Wikipedia

Pomnik: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Anulowanie wersji 39306204 autora 181.4.111.35 (dyskusja) już są zdjęcia pomników, lepiej podpisane
→‎Wybrana literatura: + drobne merytoryczne
Linia 13:
* przedmiot będący [[symbol]]em lub świadectwem czegoś<ref name="PWN">definicje wyrazu "pomnik" w [http://sjp.pwn.pl/szukaj/pomnik ''Słowniku języka polskiego PWN''] [dostęp 30 maja 2010]</ref>.
 
Forma pomnika może być różna – najczęściej jest to posąg lub grupa rzeźb na cokole, może być nim jednak również kolumna, obelisk, naturalny głaz – [[kamień pamiątkowy]], a nawet sztucznie usypane wzgórze ([[kopiec (architektura)|kopiec]]), budynek lub pojazd wojskowy ([[czołg - pomnik]]) . Niekiedy funkcję "żywego pomnika" spełniają także drzewa (np. tzw. [[Dąb Pamięci|dęby pamięci]], w ostatnich latach w Polsce najczęściej w kontekście Jana Pawła II lub Katynia)<ref>[http://podlasie24.pl/wiadomosci/miedzyrzec-podlaski/miedzyrzec-podlaski-zywy-pomnik-pamieci-ofiar-katynskich-galeria-4817.html Międzyrzec Podlaski: żywy pomnik pamięci ofiar katyńskich] [dostęp 29 listopada 2010]</ref>.
 
== Historia ==
Podstawowe typy pomników rozwinęły się już w [[starożytność|starożytności]]. Najbardziej charakterystycznymi typami pomników wyrastającymi z kultury greko-rzymskiej są [[pomnik konny]] i [[kolumna (architektura)|kolumna]]. Najczęstsze w antyku były wolno stojące rzeźby figuralne (stojące lub siedzące), o przenikających się niekiedy funkcjach memoratywnych i kultowych. W średniowieczu znaczenie pomnika zostało zredukowane, figury mogące mieć częściowe znaczenie memoratywne spotykamy wówczas niemal wyłącznie we wnętrzach kościołów.
 
Wraz z odrodzeniem następuje powrót do wzorców antycznych. W Italii pojawiają się liczne pomniki konne ([[DonatelloGattamelata]] –autorstwa "[[GattamelataDonatello|Donatella]]" oraz [[AndreaBartolomeo del VerrocchioColleoni|VerrocchioColleoni]] –wyrzeźbiony przez "[[BartolomeoAndrea Colleonidel Verrocchio|Verrocchia]]") oraz stojące, sławiące wielkich wodzów i władców; również [[Pomniki papieża Jana Pawła II|pomniki papieskie]], przede wszystkim w Państwie Kościelnym i podległych mu miastach. Odradzają się memoratywne kolumny, często z [[Rzeźba|posągiem]] na szczycie (np. [[Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie|Kolumna Zygmunta III Wazy]]). Stopniowo, w epoce baroku, pomniki uzyskują rozbudowane formy, zwłaszcza poprzez wzbogacanie warstwy cokołu. Schemat pomnika składającego się z [[Rzeźba|rzeźby]] na [[cokół|cokole]] utrwala XIX wiek.
 
W końcu [[modernizm (sztuka)|modernizm]] zrywa z tą tradycyjną formą, co objawiło się m.in. w redukcji cokołu (patrz np: pomniki realizowane przez [[Auguste Rodin]]a). W formie rzeźb i samych pomników odbijały się kolejne kierunki ([[kubizm]], [[futuryzm]], [[konstruktywizm (sztuka)|konstruktywizm]]).
 
Lata powojenne przyniosły zmiany w rozumieniu pomnika, który przekroczył granice bryły, zaczął wchłaniać przestrzeń i obserwatora (koncepcja [[Teoria formy otwartej|formy otwartej]] [[Oskar Hansen|Oskara Hansena]]). Ważniejsze realizacje: [[Pomnik Powstańców Śląskich]] [[Kazimierz Gustaw Zemła|Gustawa Zemły]] "w [[Katowice|Katowicach]], Pomnik PowstańcówOfiar Śląskich]]"Majdanka w [[Katowice|KatowicachLublin]],ie [[Wiktor Tołkin|Wiktora Tołkina]] "czy Pomnik Ofiar MajdankaPomordowanych w [[LublinTreblinka (KL)|Treblince]]ie" czy [[Adam Haupt|Adama Haupta]] i [[Franciszek Duszenko|Franciszka Duszenki]] "Pomnik Pomordowanych w [[Treblinka (KL)|Treblince]]". Za sprawą m.in. [[Władysław Hasior|Władysława Hasiora]] w pomniki wprzęgnięte zostały żywioły – ogień, wiatr, woda (np. "Ogniste Ptaki" w [[Koszalin]]ie, "[[Żelazne Organy]]" w [[Czorsztyn]]ie czy "[[Prometeusz Rozstrzelany]]" w [[Zakopane]]m).
 
== Wybrana literatura ==
* Antkowiak ZygmuntZ., Pomniki Wrocławia, Wrocław 1985.
* Bartoszewski J., Miejsca pamięci narodowej, pomniki idei niepodległościowych, Koszalin 1998.
* Bender Agnieszka, Pomniki ofiar zbrodni katyńskiej, „Zeszyty Społeczne KIK”, 2000, nr 8.
* Figuła-Czech J., Między ideą a realizacją. Poznańskie pomniki po 1989 roku, „Kronika Miasta Poznania” 2001, z 2.
* Grzesiuk – Olszewska Irena, Polska rzeźba pomnikowa 1945-1980, „Sztuka” 1981, nr 1.▼
* Gębczyńska-Janowicz A., Polskie założenia pomnikowe. Rola architektury w tworzeniu miejsc pamięci od połowy
* Grzesiuk – Olszewska Irena, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1990, Warszawa 1995.▼
 
* Krasiński Hubert, Uwagi o modelach na pomnik dla Mickiewicza wykonanych podług pomysłu Matejki, oraz odpowiedź pp. recenzentom na ich zarzuty, Kraków 1886.
XX wieku, Warszawa 2010.
* Malinowski Ernest, Życie i pomniki, red. Józef T. Finster, Gorzów 2000.
* Goliński E., Pomniki Poznania, Poznań 2001.
* [[Elżbieta Nowicka|Nowicka Elżbieta]], [[Czesław Parzych|Parzych Czesław]], Ostrołęckie pomniki, Ostrołęka 1999.▼
▲* Grzesiuk – -Olszewska IrenaI., Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1980, „Sztuka” 19811990, nrWarszawa 11995.
▲* Grzesiuk – -Olszewska IrenaI., PolskaWarszawska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1990, Warszawa 19951993.
* Grzybowska P., Pomniki Piotrkowa Trybunalskiego, Piotrów Tryb. 2006.
* Jaworska-Maćkowiak C., Maćkowiak T., Pomniki łódzkie. Historia w brązie i kamieniu, Łódź 2008.
* Kowalak Cz., Pomniki i tablice pamiątkowe w Legnicy po II wojnie światowej, Legnica 2012.
* Laskowski L., Pomniki Koszalina, Koszalin 2009.
* Michalski S., Public Monuments: Art in Political Bondage 1890-1997, London 1998.
* Netzel J., Gdyńskie pomniki Ofiar Grudnia ’70. Historia powstania, Gdynia 2012.
* Nijakowski L. M., Informator o spornych pomnikach niemieckich na Śląsku Opolskim, Warszawa 2005.
▲* [[Elżbieta Nowicka|Nowicka ElżbietaE]]., [[Czesław Parzych|Parzych CzesławCz]]., Ostrołęckie pomniki, Ostrołęka 1999.
* Ożóg Kazimierz S., Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II w Polsce w latach 1980-2005, [[Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie]] 2007, ss. 178, fot.
* Ożóg Kazimierz S., Rzeźbiarze lubelscy w konfrontacji z władzą ludową, [w:] Artyści lubelscy i ich galerie, red. Lechosław Lameński, Lublin 2004.
* Ożóg Kazimierz S., Pomniki Lublina 2014.
* Pazder JanuszJ., Miejsce pomnika, [w:] Materiały do studiów nad sztuką XIX wieku, red. Janos Brendel, Poznań 1993.
* Peske RomanR., Tu bije serce miasta. Pomnik Niepodległości w Pabianicach 1928-1998, Pabianice 1999.
* Pierwszy na świecie pomnik ofiar sowieckiego komunizmu, red. Halina Barbara Szczepanowska, New York 1992.
* Pomnik Smoleński. Wystawa dokumentująca „Międzynarodowy konkurs na: Opracowanie koncepcji pomnika
* Pomnik Jagiełły, Kraków 1910.
upamiętniającego ofiary katastrofy lotniczej, która miała miejsce pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r.”, ed. H.
* Pomnik poległych obrońców Wisły w 1920 roku we Włocławku. Informator, Włocławek 1990.
 
* Szubert Piotr, Pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie – idea i realizacja, [w:] Dzieła czy kicze, red. Elżbieta Grabska, Tadeusz S. Jaroszewski, Warszawa 1981.
Gajewska, Orońsko 2012.
* Szubert Piotr, Pomnik Mickiewicza – ołtarz narodu, [w:] Materiały do studiów nad sztuką XIX wieku, red. Janos Brendel, Poznań 1993.
* Śląski BolesławPrzewoźnik A., PomnikiKatyń. PubliczneCmentarze Warszawykatyńskie, Warszawa 19162010.
* Siomkajło A., Katyń w pomnikach świata: Katyn. Monuments around the world, Warszawa 2002.
* Taborski Leszek, Łomżyńskie pomniki, [w:] Kalendarz Łomżyński na rok 2004, red. Jerzy Jastrzębski, Łomża 2003.
* Wasilewski Z., Pomnik Mickiewicza w Warszawie 1897-1898, Warszawa 1899.
* Towarzyszom broni 1944-1945, Warszawa 1970.
* WasilewskiWinglarek ZygmuntJ. W., PomnikTam, Mickiewiczagdzie wlwowskie Warszawieśpią 1897-1898Orlęta..., Warszawa 18992001.
* Zaborski M., Współczesne pomniki i miejsca pamięci w polskiej i niemieckiej kulturze politycznej, Toruń 2011.
* Winglarek Jan Wojciech, Tam, gdzie lwowskie śpią Orlęta..., Warszawa 2001.
* Ziółkiewicz A., Pomniki Torunia, Toruń 2002.
 
==Zobacz też==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik”