Łapanka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne merytoryczne
m drobne redakcyjne
Linia 7:
 
== Tereny występowania ==
Łapanki były organizowane przez [[Ordnungspolizei]] oraz [[Wehrmacht]] w Niemczech oraz całej okupowanej Europie. We [[Francja|Francji]] znane były pod terminem „rafle”, lecz ich obiektem byli głównie francuscy [[Żydzi]] wyłapywani przez niemieckie władze okupacyjne oraz funkcjonariuszy francuskiej policji w czasie tzw. [[Obława Vel d'Hiv|Obławy Vel d’Hiv]]. W [[Dania|Danii]] natomiast podobne praktyki określano jako „Razzia”.
 
Czasem używa się tego określenia również w odniesieniu do podobnych praktyk wyłapywania ludności cywilnej dokonywanej przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] na terenach przedwojennej wschodniej Polski, których ludność była wywożona na [[Syberia|Syberię]].
Linia 19:
[[Plik:Street roundup in Warsaw.jpeg|thumb|left|upright|Łapanka ludności cywilnej w Warszawie 1941]]
 
Łapanki na ulicach były organizowane zgodnie z rolą jaką okupanci wyznaczyli Polakom w związku z tzw. [[Generalny Plan Wschodni|Generalnym Planem Wschodnim]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Generalplan Ost''). Według założeń [[nazistowska polityka rasowa|nazistowskiej polityki rasowej]] ludność słowiańska podbitych terytoriów określana była jako „niższe rasy słowiańskie – [[Untermensch|podludzie]]” (niem. ''slawische Untermenschen'')<ref>[[Andrzej Leszek Szcześniak]], ''Plan zagłady Słowian – Generalplan OST'', ISBN 83-88822-03-9.</ref>. Ludzie ci jako niepełnowartościowa populacja miała wykonywać proste prace w służbie [[Rasa panów|rasie panów]] (niem. die Herrenrasse), do których należeli [[Germanie]]. Aby osiągnąć ten cel Niemcy postanowili wyeliminować warstwę przywódczą narodu polskiego mordując ją w masowych egzekucjach podczas [[Operacja Tannenberg|Operacji Tannenberg]], a pozostałą ludność sprowadzić do roli służby dla Niemców uważających się za rasę wyższą. Zgodnie z tą wizją organizowanie łapanek w Polsce miało dla nazistów cztery powiązane ze sobą cele:
* eliminacja osób uznanych za "wrogów„wrogów Rzeszy” – wyłapywanie w celu [[Intelligenzaktion|likwidacji przedstawicieli warstw kierowniczych]], polskiej inteligencji oraz ukrywających się poza [[Getto|gettami]] Żydów,
* pozyskiwanie darmowej siły roboczej – wyłapywanie kandydatów do pracy przymusowej w głębi Niemiec oraz w [[Obozy niemieckie 1933-1945|obozach koncentracyjnych]],
* walka z [[Ruch oporu|ruchem oporu]] – wyłapywanie członków ruchu oporu poszukiwanych [[List gończy|listami gończymi]] oraz podejrzanymi o taką działalność,
Linia 27:
Potwierdza to w dniu 20 października 1939 w swoim raporcie [[Franz Röder]] – Sturmbannführer 16 Komendy Operacyjnej Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa zajmującej się dokonywaniem [[czystka etniczna|czystek etnicznych]] na ludności polskiej. Prezentując wytyczne postępowania z Polakami na terenach Pomorza, które zostały wcielone do III Rzeszy pisze:
 
{{Cytat|„ZgodnieZgodnie z wolą [[Führer]]a, w jak najkrótszym czasie mają powstać z polskiego [[Pomorze|Pomorza]] – niemieckie [[Gdańsk-Prusy Zachodnie|Prusy Zachodnie]] (''Westpreussen''). Według zgodnej opinii miarodajnych czynników nieodzowne jest poczynienie w tym kierunku następujących kroków:
 
* 1. Fizyczne zlikwidowanie tych wszystkich polskich elementów, które w przeszłości występowały na kierowniczych stanowiskach albo w przeszłości mogę być organizatorami polskiego oporu;
* 2. Wysiedlenie z Pomorza wszystkich Polaków i zasiedziałych kongresowiaków;
* 3. Przeniesienie rasowo wartościowych Polaków do środkowych Niemiec....<ref name=autonazwa1>Albert Forster” Marian Podgóreczny, Wyd. Morskie Gdańsk 1977.</ref>}}
 
Pierwsze łapanki wiązały się z masowymi aresztowaniami ludności polskiej dokonywanymi na podstawie imiennych list proskrypcyjnych tzw. [[Sonderfahndungsbuch Polen]] i miały miejsce już w trakcie trwania [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]]. Celem tych aresztowań była eliminacja polskiej inteligencji oraz warstwy kierowniczej w ramach Operacji Tannenberg w szeregu regionalnych akcji zwanych [[Intelligenzaktion]]. Jedna z pierwszych łapanek miała miejsce już 9 września w [[Szwederowo (osiedle w Bydgoszczy)|Szwederowie]] gdzie na miejscu zamordowano 60 Polaków<ref name=autonazwa1 />. Po zakończeniu kampanii wrześniowej 300 tysiącom polskich [[Jeniec wojenny|jeńców wojennych]] wziętym do niewoli narzucono automatycznie status [[Roboty przymusowe w III Rzeszy|robotnika przymusowego]] i wywieziono ich w głąb Niemiec. Pracownicy ci mieli być darmową siłą roboczą rozbudowującą niemiecki przemysł oraz wspomagającą niemiecki wysiłek wojenny. Stałe zapotrzebowanie na darmową siłę roboczą skłoniły niemieckie Urzędy pracy do prowadzenia naboru w okupowanej Polsce.[[Plik:Obóz-skaryszewska.jpg|thumb|Cywile złapani podczas łapanki w obozie przejściowym na ulicy Skaryszewskiej 8 w [[Warszawa|Warszawie]], 1942]] Urzędnicy arbeitsamtów prowadzili szeroko zakrojoną agitację mającą na celu zwabienie Polaków do pracy w Niemczech kusząc dobrymi warunkami pracy oraz godziwą zapłatą. W okresie od września 1939 do lata 1940 zwabiono dzięki tej propagandzie kilkanaście tysięcy polskich robotników, którzy dobrowolnie wyjechali do pracy w III Rzeszy. Wkrótce jednak po wyczerpaniu się optymistycznie nastawionych bezrobotnych urzędy zaczęły świecić pustkami. Przyczynił się do tego także brak kontaktu rodzin z wywiezionymi na roboty oraz informacje odnośnie trudnych warunków pracy oraz złego traktowania Polaków przez niemieckich pracodawców. Wobec braku chętnych, którzy dobrowolnie daliby się zniewolić od połowy 1940 niemiecka administracja zaczęła organizować regularne łapanki na ulicach na roboty do Rzeszy. Stawali się oni tzw. „robotnikami przymusowymi” (niem. ''[[Zivilarbeiter]]''). Kolejnym aspektem, dla którego naziści organizowali łapanki były niemieckie plany zaludnienia terenów okupowanej Polski przez Niemców.
Linia 64:
Już w 1940 łapankę organizowaną przez Niemców niekonwencjonalnie wykorzystał agent [[Związek Walki Zbrojnej|Związku Walki Zbrojnej]] [[Witold Pilecki]] uwzględniając ją w swoim planie przedostania się do niemieckiego obozu [[obóz koncentracyjny|koncentracyjnego]] Auschwitz. Wewnątrz zebrać miał informacje wywiadowcze na temat jego funkcjonowania, a także zorganizować w nim ruch oporu. 19 września 1940 podczas łapanki w Warszawie pozwolił aresztować się Niemcom i do obozu trafił w nocy z 21 na 22 września 1940. W Auschwitz udało mu się założyć [[Związek Organizacji Wojskowej|organizację podziemną – Związek Organizacji Wojskowej]] i przekazywać dane o [[Holocaust|Holokauście]] do [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]] i [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]].
[[Plik:Bundesarchiv Bild 101I-030-0781-01, Polen, Razzia von deutscher Ordnungspolizei.jpg|thumb|Filmowanie łapanki dla celów [[Propaganda nazistowska|propagandy nazistowskiej]], Kraków, 1941]]
Polski ruch oporu przeprowadził także szereg akcji prewencyjnych, mających na celu powstrzymanie łapanek. Grupy dywersyjno-bojowe [[Kedyw (wojsko)|Kedywu]] podejmowały ataki na samochody policyjne oraz funkcjonariuszy przeprowadzających łapanki. 22 października 1943 grupa bojowa z oddziału „Kosy” obsadziła wylot ul. Ordynackiej na Nowy Świat i ostrzelała z karabinów maszynowych oraz obrzuciła granatami samochód policyjny. W wyniku akcji zginęło dwóch niemieckich policjantów oraz 4 zostało rannych. AK przeprowadziła kilka podobnych akcji w reakcji na nasilające się w Warszawie łapanki uliczne<ref>Henryk Witkowski „Kedyw okręgu warszawskiego [[Armian Krajowa|AK]] w latach 1943-1944”, Warszawa 1984.</ref>. Kolejną formą było także przeprowadzanie zamachów na osoby organizujące łapanki, policjantów oraz urzędników arbeitsamtów. Oddziały AK włamywały się także do niemieckich urzędów pracy kierujących na roboty przymusowe do Niemiec i paliły kartoteki aresztowanych osób oraz niszczyły wyposażenie tych urzędów. Podczas konferencji w sprawie bezpieczeństwa [[Generalne Gubernatortstzwo|GG]] , która odbyła się w Krakowie 15 kwietnia 1943 [[Wilhelm Struve]] relacjonował, że w akcjach wymierzonych przeciw arbeitsamtom zniszczono 11 tych urzędów lub ich kartoteki. Oddziały bojowe AK zlikwidowały także w tzw. [[Akcja Główki|Akcji Główki]] szereg osób odpowiedzialnych za przeprowadzanie łapanek, m.in.:
* 14 stycznia 1943 Grupa specjalna AK wykonała wyrok śmierci na Izydorze Ossowskim, urzędniku arbeitsamtu, kolaborującym z hitlerowcami w akcji wywożenia ludności polskiej na przymusowe roboty do Niemiec,
* 15 lutego 1943 po podobnym zarzutem zastrzelono także funkcjonariusza Policji granatowej, Romana Leona Święcickiego<ref>Okupacja i ruch oporu w dzienniku Hansa Franka 1939-1945” T.II KIW, Warszawa 1972.</ref>,
Linia 70:
* 13 kwietnia jego zastępcę, Hugo Dietza,
* 10 maja kierownika wydziału, Fritza Geista,
* 1 lutego 1944 grupa likwidacyjna Kedywu zastrzeliła Wilhelma (Willy'egoWilly’ego) Luberta, kierownika w warszawskim arbeitsamcie, który był inicjatorem licznych łapanek kolejowych i ulicznych oraz masowego poboru do pracy przymusowej w III Rzeszy.
* 8 czerwca 1944 patrol bojowy z oddziału „DB-17” zastrzelił Eugena Bolongino, kierownika obozu przejściowego arbeitsamtu przy ul. Skaryszewskiej, który organizował łapanki uliczne.
{{Osobny artykuł|Akcja Główki}}