Wersja z 11:48, 15 mar 2013 edytuj Addbot (dyskusja \| edycje) 748 218 edycji m Bot: Przenoszę linki interwiki (11) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q708363 ← poprzednia edycja		Wersja z 14:14, 8 lip 2014 edytuj anuluj edycję Pilot Pirx (dyskusja \| edycje) 17 619 edycji przeróbka hasła następna edycja →
Linia 1: '''Prawo oporu''' ([[~~łacina\|~~łac.]] ''ius resistendi'') – prawo wypowiedzenia posłuszeństwa władcy przez szlachtę. Funkcjonowało w okresie średniowiecza, stopniowo rozwijane, ~~nie tylko w Polsce, lecz i Europie. Często~~często wykorzystywane w celu wywarcia nacisku na monarchę. Stosowane do usuwania niewygodnych władców ([[Kazimierz Odnowiciel]], [[Bolesław II Szczodry\|Bolesław Śmiały]]). Miało ono skutek zbrojnego "zegnania" z tronu panującego. W przypadku niepowodzenia ~~i wygranej króla~~ uznawane za bunt. Często ustawodawca wydając normy/przywileje etc., obligując się do ich przestrzegania, nadawał prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa w razie ich nierespektowania. W późniejszym czasie prawo do oporu przekształciło się w konfederację zawiązywaną przeciwko królowi. Po 3 ostrzeżeniach nie wywołujących odpowiedniego "pohamowania" działań władcy, szlachta starała się pozbyć krnąbrnego króla. Często ustawodawca wydając normy/przywileje etc., obligując się do ich przestrzegania, nadawał prawo do odmowy posłuszeństwa w razie ich nierespektowania. Brytyjska [[Magna Charta]] formułuje to w artykule 61. Na kontynencie najstarszym przykładem jest zapewne węgierska [[Złota Bulla Andrzeja II]]. Podobne zasady istniały w ówczesnej Hiszpanii i krajach [[Rzesza\|Rzeszy]]. W Polsce prawo to gwarantował [[przywilej mielnicki]], następnie [[artykuły henrykowskie]] w punkcie 21 (ostatnim). W późniejszym czasie prawo do oporu przekształciło się w [[Konfederacja (historia Polski)\|konfederację]] zawiązywaną przeciwko królowi. Warunki sprecyzowano w ustawach z lat 1576, 1607 i 1609. <ref>[[Volumina Legum]] tom 2, s. 163, 452, 462n.</ref> Ze skargą mógł wystąpić każdy poseł na sejmie lub szlachcic na sejmiku, król musiał być wpierw upomniany przez prymasa lub senatora, w razie zlekceważenia tego ostrzeżenia przez radę senatu, w ostatecznej instancji przez Sejm. W praktyce nie było to przestrzegane, [[rokosz]]e rozpoczynano bez zachowania tej procedury, natomiast [[Sejm inkwizycyjny]] i sprawa [[Trubeck]]a nie doprowadziły do [[detronizacja\|detronizacji]]. [[Prawa kardynalne]] potwierdziły prawo oporu w artykule 21, [[Konstytucja 3 maja]] zastąpiła je odpowiedzialnością ministrów ([[odpowiedzialność konstytucyjna\|konstytucyjną]] oraz [[odpowiedzialność parlamentarna\|parlamentarną]]). {{Przypisy}} == Zobacz też == * [[Impeachment]] == Link zewnętrzny == * [[Józef Szujski]] ''Artykuł o wypowiedzeniu posłuszeństwa. Przyczynek do dziejów konstytucji polskiej.'' w : [https://archive.org/details/opowiadaniairoz07szujgoog Opowiadania i roztrząsania historyczne : pisane w latach 1875-1880] Warszawa - Kraków 1882, s. 370 - 398 [[Kategoria:Polskie prawo książęce]] [[Kategoria:Prawo publiczne I Rzeczypospolitej]]

Prawo oporu: Różnice pomiędzy wersjami