Kozica północna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kozica, kozica północna''' (''Rupicapra rupicapra'') – ssak z rodziny [[Krętorogie|krętorogich]] (Bovidae), zamieszkujący wysokie góry, takie jak [[Alpy]], [[Kaukaz (łańcuch górski)|Kaukaz]], [[Taurus (góry w Turcji)|Taurus]], [[Bałkany]], [[Karpaty Wschodnie]] oraz [[Tatry]]. Jeden z dwóch gatunków z rodzaju ''[[Rupicapra]]'' (drugi to [[kozica pirenejska]], występująca w [[Pireneje|Pirenejach]], [[Apeniny|Apeninach]] i [[Góry Kantabryjskie|Górach Kantabryjskich]]).

 

* długość ciała 120–135 cm

* [[wysokość w kłębie]] do 90 cm

Zarówno samce jak i samice posiadają [[Róg (biologia)|rogi]] zwane zwyczajowo hakami.

 

Kozice są zwierzętami stadnymi, żyją w niewielkich stadach zwanych [[kierdel]]ami, które mają określona strukturę, na czele stoi zawsze doświadczona samica z młodym tzw. licówka, w skład kierdela wchodzą też inne samice z młodymi oraz tzw. roczniaki i dwulatki, samce żyją najczęściej samotnie lub tworzą grupy kawalerskie dołączając się do kierdli jesienią na czas godów.

 

Kozice mają odpowiednie przystosowania do życia w trudnym górskim terenie jak np. dłuższe tylne kończyny, które pozwalają im żerować na stromych zboczach, zwinniej wspinać się w górę stoku, oraz łatwiej przeskakiwać ze skały na skałę, utrudnia to wprawdzie schodzenie w dół, co kozice niwelują przez podkurczanie zadu.

 

Również budowa [[Racica|racic]] jest bardzo istotna. Kozice posiadają bardzo ruchome racice, co powoduje, że mają nie cztery, ale nawet osiem punktów oparcia, w skrajnych sytuacjach za punkt oparcia mogą służyć ostro zakończone raciczki znajdujące się wyżej racic i na płaskim podłożu nie dotykają one ziemi. Na krawędzi każdej racicy znajduje się rogowy kant, który latem ściera się odsłaniając lepką jak guma podeszwę.

 

Największym zagrożeniem dla dorosłych kozic jest [[ryś]]; [[wilk]] poluje na nie w okresach migracji [[kierdel]]i do piętra lasu. [[Niedźwiedź brunatny]] żywi się raczej padliną kozic. Dla koźląt niebezpieczne są [[lis]]y. [[Orzeł przedni]] poluje na koźlęta, ale zdarza mu się atakować również osobniki dorosłe. Bardzo groźne dla kozic są [[Lawina|lawiny]], zwłaszcza śnieżne - bywają zimy, kiedy w [[Alpy|Alpach]] ginie w ten sposób do 12% pogłowia. Kozice giną również wskutek upadków ze skał. Mają one miejsce głównie wówczas, gdy skały są oblodzone.

 

Kozice cierpią także na różne choroby, które mogą powodować wśród nich ogromne straty. W [[Alpy|Alpach]] Austriackich w czasie [[Epidemia|epidemii]] [[grzybica woszczynowa|parchu]] padło w latach 1913–20 aż 80% kozic, a w niektórych rejonach jeszcze więcej. Choroba ta nie występuje u kozic tatrzańskich. Niebezpieczne są też [[helmintoza|robaczyce]], których u kozic stwierdzono kilkanaście gatunków. Rzadko spotykaną w [[Tatry|Tatrach]] chorobą jest [[kozia ślepota]]. Dotknięte nią zwierzęta tracą wzrok i schodzą do piętra lasu lub spadają w przepaść.{{r|Byrc}}

 

* kozica alpejska (''Rupicapra rupicapra rupicapra'') – [[Alpy]]

* kozica kartuska (''Rupicapra rupicapra cartusiana'') – [[Masyw Chartreuse]]

* [[kozica tatrzańska]] (''Rupicapra rupicapra tatrica'') – [[Tatry]]

 

Przez stulecia odławiana ze względu na delikatną, jedwabistą skórę ([[giemza]] – stąd francuska nazwa zwierzęcia ''chamois'').

Jako gatunek kozica północna jest gatunkiem niższego ryzyka (według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody [[International Union for Conservation of Nature|IUCN]]), z tym, że niektóre podgatunki są zagrożone, lub znajdują się wręcz na skraju wymarcia. Kozica alpejska (ok. 380000 sztuk) jest podgatunkiem niezagrożonym, kozica karpacka (''R. r. carpatica'', 9000 sztuk) również, kozica bałkańska (''R. r. balcanica'' ok. 17000 sztuk) jest taksonem niezagrożonym, ale jej liczebność spada, kozica kaukaska (''R.r. caucasica'', poniżej 15000 sztuk) jest taksonem zagrożonym, trudna jest do oszacowania dokładna liczebność z powodu ciągłych wojen w regionie Kaukazu, podobnie trudna do oszacowania jest liczebność kozicy anatolijskiej zamieszkującej góry północno-wschodniej [[Turcja|Turcji]] (''R. r. asiatica''), nie jest prowadzona żadna inwentaryzacja tej populacji. Najbardziej zagrożonymi [[takson]]ami kozicy jest: [[kozica tatrzańska]] i kozica kartuska (''R. r. cartusiana''). W przypadku tej drugiej, zamieszkującej w ilości ok. 150 szt. [[Masyw Chartreuse]] w okolicy [[Grenoble]] na przedgórzu [[Alpy|Alp]] sytuację pogarsza fakt, że na terenie występowania tego taksonu nie są prowadzone żadne działania ochronne mające na celu zachowanie tej populacji.

 

W monografii "Kozica tatrzańska" (wyd. TPN, Zakopane 2007), gatunek ''Rupicapra rupicapra'' jest określany polską nazwą kozica północna, w odróżnieniu od [[kozica pirenejska|kozicy południowej]].