Fustat: Różnice pomiędzy wersjami

Fustat pozostawał rezydencją namiestników Egiptu od podboju kraju przez Arabów w [[641]] do przejęcia [[Kalifat Islamski|kalifatu]] przez [[Abbasydzi|Abbasydów]] w [[750]]. Siedziba namiestnika abbasydzkiego Egiptu została przeniesiona do pobliskiego [[Al-Askar]] i pozostawała tam aż do [[868]]. Wówczas z kolei doszło do uniezależnienia się Egiptu od zwierzchnictwa kalifa w Bagdadzie, a rezydencja władców Egiptu została przeniesiona do [[Al-Katta’i]]. W [[905]] Al-Katta’i zostało zniszczone i stolica władców Egiptu wróciła do Al-Fustat. W [[971]] stolicę Egiptu przeniesiono ostatecznie do Kairu, a w [[1168]] wezyr [[Szawar]] rozkazał spalić Fustat.

 

Arabska nazwa „fustat” oznacza „wielki namiot”. Według tradycji gołębica zniosła jajko w namiocie [[Amr Ibn al-As|Amra Ibn al-Asa]], wodza arabskiego, który dokonywał podboju Egiptu, w trakcie oblężenia twierdzy rzymskiej [[Babilon twierdza w Egipcie|Babilon]], przed wyruszeniem na [[Aleksandria|Aleksandrię]]. Obóz arabski był rozbity nieco na północ od twierdzy Babilon. Amr uznał to za znak od niebios; wyruszył do szturmu twierdzy, który zakończył się powodzeniem, a następnie rozkazał żołnierzom rozbić namioty wokół własnego. W ten sposób doszło do założenia miasta namiotu – Al-Fustat. Tu, na miejscu namiotu Amra, wzniesiono w [[642]] pierwszy w Egipcie oraz w całej Afryce [[meczet]], nazwany imieniem wodza. Po zdobyciu Aleksandrii we wrześniu [[641]] Amr ibn al-As przeniósł stolicę Egiptu do nowo założonego Al-Fustat, na wschodnim brzegu Nilu. Pierwszymi jego mieszkańcami byli żołnierze arabscy i ich rodziny, a rozmieszczenie przypominało obóz wojskowy. Al-Fustat pełnił funkcję bazy wypadowej dla najazdów arabskich aż do założenia [[Kairuan|Kajrawanu]] w Tunezji w [[670]]. Miasto dzieliło się na tzw. chitat – sektory zamieszkane przez poszczególne plemiona. Większość osadników pochodziła z [[Jemen]]u, dalej z Arabii Wschodniej oraz spośród Żydów i kupców rzymskich. [[Język koptyjski]] został niemal całkiem wyparty przez arabski w VIII w.

 

Al-Fustat pozostawał głównym ośrodkiem administracyjnym w Egipcie aż do upadku dynastii [[Umajjadzi|kalifów umajjadzkich]] w [[750]]. Miasto należało do największych w kalifacie: w IX w. liczba mieszkańców Al-Fustat dochodziła do 120 tysięcy. Po podboju Egiptu wódz działający w imieniu Fatymidów, mających wówczas bazę na terenie Tunezji, [[Dżawhar as-Sikilli]], założył [[8 sierpnia]] [[969]] nowe miasto, nazwane [[Kair|Al-Kahira]] od planety [[Mars]]. W [[971]] [[Fatymidzi|kalif fatymidzki]] [[Al-Mu’izz]] przeniósł swój dwór z [[Al-Mansurijja|Al-Mansurijji]] w Tunezji właśnie do Al-Kahiry, czyli Kairu. Mimo to Al-Fustat pozostał faktycznie głównym ośrodkiem Egiptu pod względem administracyjnym i gospodarczym. Al-Fustat stale się rozrastał. W [[987]] geograf [[Ibn Haukal|Ibn Hawkal]] zanotował, że jest równy ⅓ Bagdadu – stolicy kalifatu, w [[1168]] liczba jego mieszkańców doszła do 200 tysięcy. Na jego obszarze pobudowano rozległe budynki mieszkalne, niektóre dochodzące do 7 kondygnacji, według relacji Persa, [[Nasir Chusrau|Nasira Chusrawa]], z początku XI w. nawet 14 pięter, z ogrodami na dachu, nawadnianymi przez koła wodne, napędzane przez zwierzęta pociągowe. Wykopaliska przeprowadzone na terenie miasta odsłoniły przedmioty pochodzące aż z [[Wietnam]]u i [[Chiny|Chin]].

 

W połowie XII w. władzę faktyczną w Egipcie sprawował wezyr Szawar, w imieniu nastoletniego kalifa fatymidzkiego, [[Al-Adid]]a. W polityce zagranicznej manewrował między sojuszami z [[Nur ad-Din]]em, muzułmańskim władcą Syrii, a krzyżowcami. W [[1168]] [[Królestwo Jerozolimskie|król Jerozolimy]], [[Amalryk I]], wkroczył do Egiptu i zajął [[Bilbajs]], dokonując rzezi mieszkańców, po czym udał się na Al-Fustat. Kiedy krzyżowcy obozowali pod miastem i wysłali 18-letniemu wówczas kalifowi Al-Adidowi ultimatum, grożąc, że Al-Fustat może spotkać los Bilbajs, wezyr Szawar rozkazał je spalić. O przebiegu tamtych wydarzeń wiadomo m.in. z relacji [[Al-Makrizi]]ego, historyka z XIV-XV w. Po zniszczeniu Al-Fustat nadeszły posiłki od Nur ad-Dina, władcy Syrii, i siły Amalryka zostały wyparte z Egiptu. Z kolei kontrolę nad Egiptem zdobył sam Nur ad-Din, jego wybawca. Wezyr Szawar został stracony, a po wygaśnięciu Fatymidów władzę w Egipcie przejął podkomendny Nur ad-Dina, [[Szirkuh]], po nim zaś jego bratanek, [[Saladyn]], zapoczątkowując w [[1171]] dynastię sułtanów [[Ajjubidzi|ajjubidzkich]]. Siedzibę władz przeniesiono ostatecznie do Kairu, porzucając Al-Fustat, stopniowo coraz bardziej podupadający. Za panowania mameluków ([[1250]]-[[1517]]) Al-Fustat stał się wielkim śmietniskiem, mimo że nadal zamieszkiwały tu tysiące ludzi; śmieci przybywało, a liczba mieszkańców spadała.

 

Obecnie Al-Fustat jest, obok poprzednich stolic Egiptu, Al-Askar i Al-Katta’i, częścią Kairu. Niektóre historyczne budowle się zachowały, zlokalizowane na terenie tzw. Starego Kairu, i można je zwiedzać, większość jednak jest wciąż zaniedbana. Na uwagę zasługują [[meczet]]y [[Meczet Ahmada Ibn Tuluna|Ibn Tuluna]] (z IX w.), [[meczet Amra Ibn al-Asa|Amra ibn al-Asa]] (z VII w.) – najstarszy meczet w Egipcie i na kontynencie afrykańskim; niestety były wciąż przebudowywane i nie zachowało się wiele z ich pierwotnego stanu. Uważa się, że najciekawsze obiekty Starego Kairu kryją się wciąż pod ziemią. Trudno do nich dotrzeć archeologom z powodu istnienia na tym terenie wciąż zamieszkanych slumsów. Część odkrytych tu przedmiotów znajduje się w [[Muzeum Sztuki Islamu w Kairze]].