Zima wulkaniczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Literatura zacytowana: integracja szablonów z "dopracować" |
m WP:SK, drobne techniczne |
||
Linia 1:
'''Zima wulkaniczna''' – globalne obniżenie temperatury na skutek przysłonięcia [[Słońce|Słońca]] przez [[popiół wulkaniczny]] i kropelki [[kwas siarkowy(VI)|kwasu siarkowego]], tworzące [[aerozole atmosferyczne]] będące zarodkami kondensacji chmur, zwykle jest następstwem wielkiej [[erupcja wulkanu|erupcji wulkanicznej]].
== Zima wulkaniczna a zima nuklearna ==
Pojęcie zimy wulkanicznej jako klimatycznego skutku wielkiej [[erupcja wulkanu|erupcji wulkanicznej]] jest kalką pojęcia [[zima nuklearna|zimy nuklearnej]].
Po publikacji Crutzena i Birksa w „Ambio” w 1982 roku pojawiła się na temat [[zima nuklearna|zimy nuklearnej]] seria publikacji, w tym w czasopiśmie „Science”, zajmującym wysokie miejsce na liście rankingowej „Thomson Scientific”, znanej w Polsce pod dawniejszą nazwą „listy filadelfijskiej” (na przykład: Turco i inni, 1983; Ehrlich i inni, 1983, Turco i inni, 1990). Wkrótce wprowadzono pojęcie zimy wulkanicznej jako skutku katastrofalnych [[erupcja wulkanu|erupcji wulkanicznych]] (Rampino i inni, 1988, Rampino 2002). Rozbudowana koncepcja zimy wulkanicznej, opiera się na koncepcji, literaturze i modelach dotyczących [[zima nuklearna|zimy nuklearnej]]. Obok bezpośrednich odwołań (na przykład: Rampino i inni, 1988, Rampino & Self 1992) wskazuje na to koincydencja w czasie rozkwitu publikacji na oba tematy, cytowanie przez autorów opisujących “zimę wulkaniczną” publikacji dotyczących [[zima nuklearna|zimy nuklearnej]], w tym publikacji Crutzena i Birksa, Turco i innych (1983) i innych publikacji oraz przyjęcie identycznego mechanizmu postulowanych zjawisk (patrz np. Rampino i inni 1988). Wspólne jest także opieranie się na modelowaniu zjawisk i opisach jego rezultatów.
Linia 8:
Zarówno hipoteza [[zima nuklearna|zimy nuklearnej]] jak i zimy wulkanicznej nie zostały dotychczas odrzucone przez środowisko naukowe (patrz [[zima nuklearna]]). Istnieje bogata literatura i wciąż powstają nowe publikacje dotyczące [[zima nuklearna|zimy nuklearnej]] (na przykład Turco i inni, 1990; Toon i inni, 2007, Robock i inni, 2007) lub niektórych jej aspektów (np. Mills i inni, 2008), sięgające wciąż do publikacji Crutzena i Birksa (na przykład: Robock i inni, 2007). W dalszym ciągu funkcjonuje też postulat związku wielkich [[erupcja wulkanu|erupcji wulkanicznych]] z katastrofalnymi zmianami w środowisku naturalnym (zima wulkaniczna) i związanymi z nimi “wielkimi wymieraniami” (patrz np. Rampino 2002) pomimo stwierdzenia, że efekt wpływu erupcji wulkanicznych na klimat zapewne jest tak mały, że maskują go inne naturalne zjawiska (Rampino i inni 1988).
Zjawiska pogodowe wywołane erupcją wulkaniczną na mniejszą skalę mogą mieć złożony przebieg. Aerozole atmosferyczne odbijając promieniowanie słoneczne powodują ochłodzenie [[troposfera|troposfery]] i jednoczesne ogrzanie [[stratosfera|stratosfery]]. To z kolei może wpłynąć na [[cyrkulacja powietrza|cyrkulację atmosferyczną]] i wywołać odmienne skutki w różnych regionach. Z tego powodu wybuch wulkanu [[Pinatubo]] w roku 1991 nie wywołał katastrofalnego globalnego ochłodzenia, ale spowodował kilkustopniowe odchylenia od kilkuletniej normy na przełomie lat 1991/1992. Sięgnęły one 2-3 stopni ocieplenia w centralnej Ameryce Płn. i w Europie Północno-Zachodniej i 2 stopni ochłodzenia na Bliskim Wschodzie i w kanadyjskiej Arktyce<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko =Robock |imię =Alan |tytuł = Volcanic eruptions and climate|czasopismo =Reviews of Geophysics |wolumin =38 |wydanie =2 |strony =191–219 |data =2000 |url=http://www.agu.org/journals/rg/v038/i002/1998RG000054/1998RG000054.pdf
== Wątpliwości ==
Linia 19:
== Konkluzja ==
Hipoteza dotycząca istnienia globalnych katastrof w historii naszej planety – zim wulkanicznych jako przyczyn wielkich wymierań spowodowanych [[erupcja wulkanu|erupcjami wulkanicznymi]] – ma obecnie licznych zwolenników. Jest też od dawna spopularyzowana przez media. Nie ma jednak nie budzących wątpliwości dowodów że jest to prawda, pomimo powszechnej (także w środowiskach naukowych) akceptacji.
{{Przypisy
== Literatura zacytowana ==
{{Dopracować|więcej przypisów}}
Linia 25 ⟶ 27:
* Ehrlich P. R., Harte J., Harwell M. A., Raven P. H., Sagan C., Woodwell G. M., Berry J., Ayensu E. S., Ehrlich A. H., Eisner T. 1983. Long-term biological consequences of nuclear war. Science 222: 1293-1300.
* Gathorne-Hardy F. J., Harcourt-Smith W. E. H. 2003. The super-eruption of Toba, did it cause a human bottleneck?. Journal of Human Evolution 45: 227-230.
* Hansen J., Ruedy R., Sato, M., M. Imhoff M., Lawrence W., Easterling D., Peterson T., Karl T. 2001. A closer look at United States and global surface temperature change.
* Mills M. J., Toon O. B.,, Turco R. P., Kinnison D. E.,, and Garcia R. R. 2008. Massive global ozone loss predicted following regional nuclear conflict. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 105: 5307-5312.
* Rampino M. R., Self S., Stothers R.B. 1988. Volcanic winters. Annual Reviews Earth. Planet. Sci. 16: 73-99.
| |||