Joanna I (królowa Neapolu): Różnice pomiędzy wersjami

| królowa = Joanna I

| tytulatura = królowa Neapolu 1343-1382, hrabina Prowansji, księżna Achai, tytularna królowa Jerozolimy

| grafika = [[Plik:Jeanne Ière de Naples, dite la Reine Jeanne, comtesse de Provence.jpg|240px|Królowa Neapolu Joanna I]]

| herb grafika =

| sygnatura grafika =

| tytuł = [[Władcy Neapolu i Sycylii|Królowa Neapolu]]

| od = 1343

| do = 1382

| żona władcy =

| poprzednik = [[Robert I Mądry]]

| następca = [[Karol III z Durazzo]]

| 2 tytuł = [[Władcy Prowansji|Hrabina Prowansji]]

| 2 od = 1343

| 2 do = 1382

| 2 żona władcy =

| 2 poprzednik = [[Robert I Mądry]]

| 2 następca = [[Ludwik I Andegaweński]]

| 3 tytuł = [[Księstwo Achai|Księżna Achai]]

| 3 od = 1373

| 3 do = 1381

| 3 żona władcy =

| 3 poprzednik = [[Filip II z Tarentu]]

| 3 następca = [[Jakub de Baux]]

| dynastia = [[Andegawenowie (Kapetyngowie)|Andegawenowie]]

| koronowana =

| urodzona = 1326

| zmarła = 27 lipca 1382

| pochowana =

| ojciec = Karol

| matka = Maria de Valois

| mąż = [[Andrzej Andegaweński]]<br />Ludwik z Tarentu<br />Jakub IV z Majorki<br />Otto z Brunszwiku

| 1 mąż =

| 2 mąż =

| 3 mąż =

| 4 mąż =

| dzieci = Karol Martel<br />Katarzyna<br />Franciszka

| odznaczenia =

| commons = Category:Joan I of Naples

| source =

| quote =

'''Joanna I''', [[język włoski|wł.]] ''Giovanna I di Napoli'', ''Giovanna d'Angiòd’Angiò'' (ur. w [[1326]];, zm. [[27 lipca]] [[1382]] w [[Muro Lucano]]) – [[królestwo Neapolu|królowa Neapolu]] [[1343]]-[[1382]], [[władcy Prowansji|hrabina Prowansji]], [[Księstwo Achai|księżna Achai]], tytularna królowa Jerozolimy.

Joanna pochodziła z dynastii [[Andegaweni#Dynastia Kapetyngów - linia d'Anjou|andegaweńskiej (d`Anjoud’Anjou)]] (boczna linia francuskich [[Kapetyngowie|Kapetyngów]]). Urodzona w [[1326]] (choć podawane są również daty 1327 i 1328) w [[Neapol]]u. Jej rodzicami byli książę Kalabrii [[Karol z Kalabrii|Karol]] i Maria, córka [[Karol de ValoisWalezjusz|Karola de Valois]] (Walezjusza), dziadkiem Joanny był [[Władcy Neapolu i Sycylii|król Neapolu]] [[Robert I Mądry]]. Rodzice Joanny zmarli krótko po jej narodzinach w [[1328]] (ojciec na [[malaria|malaryczną]] febrę). Siostrą Joanny była Maria, urodzona już po śmierci ojca.

Przewidując trudności z jakimi Joanna będzie się borykać po jego śmierci, król Robert I Mądry postanowił wydać wnuczkę za jej kuzyna [[Andrzej Andegaweński|Andrzeja]], syna króla [[Węgry|Węgier]] [[Karol Robert|Karola Roberta]], który będąc potomkiem pierwszego władcy Neapolu z dynastii andegaweńskiej również rościł sobie prawa do korony neapolitańskiej (i sycylijskiej). Do zaręczyn doszło w [[1334]], Joanna i Andrzej przyjęli tytuł książąt [[Kalabria|Kalabrii]], odtąd Andrzej zamieszkał w Neapolu. Ślub nastąpił [[31 marca]] [[1342]]. Po śmierci króla Roberta I Mądrego (20 stycznia [[1343]]) małżonkowie mieli wspólnie panować w Neapolu, jednak wbrew wcześniejszym ustaleniom jedynie Joanna została koronowana koroną [[król]]ewską, a jej mąż musiał zadowolić się tytułem [[książę]]cym. Z takim obrotem sprawy nie pogodził się Andrzej i przebywający w Neapolu węgierscy dworacy. W dniu 24 lipca 1343 do Neapolu przybyła matka Andrzeja – królowa węgierska [[Elżbieta Łokietkówna|Elżbieta]] (córka [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]], która po śmierci swego męża w 1342 kierowała polityką Węgier). Elżbieta przy pomocy wielkich ilości węgierskiego złota podjęła kroki, by jej syn został królem, w tym celu spotkała się z [[niewola awiniońska|awiniońskim]] papieżem [[Klemens VI|Klemensem VI]], który wkrótce zgodził się na koronację Andrzeja. Jednocześnie papież postanowił zmienić testament zmarłego Roberta I Mądrego i zarządcą królestwa, które formalnie było papieskim [[lenno|lennem]], ustanowił kardynała Aimeryka. Niestety, królewska koronacja Andrzeja była całkowicie sprzeczna z planami Joanny i jej doradców, dlatego doszło do spisku, w którym niewątpliwie uczestniczyła królowa. W nocy z 18 na 19 sierpnia [[1345]] królewski małżonek został zamordowany. W morderstwie bezpośrednio uczestniczył książę [[Ludwik z Tarentu]], syn [[Filip I z Tarentu|Filipa]], bratanek Roberta Mądrego, od pewnego czasu kochanek królowej, z którym [[9 września]] [[1347]] wzięła swój drugi ślub.

Pogłoski o udziale Joanny w zabójstwie Andrzeja były powszechne, czego nie mógł zignorować brat Andrzeja, król Węgier [[Ludwik Węgierski|Ludwik]]. Na przełomie 1347/1348 Ludwik Węgierski wyprawił się na Neapol, który w [[1348]] zajął. Mszcząc śmierć brata Ludwik Węgierski zarządził liczne egzekucje osób zamieszanych w spisek, min. kazał ściąć swego krewniaka Karola księcia Durazzo. Joanna uciekła do pozostającej we władaniu jej rodu francuskiej [[Prowansja|Prowansji]], lecz już niebawem pozycja królowej znacząco się poprawiła, gdy od papieża uzyskała uniewinnienie od zarzutu udziału w morderstwie i zatwierdzenie małżeństwa z Ludwikiem z Tarentu. Ludwika Węgierskiego z Neapolu wygoniła zaraza oraz oddziały najemników dowodzone przez [[Niccolo Acciaiuoli|Mikołaja Acciaiuoliego]] i w [[1350]] Joanna powróciła do Neapolu, ale już dwa lata później musiała zmagać się z kolejnym najazdem Ludwika Węgierskiego. Po walkach, które nie przyniosły rozstrzygnięcia, podpisano traktat, na mocy którego Ludwik Węgierski zagwarantował sobie prawo do korony neapolitańskiej po bezdzietnej śmierci Joanny.

Uspokojenie sytuacji w królestwie Neapolu pozwoliło Joannie i jej mężowi przeprowadzić uroczystą koronację, która odbyła się 27 maja [[1352]] w Neapolu w obecności arcybiskupa Bragi. Joanna w tym czasie nie angażowała się w sprawy państwowe, które przejął jej mąż, którego doradcą został Mikołaj Acciaiuoli. Dzięki zręcznej polityce królewskiego doradcy doszło to trwałego pokoju między neapolitańskimi i węgierskimi Andegawenami. W [[1355]] królewski małżonek zdecydował o wszczęciu wojny z [[Królestwo Sycylii|królestwem Sycylii]], gdzie panował nieudolny [[Fryderyk III Sycylijski|Fryderyk III]]. Mimo początkowych sukcesów wojskom neapolitańskim nie udało się zająć wyspy, na domiar złego Joanna i Ludwik zostali obłożeni przez papieża klątwą, gdy nie wywiązali się z zobowiązań finansowych należnych papiestwu, dodatkowo zubożały kraj ogarnęły bunty nieopłacanego wojska, co wykorzystali krewni Joanny, książęta [[Durrës|Durazzo]], popierani przez Ludwika Węgierskiego. Joanna i Ludwik musieli zmagać się również z wewnętrzną opozycją reprezentowaną przez hrabiów Andria, hrabiów Ariano, rodziną del Balzo i admirałem Goffredem Marzano. Taka sytuacja zmusiła Joannę, naciskaną przez papieża, do podpisania w [[1373]] pokoju z władcą Sycylii, co kończyło trwające od 1282 roku walki między Neapolem a Sycylią. Na mocy jego postanowień władcy Neapolu uznawali odrębność królestwa Sycylii, a władcy wyspy uznawali zwierzchność Neapolu i Kościoła. W tym czasie nie żył już Ludwik z Tarentu, który zmarł [[24 maja]] [[1362]].

Kolejnym mężem prawie pięćdziesięcioletniej królowej został książę Otto, syn [[Henryk II (książę Brunszwiku-Grubenhagen)|Henryka II, księcia von Braunschweig-Grubenhagen]]. Otto od kilku lat uczestniczył w wydarzeniach rozgrywających się we Włoszech i Hiszpanii, gdyż jego pierwsza żona Jolanta była z kolei druga żoną Jakuba III z Majorki, ojca Jakuba IV. Otto po śmierci swej pierwszej żony pozostawał w służbie margrabiego [[Monferrato|Montferrat]], gdzie od 1372 był regentem margrabstwa. Ziemie Monferrat sąsiadowały z [[Piemont]]em, którego władcą była Joanna. Tak za namową papieża [[Grzegorz XI|Grzegorza XI]] doszło w marcu [[1376]] do zawarcia małżeństwa podeszłej już królowej i Ottona, który także liczył sobie koło 50 wiosen. Po ślubie Otto przybrał tytuł księcia Tarentu. W 1376 królowa nadała Ottonowi także godność księcia Achai i wspólnie wydzierżawili to księstwo [[Szpitalnicy|szpitalnikom]] za 4000 [[dukat]]ów rocznie na 5 lat. Szpitalnicy wnet wystąpili przeciwko Joannie i pociągnęli za sobą krewnych zmarłego Filipa, by poprzeć własnego kandydata na księcia -– [[Jakub de Baux|Jakuba de Baux]], który księciem został w [[1381]].

Królowa popadła w konflikt z nowo wybranym w kwietniu [[1378]] papieżem [[Urban VI|Urbanem VI]], który nie będąc do końca zdrowym psychicznie, zrażał do siebie wszystkich wokół, w tym Joannę, którą ogłosił heretyczką i schizmatyczką oraz ogłosił jej detronizację. Joanna szukając nowych sojuszników w walce z krewniakiem [[Karol III z Durazzo|Karolem z Durazzo]] zdecydowała się poprzeć antypapieża [[Antypapież Klemens VII|Klemensa VII]] i usynowić brata króla Francji [[Ludwik I Andegaweński|Ludwika]], noszącego tytuł księcia [[Andegawenia|Andegawenii]] (linia Anjou-Valois). Adopcja Ludwika zyskała akceptację Klemensa VII, jednak papież Urban VI poparł Karola z Durazzo, który już w 1369 został przez Joannę wyznaczony następcą tronu. Teraz jednak królowa uznała, że następcą w Neapolu będzie Ludwik książę Andegawenii. Karol z Durazzo postanowił walczyć o swe prawa i wspomagany przez rzymskiego papieża, Węgrów i część neapolitańskiej arystokracji pokonał wojska Joanny, którymi dowodził królewski małżonek Otto, uwięziony po klęsce w [[Altamura|Altamurze]]. Po zwycięskiej bitwie Karol 16 lipca [[1381]] wkroczył do Neapolu, a Joanna zamknęła się w zamku [[Castel Nuovo w Neapolu|Castel Nuovo]]. Następnie Karol zmusił Joannę do poddania się i uwięził królową w zamku Muro. Po kilku miesiącach niewoli nowy władca Neapolu, Karol III z Durazzo rozkazał zamordować Joannę, co nastąpiło [[27 lipca]] [[1382]]. Joanna I została pochowana w kościele Santa Chiara w Neapolu.

Należy nadmienić, że Karol III z Durazzo, sprawca śmierci Joanny, po jej zgonie musiał walczyć o tron Neapolu z Ludwikiem Andegaweńskim, a gdy w pod koniec [[1385]] zdobył również koronę Królestwa Węgier, już w lutym [[1386]] został otruty z polecenia Elżbiety Bośniaczki -– żony Ludwika Węgierskiego, swego wieloletniego protektora.

* M. Hertmanowicz-Brzoza, K. Stepan, ''Słownik władców świata'', Kraków 2005, s. 346-347, ISBN 83-7435-077-6.

* Halina Manikowska ''Andegaweni'', w: ''Dynastie Europy'' (red. A. Mączak), s. 65-67, ISBN 83-04-04509-5.

* [[Stanisław A. Sroka]], ''Elżbieta'', w: ''Piastowie. Leksykon biograficzny'', s. 231, ISBN 83-08-02829-2.

* ''Historia powszechna. Tom 8: Od imperium Karola Wielkiego do kryzysu XIV wieku'', wyd. 2007, s. 253-255, ISBN 978-84-9819-815-7.

* [http://fmg.ac/Projects/MedLands/SICILY.htm#_Toc284338777 Jeanne I 1344-1382] -– genealogia Joanny I (Charles Cawley "Medieval„Medieval Lands"Lands”) [dostęp 2012-04-10]

* [http://www.polskieradio.pl/39/246/Artykul/268109,-Krolowe-Neapolu-lubily-mordowac Królowe Neapolu lubiły mordować] -– audycja radiowa o Joannie I i Joannie II (rozmowa z prof. Haliną Manikowską z cyklu "Kobiety„Kobiety na tronach świata"świata”) [dostęp 2012-04-10]

* [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=6379 Królowa Joanna] -– szkic literacki Kazimierza Chłędowskiego (rozdział III "Historii„Historii neapolitańskich"neapolitańskich” z 1917 r., s. 89-173) [dostęp 2012-04-11]

{{Władca-Sycylia|urząd=królowaKrólowa Neapolu|lata=[[1343]]–[[1382]]|poprzednik=[[Robert I Mądry]]|następca=[[Karol III z Durazzo|Karol III]]}}