Grypsera: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Alan ffm przeniósł stronę Gwara więzienna do Grypsera: treść dotyczy jedynie tego przypadku
źródła/przypisy, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Grypsera''' (z [[język niemiecki|niem.]] – ''Grips'' – pot. ''rozum'') – [[język środowiskowy]] środowisk przestępczych<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3908413/grypsera.html ''Grypsera''] Encyklopedia PWN.</ref> na gruncie [[język polski|języka polskiego]]., Szczególnyszczególny przypadek [[Slang|argotu]].

Powstała najprawdopodobniej w XIX wieku na terenie [[Zabór rosyjski|zaboru rosyjskiego]], jako miejsce jej powstania podawany jest [[Gęsiówka (więzienie)|Zakład Karny na „Gęsiówce”]] w Warszawie<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = | imię = | autor = Radosława Rodasik, Ewelina Ćwiertnia, Jozef Zat’ko | autor link = | url = http://www.apeiron-wydawnictwo.pl/kb/nr13/nr13.pdf | tytuł = JĘZYK PODKULTURY WIĘZIENNEJ – GWARA. JĘZYK MIGOWY, TATUAŻ | czasopismo = Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje | wolumin = 13 | wydanie = | strony = 120 | data = styczeń – czerwiec 2013| wydawca = [[Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego "Apeiron" w Krakowie]] | miejsce = | issn = 2299-4033 | doi =}}</ref>. Początkowo pełniła funkcję głównie [[Szyfr|języka tajnego]], [[Gwara|gwary środowiskowej]] przestępców odsiadujących długoletnie wyroki. Od końca XIX wieku używana także na wolności.
 
== Charakterystyka ==
Grypsera jest jedną z najbogatszych pod względem słownictwa gwar [[język polski|polszczyzny]]; nie jest możliwe stworzenie pełnego jej słownika, gdyż ewoluuje ona nieprzerwanie w wielu miejscach niezależnie. Ze względu na hermetyzację ośrodków rozwoju gwary więziennej często te same słowa mają różne znaczenia, bądź różne słowa mają te same znaczenia (w zależności od miejsca stosowania). W zasobie słów stosowanych w gwarze więziennej dłużej utrzymują się i bardziej rozprzestrzeniają te, które cechuje łatwość odmiany gramatycznej. Gwarę więzienną należy podzielić na tzw. kminę (język grypsujących, nazywanych ludźmi) oraz język zwykły – tzw. frajerów.
 
Podstawę gramatyczną grypsery stanowi [[język polski]], jednak wyraźne są w niej wpływy [[jidysz]], [[język niemiecki|niemieckiego]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Kątny | imię = Andrzej | url = | tytuł = Zu den deutschen Lehnwrtern in der polnischen Gaunersprache | czasopismo = Studia Germanica Gedanensia | wolumin = 10 | wydanie = | strony = | data = | wydawca = Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Gdańskiego | miejsce = | issn = 1230-6045 | doi =}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Geller| imię = Ewa | url = http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$002fslaw.1997.42.issue-3$002fslaw.1997.42.3.masthead$002fslaw.1997.42.3.masthead.pdf?t:ac=j$002fslaw.1997.42.issue-3$002fslaw.1997.42.3.masthead$002fslaw.1997.42.3.masthead.xml#page=30 | tytuł = Zur Etymologie einiger jiddischer und deutscher Schimpfwörter und Gaunerbezeichnungen im Polnischen | czasopismo = Zeitschrift für Slawistik | wolumin = 42(3) | wydanie = | strony = 274-284 | data = 1997 | wydawca = | miejsce = | issn = 2196-7016 | doi =}}</ref>, [[język rosyjski|rosyjskiego]], [[język ukraiński|ukraińskiego]] i rozmaitych [[gwara miejska|gwar miejskich]] (na przykład [[gwara warszawska|gwary warszawskiej]] czy [[Lwów|lwowskiego]] ''[[Gwara lwowska|bałaku]]'' czy [[gwara warszawska|gwary warszawskiej]]). W olbrzymim stopniu wpłynęła na ukształtowanie się współczesnych [[Slang młodzieżowy|gwar młodzieżowych]].
 
Pod względem fonetycznym grypsera zbliżona jest do [[Gwara warszawska|gwary warszawskiej]] z charakterystyczną wymową ‘i’ jak ‘y’ i zanikiem samogłosek nosowych.
 
== Zobacz też ==
{{Wikisłownik|Grypseragrypsera}}
{{Wikisłownik|Indeks:Polski - Gwara więzienna}}
* [[Metajęzyk kryminalny]]