Dolina Zuberska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Frees (dyskusja | edycje)
sekcje
Selso (dyskusja | edycje)
przywrócenie nagłówków właściwych dla Tatr
Linia 8:
'''Dolina Zuberska''' ([[język słowacki|słow.]] ''Studená dolina'') – [[dolina walna]] w słowackiej części [[Tatry Zachodnie|Tatr Zachodnich]], górna część [[Dolina Zimnej Wody Orawskiej|Doliny Zimnej Wody Orawskiej]]<ref name=wet>{{Cytuj książkę | nazwisko2= Paryski | imię2=Witold Henryk | autor link2= Witold Henryk Paryski | imię=Zofia | nazwisko=Radwańska-Paryska| autor link= Zofia Radwańska-Paryska |tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska | data=2004 | wydawca=Wydawnictwo Górskie | miejsce=Poronin | isbn=83-7104-009-1}}</ref>. Jest jedną z trzech największych [[Tatry|tatrzańskich]] dolin, jedyną doliną walną w dorzeczu [[Orawa (rzeka)|Orawy]] i jedyną tatrzańską doliną walną o przebiegu równoleżnikowym po zachodniej stronie Tatr<ref name=TZ>{{Cytuj książkę |imię=Marian |nazwisko=Kunicki |imię2= Tadeusz|nazwisko2=Szczerba |tytuł=Tatry Zachodnie. Słowacja |wydawca=PTTK „Kraj” |miejsce=Kraków |data=1992 |isbn =83-7005-248-7}}</ref>.
 
==== Topografia ====
Dolina Zuberska znajduje się na [[Orawa (region)|Orawie]] i ma wylot w [[Kotlina Zuberska|Kotlinie Zuberskiej]] w miejscowości [[Zuberzec]], od której pochodzi nazwa doliny. Od południowej strony ogranicza ją 15-kilometrowej długości odcinek [[Grań główna Tatr Zachodnich|grani głównej Tatr]] na odcinku od [[Wołowiec (Tatry)|Wołowca]] przez [[Rohacze]] po [[Biała Skała (Tatry)|Białą Skałę]], od wschodu [[północna grań Wołowca]] na odcinku od Wołowca po [[Grześ|Grzesia]]. Północno-wschodnie obramowanie doliny tworzy [[północno-zachodnia grań Grzesia|grań Grześ – Osobita]] i zachodni grzbiet [[Osobita|Osobitej]] opadający przez [[Okolik]] i [[Kocie Skały (Tatry)|Kocie Skały]] do [[Maniowa Przehyba|Maniowej Przehyby]]. Dalej, już w obrębie Kotliny Zuberskiej, grzbiet ten przechodzi w długi i niski wał [[Między Bory]] zakończony wzgórzem [[Hotar (Kotlina Zuberska)|Hotar]]<ref name=TZ/>. W kolejności od zachodu na wschód dolina ma następujące odgałęzienia<ref name=Polkart>{{Cytuj książkę|tytuł=Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25&nbsp;000|miejsce=Warszawa |data=2009/10|wydawca= Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka |isbn= 83-87873-36-5}}</ref>:
* lewe: [[Dolina Siwa]], [[Dolina Przybyska]], [[Dolina Wolarska]], [[dolina Mącznica]], [[Salatyński Żleb]], [[Dolina Rohacka]]. Dolina Siwa i Przybyska mają wylot już na Kotlinie Zuberskiej, często nie są więc zaliczane do odnóg Doliny Zuberskiej, lecz uznawane za doliny walne.
Linia 14:
Dolina Łatana i Dolina Rohacka są głównymi i największymi odgałęzieniami Doliny Zuberskiej. Miejsce, w którym doliny te łączą się ([[Zwierówka]]), dzieli Dolinę Zuberską na dwie części: górną (powyżej Zwierówki) i dolną (poniżej Zwierówki). Dnem Doliny Zuberskiej spływa duży potok [[Zimna Woda Orawska|Zimna Woda]]<ref name=wet/>.
 
==== Opis ====
Dolina Zuberska charakteryzuje się bogactwem krajobrazów – od alpejskich, polodowcowych okolic [[Dolina Smutna|Doliny Smutnej]] i [[Dolina Spalona|Spalonej]] przez „[[Bieszczady|bieszczadzkie]]” krajobrazy Salatynów po wapienne formy Osobitej i [[Siwy Wierch|Siwego Wierchu]]. Uzupełnieniem krajobrazu są [[Rohackie Stawy]], ukryte w lesie [[Rohackie Wodospady]], najniżej położone tatrzańskie jezioro – [[Stawek pod Zwierówką]] i skalna, eksponowana perć od [[Jamnicka Przełęcz|Jamnickiej Przełęczy]] po [[Banikowska Przełęcz|Banikowską Przełęcz]], zwana słowacką [[Orla Perć|Orlą Percią]]. W dolinie zachowały się jeszcze nienaruszone pierwotne lasy. [[Tadeusz Zwoliński]] pisał w 1930 r. o Dolinie Rohackiej: ''„...gęsty las, prawdziwą puszczę dziewiczą”.'' Również budowa geologiczna doliny jest skomplikowana. Większość stanowią [[skały krystaliczne]], a wśród nich licznie występują [[granit]]y tworzące typową wysokogórską rzeźbę polodowcową. W górnych partiach położone są kotły lodowcowe z [[rygiel skalny|ryglami skalnymi]], niżej dostrzec można wały [[morena boczna|moren bocznych]] i [[morena czołowa|czołowych]]. Na obrzeżach doliny (Osobita, Siwy Wierch, Biała Skała) skały osadowe ([[wapień|wapienie]] i [[dolomit (skała)|dolomity]]). Ciekawym zjawiskiem jest znajdujący się powyżej wylotu doliny duży [[ponor]], w którym giną wody potoku Zimna Woda. We wzniesieniu, na którym znajdują się Rohackie Stawy, [[geomorfologia|geomorfolodzy]] doszukują się fragmentu [[trzeciorzęd]]owego zrównania przemodelowanego przez [[lodowiec]]. Obecnie z większych zwierząt stale żyją tutaj: [[niedźwiedź brunatny|niedźwiedź]], [[kozica|kozice]], [[świstak]]i. Z górskich roślin licznie występują m.in. [[goryczka kropkowana]], [[starzec kraiński]], [[miłosna górska]].
 
==== Historia ====
W przeszłości dolina nosiła różne nazwy: Dolina Studzienicy, Dolina Studziennej Wody. Przez polskich pasterzy jej górna część (obecna Dolina Rohacka) nazywana była Doliną Podbielską, gdyż po drugą połowę XIX w. wypasali na niej pasterze z miejscowości [[Podbiel (Słowacja)|Podbiel]]. Pasterstwo w tym rejonie ma zresztą bardzo dobrze udokumentowaną historię, sięgającą 1615 r. Dolina Zuberska była też ulubionym miejscem polowań. Dużą rolę odegrała dolina w czasie II wojny światowej – ukrywały się w niej liczące ok. 1000 osób oddziały partyzantów słowackich i radzieckich. U wylotu Doliny Łatanej znajduje się [[Cmentarzyk partyzancki w Dolinie Łatanej|cmentarzyk partyzancki]], na którym pochowano 20 partyzantów poległych 9 grudnia 1944 r. w czasie bitwy w Zwierówce, gdzie część z nich (sztab) w schronisku została zaskoczona przez Niemców (w listopadzie 2001 r., zgodnie z jego ostatnią wolą, zostały tam złożone prochy Polaka – Stanisława Majewskiego – który brał czynny udział w bitwie). Na [[Skrajny Salatyn|Skrajnym Salatynie]] znajdował się polowy szpital. W akcji polskiego [[Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe|TOPR]] w lutym 1945 r. ranni partyzanci i personel zostali z niego przetransportowani przez [[Łuczniańska Przełęcz|Łuczniańską Przełęcz]] do [[Zakopane]]go.
 
Dolina Zuberska przed wojną była turystycznie odwiedzana, głównie przez Polaków. Bywali tu m.in. [[Marian Smoluchowski]], [[Mariusz Zaruski]], [[Tytus Chałubiński]], [[Mieczysław Karłowicz]]. W komunistycznej powojennej [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] turystyka w tej dolinie stała się powszechna. Powstały plany wielkiej infrastruktury turystyczno-narciarsko-rekreacyjnej. W Zwierówce i [[Adamcula|Adamculi]] miały być wybudowane biura turystyczne, sklepy, 2 skocznie narciarskie, poczta, szkoła sportowa, 2 duże kolejki linowe i 8 wyciągów narciarskich, restauracje oraz całe osiedle hotelowo-mieszkalne na 1750 miejsc noclegowych. Na szczęście dla przyrody Tatr zrezygnowano z zatwierdzonych już w 1973 r. planów tej rozbudowy. Zdążono tylko wybudować wyciąg narciarski w [[Dolina Salatyńska|Dolinie Salatyńskiej]], szosę łączącą Zwierówkę z [[Bufet Rohacki|Bufetem Rohackim]] (zamknięta dla ruchu samochodowego) i 2&nbsp;hotele. 1 kwietnia 1987 r. cała dolina włączona została do obszaru [[Tatrzański Park Narodowy (Słowacja)|TANAP]] (odpowiednika polskiego [[Tatrzański Park Narodowy (Polska)|Tatrzańskiego Parku Narodowego]]).
 
==== Baza turystyczna ====
* ''baza noclegowa:'' hotele: Primula, Osobita, pensjonat Šindľovec, [[schronisko na Zwierówce]], kwatery prywatne w Zubercu,
* ''parkingi samochodowe:'' przy skansenie, w Zwierówce przy schronisku, oraz dwa w początkowym odcinku drogi przez Dolinę Rohacką,
Linia 29:
* ''muzeum:'' skansen [[Muzeum Wsi Orawskiej]] przy drodze z Zuberca do Zwierówki.
 
==== Szlaki turystyczne ====
: {{szlak SVK|czerwony}} – czerwony szlak z Zuberca obok skansenu, a dalej przez Zwierówkę i Dolinę Rohacką do bufetu Rohackiego.
:* Czas przejścia z Zuberca do skansenu: 1&nbsp;h, z powrotem tyle samo
Linia 51:
: {{szlak SVK|niebieski}} – niebieski z Adamculi nad [[Wyżni Staw Rohacki]]. Czas przejścia: 1:20&nbsp;h, ↓&nbsp;1&nbsp;h<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Nodzyński | imię=Tomasz | nazwisko2= Cobel-Tokarska | imię2=Marta | tytuł= Tatry Zachodnie: polskie i słowackie | data=2007 | wydawca=ExpressMap | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-60120-89-7 | strony=}}</ref>
 
{{Przypisy|stopień= ====}}
 
==== Bibliografia ====
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Nyka | imię=Józef | autor link= Józef Nyka | tytuł= Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. VI | data=2008 | wydawca=Trawers | miejsce=Latchorzew | isbn=978-83-60078-05-1}}
# {{Cytuj książkę|imię=Zofia |nazwisko=Radwańska-Paryska|tytuł=Wielka encyklopedia tatrzańska |miejsce=Poronin |rok=1995 |wydawca=Wyd. Górskie |isbn = 83-7104-009-1}}