. wiadro wódki od każdej beczki). Otrzymywał też wynagrodzenie za prowadzone przez siebie sprawy sądowe i podarki od posłów z zagranicy. Prócz tego na Boże Narodzenie i Wielkanoc otrzymywał prezenty od szynkarzy, kupców i rzemieślników, za co musiał
Pod panowaniem rosyjskim, po [[Konflikty zbrojne XVIII wieku#Rebelia Buławina|powstaniu Buławina]] (1707-1708) atamani wojsk dońskich byli wyznaczani przez rząd, a od roku 1723 otrzymywali nazwę atamana nakaźnego (to stanowisko znane było już w XVII wieku i odnosiło się do ludzi, których ataman koszowy wyznaczył do prowadzenia działań w polu{{odn|Serczyk|1984|s=108}}). Od 1866 roku ataman taki otrzymywał prawa [[generał-gubernator]]a i dowódcy okręgu wojskowego. Tytuł atamana mianowanego nosili generałowie gubernatorzy terytoriów, na których stacjonowały wojska kozackie, albo dowódcy okręgów wojskowych, którym te wojska były podporządkowane{{odn|PWN Leksykon|2001|s=24}}.
Jednostki terytorialne
== Etymologia ==
| |||