Krystyna Wazówna: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
przywrócenie poprzedniej wersji, drobne redakcyjne, WP:SK
Linia 1:
{{Władca kraju infobox
|król = Krystyna
|tytulatura = z Bożej łaski królowa Szwecji, Gotów i Wenedów, wielka księżna Finlandii, księżna Estonii, Karelii, Bremy, Verden, Szczecina, Pomorza, Kaszub i, Wenden, księżnai Rugii, pani Ingrii i Wismaru, etc.<br /><small>medh Gudt Nåde Sweriges, Göthes och Wendes Drottningh, Stor-Furstinna till Finlandh, Hertiginna uthi Estlandh, Carelen, Bremen, Vehrden, Stettin, Pommern, Cassuben och Wenden, Furstinna till Rugen, Fru öfwer Ingermanlandh och Wissmar &c</ small><ref>{{cytuj książkę | autor = | tytuł =Handlingar rorände Sveriges äldre, nyare och nyaste historia, samt historiska personer | url =http://books.google.se/books?id=DcpAAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=sv&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false| wydawca =l. J. Hjerta | miejsce =Sztokholm | rok =1832| tom =7 | strony =1 | język =sv | data dostępu =2013-01-23}}</ref>
|grafika = [[Plik:Swedish queen Drottning Kristina portrait by Sébastien Bourdon stor.jpg|220px]]
|tytuł = Królowa Szwecji
Linia 22:
|quote = Krystyna (królowa Szwecji)
}}
'''Krystyna''' z dynastii [[Wazowie|Wazów]] (ur. [[8 grudnia]]<ref>Daty przyjęte według źródeł szwedzkich, mogą być podane według [[kalendarz juliański|kalendarza juliańskiego]] zamiast [[kalendarz gregoriański|gregoriańskiego]] – odpowiednio więc według tego drugiego [[18 grudnia]].</ref> [[1626]] w [[Sztokholm]]ie, zm. [[19 kwietnia]] [[1689]] w [[Rzym]]ie) – królowa [[Szwecja|Szwecji]] w latach 1632–1654.
 
== Biografia ==
Była jedynym dzieckiem [[Gustaw II Adolf|Gustawa II Adolfa]] i jego żony – [[Maria Eleonora Hohenzollern|Marii Eleonory Brandenburskiej]] które przeżyło wiek niemowlęcy. Krystyna była ostatnią przedstawicielką dynastii [[Wazowie|Wazów]]. Od jej wstąpienia na tron faktyczną władzę sprawował w jej imieniu kanclerz [[Axel Oxenstierna]]. Jako władczyni przyczyniła się do zakończenia [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] oraz likwidacji [[Księstwo Pomorskie|państwa pomorskiego]], dzięki czemu jako pierwsza władczyni w dziejach Szwecji przyjęła pomorskie tytuły książęce: [[Szczecin]]a, [[Książęta pomorscy|Pomorza]] i [[Kaszuby|Kaszub]]. [[Plik:Drottning Kristina (1661) av Abraham Wuchters.jpg|200pxthumb|left|thumb200px|Królowa Krystyna – portret [[Abraham Wuchters|Abrahama Wuchtersa]]]]
 
Jako sześciolatka Krystyna została następczynią Gustawa Adolfa po jego śmierci w 1632. Osiemnastoletnia Krystyna władzę nad Szwecją przejęła w grudniu 1644. Wstępując na tron, obiecała poślubić swego ciotecznego brata, syna przyrodniej siostry Gustawa Adolfa – [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]], palatyna [[Palatynat Dwóch Mostów|Dwóch Mostów]], którego kanclerz Oxenstierna upatrzył sobie ze względu na jego wybitne zdolności wojskowe. W [[1647]] zniecierpliwione stany szwedzkie domagały się od królowej realizacji obietnicy i poślubienia Karola Gustawa, królowa jednak dała odpowiedź wymijającą. Dwa lata później Karol Gustaw przy poparciu Krystyny i szlachty, a wbrew niechętnej silnej władzy królewskiej magnaterii, ogłoszony został następcą tronu i dziedzicznym księciem Szwecji. Zanim Karol Gustaw został ogłoszony następcą tronu, Krystyna musiała koronować się na ''króla'' Szwecji, by mogła zgodnie z wolą namaszczonego ''króla'' wskazać Karola Gustawa na następcę tronu.
 
W 1650 doszło do jej uroczystej [[koronacja|koronacji]]. [[7 sierpień|7 sierpnia]] [[1651]] królowa ogłosiła w senacie swoją abdykację, lecz senat kazał jej wstrzymać z tą decyzją i pozostać na tronie. Krystyna bardzo niechętnie zgadza się, aby pozostać na tronie pod jednym warunkiem - nie mogło być więcej mowy o jej małżeństwie! Senat, nie mając innego wyjścia, musiał się zgodzić na warunki królowej. Królowa czuła niechęć do wiary reformatorskiej, lecz starała się tego nie okazywać. W [[27 luty|27 lutego]] [[1654]] po raz drugi podjęła nieodwracalną decyzję o [[abdykacja|abdykacjiabdykowała]] na rzecz swego niedoszłego męża [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]], a jedną z przyczyn abdykacji mogła być przejściekonwersja królowej na [[katolicyzm]]<ref>Zdaniem Pawła Jasienicy główną przyczyną abdykacji królowej Krystyny było powszechne niezadowolenie spowodowane bankructwem finansowym skarbu państwa; Paweł Jasienica ''Rzeczpospolita Obojga Narodów. Calamitatis Regnum'', s. 100.</ref>. Posądzano ją wtedy, że zechce odgórnie doprowadzić do rekatolicyzacji [[Szwecja|Szwecji]]. Nowym królem Szwecji został jej niedoszły małżonek, palatyn [[ZweibrückenPalatynat Dwóch (księstwo)Mostów|Dwóch Mostów]], który panował w Szwecji jako Karol X Gustaw.
 
Po abdykacji podróżowała po Europie, była m.in. w [[Dania|Danii]], [[Holandia|Holandii]], [[Belgia|Belgii]], [[Francja|Francji]], [[Austria|Austrii]], [[Niemcy|Niemiec]] i [[Włochy|Włoch]], by osiedlić się na stałe we Włoszech.Podniosłaponiosła porażkę w staraniach o koronę wicekrólestwa [[Neapol]]u, zaś po abdykacji [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] zamierzała także się starać o [[wolna elekcja|elekcję]] na króla Polski, lecz jej się nie udało.
 
Była [[mecenas sztuki|mecenasem]] nauki i sztuki. W [[1649]] zaprosiła [[Kartezjusz]]a celem pobierania lekcji filozofii, chciała także korzystać z jego wskazówek przy tworzeniu szwedzkiej akademii nauk. Odbywające się o piątej nad ranem zajęcia i srogi północny klimat nie służył długo filozofowi, zmarł po kilku miesiącach na przeziębienie. Jej dewiza brzmiała: ''Columna regni sapientia'' (Podporą władzy królewskiej jest mądrość).
 
W [[1689]] przekazała obszerne zbiory [[manuskrypt]]ów [[Biblioteka Watykańska|Bibliotece Watykańskiej]]. Została pochowana u boku [[papież]]y w [[Bazylika św. Piotra na Watykanie|Bazylice św. Piotra w Watykanie]], jako jedna z trzech kobiet.
 
{{Przypisy}}
Linia 51:
[[Kategoria:Władcy, którzy abdykowali]]
[[Kategoria:Zmarli w 1689]]
 
{{link FA|sv}}