Styl narodowy: Różnice pomiędzy wersjami

W latach 80. problematyką odrodzenia architektury polskiej – zwłaszcza sakralnej – zajmowali się [[Karol Matuszewski]] i [[Franciszek Ksawery Martynowski]]. Pierwszy z nich propagował styl wiślano-bałtycki, który wówczas zdobywał już znaczną popularność w Kongresówce. Nie brakowało także krytyków tej koncepcji; byli nimi m.in. wspomniany już Martynowski czy [[Zygmunt Kiślański]]. W tym samym czasie głos zabrał Łuszczkiewicz, prezentując wnioski ze swoich badań nad małopolskim gotykiem. Stwierdził wówczas – tym samym zaprzeczając wcześniej prezentowanym poglądom – że nie można wiązać ze sobą gotyku małopolskiego i pomorskiego<ref>W.Łuszczkiewicz, ''Pionierowie gotycyzmu w Polsce. Architektura cysterska i wpływ jej pomników na gotycyzm krakowski XIV wieku'', "Ateneum", 1882, t. II; W. Łuszczkiewicz, ''Czy można konstrukcyę kościołów gotyckich krakowskich XIV wieku uważać za cechę specyalną ostrołuku w Polsce?'' [w:] ''Pamiętnik pierwszego Zjazdu Historycznego Polskiego imienia Jana Długosza'', Kraków 1887, s. 53. Za: K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 34.</ref>. Pisał: ''Powierzchowność badacza sprzed lat spowodowała połączenie budowli ostrołukowych XIV stulecia Pomorza, Prus, Brandenburgii z budowlami Małopolski w jeden styl, bądź odcień stylowy, "wiślano-bałtycki"''<ref>W.Łuszczkiewicz, ''Kilka słów o naszem budownictwie w epoce ostrołukowej i jego cechach charakterystycznych'', PT, 1887. Za: K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 61.</ref>.

[[Plik:Warszawa-kościół św. Jakuba.jpg|thumb|left|Oskar Sosnowski, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, po 1911 r., Warszawa. Przykład poszukiwania 'stylu narodowego' bez dekoracji, ale w oparciu o wzorce zaczerpnięte ze stylów historycznych Polski]]

Istotnym wydarzeniem na drodze popularyzacji koncepcji stylu wiślano-bałtyckiego był konkurs na projekt [[Bazylika katedralna Świętych Michała i Floriana w Warszawie|warszawskiego kościoła św. Floriana]], ogłoszony w 1886 roku. Już w jego regulaminie określono, że ''styl budowy ma być ostro-łuczny w odcieniu tak zwanym wiślano-bałtyckim''<ref>Za: K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 46.</ref>. Spośród 25 projektów jury wybrało propozycję [[Józef Pius Dziekoński|Józefa Piusa Dziekońskiego]], zrealizowaną następnie w latach 1888–94. Jak okazało się w praktyce, spektrum wzorców, po które sięgał architekt, było dość szerokie (wzorował się m.in. na wiedeńskim [[Kościół Wotywny w Wiedniu|Votivkirche]] z lat 1856–79) i zdaniem historyka sztuki [[Krzysztof Stefański|Krzysztofa Stefańskiego]] [...] ''ogólnikowe wskazania form "stylu wiślano-bałtyckiego" prowadziły do niekonsekwencji i dowolności w praktycznym wcielaniu jej w życie. W przypadku kościoła św. Floriana prowadziło to do powierzchownego nakładania "rodzimego" detalu ceglanego na katedralny typ świątyni zaczerpnięty z architektury Zachodu''<ref>K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 50.</ref>. Drugą czołową realizacją tego nurtu był kościół Wniebowzięcia NMP w Łodzi, zaprojektowany przez [[Konstanty Wojciechowski (architekt)|Konstantego Wojciechowskiego]]. Oba te budynki mają charakterystyczne cechy dla całego stylu wiślano-bałtyckiego: cegłę, zazwyczaj dwuwieżową fasadę, [[szczyt (budownictwo)|szczyty]] schodkowe, fryzy, [[blanki]].