Rok bez lata: Różnice pomiędzy wersjami

'''Rokiem bez lata''' ([[język angielski|ang.]] ''Year Without a Summer'') nazwano rok [[1816]], w którym wystąpił szereg gwałtownych letnich anomalii klimatycznych, mających miejsce przede wszystkim na [[półkula północna|półkuli północnej]]. W efekcie doprowadziło to do zniszczenia upraw w [[Europa Północna|Europie Północnej]], północno-wschodniej [[Stany Zjednoczone|Ameryce]] i wschodniej [[Kanada|Kanadzie]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20060509183115/http://www.smithsonianmagazine.com/issues/2002/july/blast.php?page=2 | tytuł = Blast from the Past | autor = Robert Evans | praca = Smithsonian.com | język = en | data dostępu = 2013-04-14}}</ref>. Uważa się, że anomalie te spowodowane były [[zima wulkaniczna|zimą wulkaniczną]].

 

Niespotykane klimatyczne aberracje roku 1816 miały największe nasilenie na terenach północno-wschodnich [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] ([[Nowa Anglia]]), wybrzeżach Kanady, [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]] i w północnej [[Europa|Europie]]. Na ogół temperatury późną wiosną i latem w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych są stosunkowo stabilne: średnio, zarówno dla dnia, jak i nocy, wynoszą ok. 20–25&nbsp;°C, i bardzo rzadko spadają poniżej 5&nbsp;°C. Śnieg podczas lata jest zjawiskiem niezwykle rzadkim, aczkolwiek majowe opady czasami się przytrafiają.

 

W lipcu i sierpniu, zamarznięte jeziora i rzeki obserwowano aż do [[Pensylwania|Pensylwanii]]. Szybkie, dramatyczne wahania temperatury były powszechne, czasami temperatura spadała z letniej, upalnej temperatury 35&nbsp;°C do blisko zera w ciągu kilku godzin. Nawet jeśli farmerzy na południe od Nowej Anglii zdołali zebrać jakieś plony, ceny [[Kukurydza|kukurydzy]] i innych ziaren gwałtownie wzrosły. Cena [[owies|owsa]], na przykład, wzrosła z 12 [[cent]]ów za [[buszel]] (w poprzednim roku) do 92 centów za buszel, a więc blisko osiem razy – a owies był niezbędnym artykułem dla gospodarki, w której konie stanowiły podstawowy środek transportu.

 

[[Plik:Rekonstrukcja Temperatury2.PNG|thumb|300px|Zmiany średniej globalnej temperatury w czasie ostatniego tysiąclecia. Spadek krótko po roku [[1800]] jest zauważalny na większości podobnych rekonstrukcji.]]

Aberracje klimatyczne wystąpiły w głównej mierze na skutek erupcji wulkanu [[Tambora]]<ref>[http://www.indodigest.com/indonesia-special-article-19.html Indo Digest].</ref><ref>[http://www.bellrock.org.uk/misc/misc_year.htm Bellrock.org.uk: Misc].</ref>, mającej miejsce w dniach [[5 kwietnia|5]]-[[15 kwietnia]] [[1815]] na wyspie [[Sumbawa]] w [[Holenderskie Indie Wschodnie|Holenderskich Indiach Wschodnich]] (dzisiejsza [[Indonezja]]). Erupcja ta wprowadziła olbrzymie ilości [[popiół wulkaniczny|popiołu wulkanicznego]] do górnych warstw [[atmosfera|atmosfery]]. Dodatkowo wydarzyło się to w środku okresu małej [[aktywność słoneczna|aktywności słonecznej]], zwanego [[minimum Daltona]], mającego miejsce w latach [[1790]]-[[1830]].

Te erupcje dodatkowo zwiększyły ilość pyłu w atmosferze, zmniejszając ilości energii słonecznej docierającej do powierzchni [[Ziemia|Ziemi]]. W następstwie erupcji wulkanicznych na ogromną skalę temperatury spadły na całym świecie.

 

Jako konsekwencje serii erupcji wulkanicznych, plony na wyżej wspomnianych obszarach były słabe przez kilka kolejnych lat. W Stanach Zjednoczonych wielu historyków uważa, że „rok bez lata” był główną przyczyną migracji ludności na zachód i szybkiego zasiedlania terenów dzisiejszego zachodniego i centralnego stanu [[Nowy Jork (stan)|Nowy Jork]] oraz Środkowego Zachodu. Wielu mieszkańców Nowej Anglii wyprowadziło się do końca roku, a dziesiątki tysięcy przekonało się o żyźniejszych glebach i lepszych warunkach uprawy roślin w górnym rejonie Środkowego Zachodu.

 

W [[Chiny|Chinach]] niezwykle niskie temperatury i opady w lecie zniszczyły uprawy ryżu w prowincji [[Junnan]] na południowym zachodzie, w rezultacie doprowadzając do rozleglej klęski głodu. Letnie opady śniegu były raportowane w różnych miejscach na południu kraju w prowincjach [[Jiangxi]] i [[Anhui]]. Na [[Tajwan (wyspa)|Tajwanie]], który leży w strefie klimatu tropikalnego, śnieg był obserwowany w [[Xinzhu]] i [[Miaoli]], podczas gdy szron w [[Zhanghua]]<ref>http://www.igsnrr.ac.cn/lwzzImg/1161151232919.pdf.</ref>.

 

[[Plik:Joseph Mallord William Turner 001.jpg|thumb|300px|''Chichester Canal'' pędzla [[William Turner|Williama Turnera]]]]

Wysokie stężenie pyłów doprowadziło w tamtym okresie do spektakularnych, niespotykanych zachodów słońca, uwiecznionych na obrazach [[William Turner|Williama Turnera]]. Istnieje hipoteza{{fakt|data=2010-03}} zakładająca, że było to powodem użycia, w dominującej ilości, żółtego barwnika w obrazach takich jak ''Chichester Canal''. Podobny fenomen został zaobserwowany po erupcji wulkanu [[Krakatau]] w [[1883]] i na zachodnim wybrzeżu USA po erupcji [[Pinatubo]] na [[Filipiny|Filipinach]] w [[1991]].