Nałęcz (herb szlachecki): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
wikizacja, poprawa |
zgodnie z zaleceniami |
||
Linia 1:
{{Medal}}
{{Inne znaczenia|herbu szlacheckiego|[[Nałęcz]]}}
{| class="infobox" cellpadding="4" style="width:280px"
{{Infobox nagłówek | '''Nałęcz''' | pole=style="background:#de251a; color:#ffffff; text-align:center; font-size:120%"}}
Linia 36 ⟶ 38:
Łagiewnicki, Łakieński, Łakiński, Łakucewicz, Łaszewski, Łaszowski, Łaściszewski, Ławicki, Ławiecki, Łazański, Łażyński, Łączyński, Łąka, Łąkowski, Łążyński, Łekieński, Łęcki, Łędzki, Łękiński, Łękowski, Łokucewicz, Łomnicki, Łoniecki, Łoniewski, Łopacieński, Łopaciński, Łowecki, Łowęcki, Łowicki, Łowiecki, Łowiński, Łubkowski, Łubowski, Łukomski, Łust, Łusta, Łuszczewski, Łuszczowski.
<center>'''M'''</center>
Maciurkowski, Mackiewicz, Majewski, Malicki, Malicz, Maliski, Malski, [[Małachowscy|Małachowski]], Małyski, Manikowski, Mańkowski, Marcinkiewicz, Marcinkowski, Markowski, Masłowski, Mazurowski, Meszyński, Męszyński, Michalecki, Michalicki, Mickiewicz, Mićkiewicz, Mierzyński, Miesłowicki, Mieszyński, Milanowski, Milkiewicz, Miłachowski, Mitraszewski, Mniski, Modlski, Mogniński, Molski, Monczyński, Montrym, Morawicki, Moszczenicki, [[Moszczeńscy|Moszczeński]], Moszczyński, Moszeński, [[Moszyńscy
<center>'''N'''</center>
Nakielski, Nalaskowski, Nałęcz, Napachański, Napachowski, Nasadowski, Nicki, Niedziałkowski, Niemierza, Niemira, Niemirowicz, Niemiryc, Niemirycz, Niemirzyc, Nienałtowski, Nienieński, Nieniewski, Nieniński, Niepokojczycki, Niesiołowski, Niesłuchowski, Nieświastowski, Nieświatowski, Niewiejski, Niewiński, Ninieński, Niniewski, Niwiński, Nojewski, Norejkowicz, Nosadowski, Nowodworski, Nowokuński, Nowopolski, Nowosielecki, Nowosielski.
Linia 67 ⟶ 69:
== Opis herbu ==
=== Opisy historyczne ===
[[Jan Długosz]] [[blazonowanie|blazonuje]] herb następująco<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Długosz | imię=Jan | tytuł= Insignia seu clenodia incliti Regni Poloniae | data=po 1462 | wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>:
{{cytat|''Nalancz, fasciam albam in circulum in superiori parte, et in medio in iuncturam constrictam et contortam et in fine retortam, in campo rubeo portat.''}}
Co w przekładzie daje:
{{cytat|''Nałęcz, wiązka biała, w najwyższej części kolista, i na środku złączona ściśle i wywinięta i na koniec odwrócona, jest w polu czerwonym.''}}
[[Kasper Niesiecki]] podaje dodatkowo opis klejnotu<ref name=autonazwa2>{{Cytuj książkę | nazwisko= Niesiecki | imię=Kasper | tytuł= Herbarz polski |tom=3| |strony=202|data=1839-1846 | wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>:
{{cytat|''Pospoliciej jednak go takim kształtem u nas w Polszcze zażywają, że kładą białą bindę w koło zawiązaną, w polu czerwonym. Na hełmie panna między jelenimi rogami tak, że się jednego jedną ręką, drugą drugiego trzyma, głowa u niej zawiązana, że nadwiązania końce z obu stron głowy widać.''}}
=== Opis współczesny ===
Opis stworzony według zasad współczesnego blazonowania wygląda następująco:
Linia 88 ⟶ 97:
== Najwcześniejsze wzmianki ==
=== Najwcześniejsze przedstawienia i ewolucja wizerunku ===
{{Galeria|Nazwa=Przedstawienia herbu ''Nałęcz'' na przestrzeni wieków|wielkość=200px|pozycja=left
| Plik:POL Herbarz Złotego Runa Herby Polskie.jpg|Strona z ''Herbarza Złotego Runa'', Nałęcz w drugim wierszu, czwartej kolumnie
| Plik:Armorial bellenville folio 72.jpg|Nałęcz w Armorial Bellenville, rząd pierwszy, kolumna czwarta
| Plik:Armorial Lyncenich folio 106.jpg|Nałęcz w Armorialu Lyncenich (Gymnich) – lewy górny róg
| Plik:Dobrogost z Nowego Dworu.PNG|Nałęcz na portrecie biskupa Dobrogosta z Nowego Dworu
| Plik:Polish CoAs in Codex Bergshammar page 5.jpg|Nałęcz w Codex Bergshammar, rząd pierwszy, kolumna trzecia
| Plik:Gelre Folio 53v.jpg|Strona z ''[[Herbarz Geldrii|Armorial Gelre]]'', Nałęcz [[Abraham Socha|Abrahama Sochy]] w ostatnim rzędzie, drugi od końca
| Plik:POL COA Nałęcz stemmata.JPG|Wizerunek Nałęcza z ''Stemmata Polonica'' w opracowaniu Polaczkówny
| Plik:Nalecz-Paprocki-1578.jpg|<small>Herb Nałęcz z ''Gniazda cnoty..'' B. Paprockiego z 1578. Taka forma herbu zostanie później sklasyfikowana jako Nałęcz II.</small>
| Plik:Nalecz-Paprocki-1584.jpg|<small>Herb Nałęcz z ''Herbów rycerstwa..'' B. Paprockiego z 1584. Taka forma herbu zostanie później sklasyfikowana jako Nałęcz II.</small>
| Plik:POL_COA_Nałęcz_Bielski.JPG|<small>Herb Nałęcz z ''Kroniki polskiej..'' Marcina Bielskiego z 1597. Taka forma herbu zostanie później sklasyfikowana jako Nałęcz II.</small>
| Plik:POL COA Nałęcz Kojałowicz.JPG|Nałęcz w ''Nomenclator'' Wojciecha Wijuka Kojałowicza
| Plik:Nalecz okolski.JPG|Nałęcz w ''Orbis Poloni'' Szymona Okolskiego
| Plik:POL COA Nałęcz Swach.JPG|Zestawienie dwóch kart z różnymi wersjami Nałęcza w ''Herbach polskich...'' Antoniego Swacha, widać Nałęcza, Nałęcza III, odmianę Nowosieleckich, odmianę podobną do herbu Tańskich i niezidentyfikowaną odmianę
| Plik:POL COA Nałęcz niesiecki.JPG|Nałęcz w ''Herbarzu'' Kaspra Niesieckiego
| Plik:POL COA Nałęcz łakier.JPG|Nałęcz w ''Heraldyce rosyjskiej'' Aleksandra Łakiera
| Plik:Herb Nałęcz.png|Ilustracja herbu z „Księgi herbowej rodów polskich”
| Plik:Nałęcz Odwach Poznań RB1.JPG|Nałęcz – herb Kazimierza Raczyńskiego na poznańskim odwachu
| Plik:Nalecz CoA Slawienski.JPG|Herb na nagrobku Stanisława Sławieńskiego w [[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|katedrze gnieźnieńskiej]]
| Plik:Sierakow-kopula1.jpg|Kopuła kościoła w Sierakowie, Nałęcz w prawym dolnym rogu.
| Plik:Złoty Potok - Pałac Raczyńskich - fasada.JPG|Fasada pałacu Raczyńskich w Złotym Potoku.
}}
Jeden z najstarszych herbów polskich, przez [[Franciszek Piekosiński|Franciszka Piekosińskiego]] wywodzony od stanicy runicznej ([[runy|runa]] ᛟ). O dawności herbu świadczyć może umieszczenie go przez Jana Długosza wśród sześciu głównych herbów Polski (łac. ''arma baronum''), poza tym panów z Czarnkowa (późniejszych Czarnkowskich pieczętujących się odmianą herbu – [[Nałęcz III]]) wymienia się w dokumentach już w XII w.<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Orgelbrand | imię=Samuel | autor link=Samuel Orgelbrand | tytuł= Encyklopedyja powszechna |tom=6| |strony=180 | data=1861 | wydawca=Nakład, druk i własność S. Orgelbranda Księgarza i Typografa | miejsce=Warszawa}}</ref>
Linia 148 ⟶ 159:
=== Najwcześniejsze wzmianki pisane ===
Pierwsza zapiska sądowa wzmiankująca herb pochodzi z 1398 i podaje nazwę ''Nałęcz jezioro''. Podobny zapis pojawia się jeszcze kilka razy<ref name="Piekosinski"/>. Zapis z ksiąg sądowych z 30 maja 1425 podaje nazwę ''Pomłość'': (łac.) ''„...et de nostro Clenodio et proclamacione Nalancz wulgariter nancupato, in quo deferimus erpicurium dictum Pomloszcz”''<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Ulanowski | imię=Bolesław | tytuł=Inscriptiones clenodiales ex libris iudicialibus Palatinatus Cracouiensis |strony=602, N.1602 |url=http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=284&dirids=1 | data= 1885| wydawca=Typis Vlad. Lud. Anczyc et sociorum; Sumptibus Academiae Litterarum | miejsce= Kraków| isbn=}}</ref>. Przywilej z 1505 nazywa zaś godło herbu ''choczennicą''<ref name="Piekosinski"/>.
Linia 155 ⟶ 167:
=== Legendy herbowe ===
Istnieją różne [[legenda herbowa|podania]] dotyczące powstania herbu. Pierwsze odnaleźć można u XVI-wiecznego heraldyka [[Bartosz Paprocki|Bartosza Paprockiego]] w ''Gnieździe cnoty''<ref>{{Cytuj książkę | autor=Bartosz Paprocki | tytuł= Gniazdo cnoty |tom=| |strony=|data=1578 | wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>:
{{cytat|Gdy wiara krześcijańska w Polszcze się zaczęła,
: Nie chcieli bałwochwalstwa przestać domów siła,
: Miecław, monarcha święty, groźbą, prośbą, dary
Linia 176 ⟶ 190:
== Etymologia nazwy i zawołań ==
Współcześnie brak jest jednolitego stanowiska na temat etymologii słowa Nałęcz. Istnieją na ten temat dwie główne teorie.
=== Teoria o obrazowym pochodzeniu nazwy ===
Józef Szymański uważa, że nazwa jak i zawołanie ''Nałęcz'' są obrazowe i pochodzą od godła herbu – od ''nałęcz'' – chustka na głowę skręcona i związana. Szymański zgadza się tutaj z teoriami, które pojawiły się wcześniej w ''Słowniku Staropolskim''<ref>{{Cytuj książkę| tytuł= Słownik Staropolski|strony= 63|tom=5| data= 1937-1938| wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref> i ''Encyklopedii'' Brücknera<ref>{{Cytuj książkę| tytuł= Encyklopedia staropolska|strony= 420|tom=1| data= 1937-1938| wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>.
Linia 186 ⟶ 202:
=== Teoria o topograficznym pochodzeniu nazwy ===
Józef Szymański, mimo iż uznaje teorię o obrazowym pochodzeniu za obowiązującą, przytacza też inne opinie, taką jak np. drugą już na ten temat Brücknera, zawartą w ''Słowniku etymologicznym''. Brückner przeczy tutaj sam swej opinii ze ''Słownika Staropolskiego'', pisząc, że nazwa chustki jest wtórna i pochodzi od nazwy herbu, ta zaś ma pochodzić od jeziora Nałęcz<ref>{{Cytuj książkę| tytuł= Słownik etymologiczny|strony= 354|tom=1| data= | wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>. Miałaby to więc być nazwa topograficzna.
Linia 193 ⟶ 210:
=== Inne teorie ===
[[Antoni Małecki (uczony)|Antoni Małecki]] podaje informację, że nazwę herbu tłumaczono w ten sposób, że godło to jest podobne jest do łuku, a słowo ''łuk'' wymawiano dawniej jako ''łęk''<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Studya heraldyczne|url=http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=994|tom=1|strony=20|rok=1890|miejsce=Lwów}}</ref>.
Współcześni etymolodzy Maria Kowalska i L. Moszyński wywodzą nazwę herbu od starosłowiańskiego ''nałękti'' – ''napinać łuk''. Kowalska dopisek ''Jezioro'', potwierdzający jakoby tezę topograficzną, interpretuje jako zwykły przydomek wpisanego do ksiąg posiadacza herbu<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Bobowska-Kowalska | imię= Maria | tytuł= Nazwy heraldyczne Część 6 z Słownika etymologiczno-motywacyjnego staropolskich nazw osobowych Nazwy heraldyczne, Aleksandra Cieślikowa|strony= 160|tom=| data= 1995| wydawca= PAN. IJP| miejsce= | isbn=838557963X, 9788385579632}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Moszyński| imię= L.| tytuł= Staropolskie nazwy odimperatywne|strony= 181|tom=| data= | wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>.
=== Etymologia zawołań i nazw obocznych ===
Zawołanie ''Łęczuch'' ma być, podobnie jak nazwa, obrazowe. Słowo to pochodzi od ''laczuch'' – ''łańcuch, powróz''<ref>{{Cytuj książkę| tytuł= Słownik Staropolski|strony=111|tom=4| data= 1937-1938| wydawca= | miejsce= | isbn=}}</ref>. Maria Kowalska podaje również staropolskie słowo ''łęczuch'' – przedmiot w kształcie łuku<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Bobowska-Kowalska | imię= Maria | tytuł= Nazwy heraldyczne Część 6 z Słownika etymologiczno-motywacyjnego staropolskich nazw osobowych Nazwy heraldyczne, Aleksandra Cieślikowa|strony= 158|tom=| data= 1995| wydawca= PAN. IJP| miejsce= | isbn=838557963X, 9788385579632}}</ref>.
== Herbowni ==
[[Plik:Elefantorden wojciechowski.jpg|thumb|250px|Tarcza z herbem Nałęcz prezydenta [[Stanisław Wojciechowski|Stanisława Wojciechowskiego]] jako kawalera [[Order Słonia|Orderu Słonia]] (1923) w kaplicy orderowej na zamku Frederiksborg w [[Hillerød]] ([[Dania]])]]
Lista [[herbowni|herbownych]] w artykule sporządzona została na postawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych [[Herbarz (heraldyka)|herbarzy]]. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie [[legitymacja szlachectwa|legitymacji szlachectwa]] przed zaborczymi [[heroldia]]mi, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania [[genealogia|genealogiczne]].
Linia 222 ⟶ 242:
=== Znani herbowni ===
Obok szeroko rozpowszechnionych rodów takich jak [[:Kategoria:Ostrorogowie|Ostrorogowie]], [[:Kategoria:Małachowscy herbu Nałęcz|Małachowscy]] i [[:Kategoria:Raczyńscy|Raczyńscy]], które wydały wielu zasłużonych mężów stanu, również niektórzy członkowie pomniejszych rodzin używających Nałęcza zapisali się w historii kraju. Józef Konrad Korzeniowski, znany szerzej jako [[Joseph Conrad]], syn [[Apollo Korzeniowski|Apolla]] herbu Nałęcz przyznawał się do swego szlacheckiego pochodzenia i był z niego dumny. Herb nakazał umieszczać w angielskiej edycji swoich dzieł<ref>{{cytuj stronę|tytuł=Odmiany herbu Nałęcz|url=http://kolo-naleczow.w.interia.pl/odmiany.html|język=PL|data dostępu=12 stycznia 2010}}</ref>. Nałęczytą był też jeden z pierwszych polskich encyklopedystów, ksiądz [[Benedykt Chmielowski]].
=== Postacie fikcyjne ===
* Herbem pieczętowała się jedna z postaci powieści [[Jadwiga Łuszczewska|Deotymy]] ''Panienka z okienka'' – Władysław Nałęcz z Dobrowoli.
* [[Jacek Komuda]] przypisał w swojej powieści ''Diabeł Łańcucki'' herb Nałęcz rodzinie Dydyńskich z [[Dydnia|Dydni]]<ref>{{cytuj książkę|autor = Jacek Komuda|tytuł=Diabeł Łańcucki|data=2007|wydawca=Fabryka Słów|isbn=978-83-60505-56-4}}</ref>. Historyczni [[Dydyńscy]] posługiwali się jednak herbem [[Gozdawa (herb szlachecki)|Gozdawa]]. Autor w jednej z kolejnych powieści, w której pojawiają się [[Dydyńscy]], ''Samozwaniec'', przypisuje rodzinie już prawidłowy herb<ref>{{cytuj książkę|autor = Jacek Komuda|tytuł=Samozwaniec|tom=1|data=2009|wydawca=Fabryka Słów|isbn=978-83-7574-039-4}}</ref>.
== Nałęcz poza granicami Rzeczypospolitej ==
=== Rosja ===
Warto wspomnieć o wydanej w 1855 książce rosyjskiego heraldyka [[Aleksander Borysowicz Łakier|Aleksandra Borysowicza Łakiera]] ''Heraldyka rosyjska''. Autor przytacza tam nazwiska rosyjskiej szlachty, która przejęła niektóre polskie herby. Wśród nich jest Nałęcz. Autor nie wyjaśnia, w jaki sposób zachodziło takie przejmowanie. Pewne jest, że kilka polskich rodzin osiadło w Rosji. Rdzennie rosyjskie rody mogły zaś przyjmować polskie herby na zasadzie upodobniania wizerunków własnych. Herbem Nałęcz miały według Łakiera pieczętować się rodziny:
Linia 235 ⟶ 259:
=== Czechy ===
Rodzina Dłuskich z Długiego na Śląsku osiadła w XVI wieku na [[Morawy|Morawach]], pisząc się od tego momentu Dlúzský z Dlúhégo i zaszczepiając w ten sposób Nałęcza w Czechach. Motyw związanej chusty ([[język czeski|cz.]] ''točenica'') nie był w tym kraju bynajmniej nowością, posługiwały się nim jeszcze co najmniej dwa rody, których związki z Polską są na dzień dzisiejszy nieznane: Strpský ze Strpí oraz Severský z Kuličkova. Ci pierwsi używali złotej nałęczki, zaś w klejnocie nosili trzy pióra strusie – jedno złote między dwoma czerwonymi. Ci drudzy mieli herb identyczny, z barwą srebrną zamiast złotej. Nałęczka występuje też w Czechach we współczesnej heraldyce terytorialnej (gminy Točník, Kamenný Přívoz i Tetín), ale nie zaczerpnięto jej tam z herbu Nałęcz, bądź taki związek jest nieznany<ref>{{cytuj stronę | tytuł =Užívání točenice v heraldice a návrhy vlajek souhradí Točník a Žebrák| url=http://www.tocnik.com/nudle/badatel/2005/ToceniceMini.pdf|język=CS|data dostępu=21 stycznia 2010}}</ref>.
== Występowanie w herbach terytorialnych ==
Nałęczyci, jako liczny ród herbowy posiadali wiele dóbr prywatnych, włączając w to całe miasta. Fakt związku z rodem został upamiętniony w kilkudziesięciu polskich herbach terytorialnych na terenach dawnej [[województwo sandomierskie (I Rzeczpospolita)|Sandomierszczyzny]], [[województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita)|ziemi sieradzkiej]], [[Wielkopolska|Wielkopolski]], a nawet [[Małopolska|Małopolski]].
{{Galeria|Nazwa=Herby będące powtórzeniem rysunku Nałęcza|wielkość=200px|pozycja=left
| Plik:POL Czarnków COA.svg|<small>herb [[Czarnków|Czarnkowa]]</small>
| Plik:POL Ostroróg COA.svg|<small>herb [[Ostroróg|Ostroroga]]</small>
| Plik:POL Babiak COA.svg|<small>herb [[Babiak (gmina)|gminy Babiak]]</small>
| Plik:POL Odrzywół COA.svg|<small>herb [[Odrzywół (gmina)|gminy Odrzywół]]</small>
}}
=== Herby będące powtórzeniem rysunku Nałęcza ===
Niemal niezmienionego Nałęcza używają miasta: [[Czarnków]], będący od XIII w posiadaniu Nałęczytów – Czarnkowskich (zob. [[Herb Czarnkowa]]) i [[Ostroróg]], posiadłość Ostrorogów. Samej nałęczki używają też gminy: [[Babiak (gmina)|Babiak]] (dawniej miasto, związane z Raczyńskimi), oraz [[Odrzywół (gmina)|Odrzywół]], której siedziba została złożona w 1418 r. przez Dobrogosta Odrzywolskiego (na potrzeby herbu gminy odmieniono [[tynktura (heraldyka)|tynkturę]] chusty).
=== Herby łączące nałęczkę z innymi godłami ===
{{Galeria|Nazwa=Herby łączące nałęczkę z innymi godłami|wielkość=200px|pozycja=left
| Plik:POL Nałęczów COA.svg|<small>herb [[Nałęczów|Nałęczowa]]</small>
| Plik:POL Nowy Dwór Mazowiecki COA.svg|<small>herb [[Nowy Dwór Mazowiecki|Nowego Dworu Mazowieckiego]]</small>
| Plik:POL Pniewy COA.svg|<small>herb [[Pniewy|Pniew]]</small>
| Plik:POL Szubin COA.svg|<small>herb [[Szubin]]a</small>
| Plik:POL Jaworów COA.svg|<small>przedwojenny herb [[Jaworów (miasto)|Jaworowa]]</small>
| Plik:POL gmina Czarnków COA.svg|<small>herb [[Czarnków (gmina wiejska)|gminy Czarnków]]</small>
| Plik:POL gmina Dąbrowa (powiat mogileński) COA.svg|<small>herb [[Dąbrowa (gmina w województwie kujawsko-pomorskim)|gminy Dąbrowa]]</small>
| Plik:POL gmina Dobra (powiat limanowski) COA.svg|<small>herb [[Dobra (gmina w województwie małopolskim)|gminy Dobra]]</small>
| Plik:POL gmina Drużbice COA.svg|<small>herb [[Drużbice (gmina)|gminy Drużbice]]</small>
| Plik:POL gmina Fabianki COA.svg|<small>herb [[Fabianki (gmina)|gminy Fabianki]]</small>
| Plik:POL gmina Głowaczów COA.svg|<small>herb [[Głowaczów (gmina)|gminy Głowaczów]]</small>
| Plik:POL gmina Jeziorzany COA.svg|<small>herb [[Jeziorzany (gmina)|gminy Jeziorzany]]</small>
| Plik:POL Kamionna (województwo wielkopolskie) COA.svg|<small>herb [[Kamionna (województwo wielkopolskie)|Kamionnej]]</small>
| Plik:POL Kurów COA.svg|<small>herb [[Kurów (gmina)|gminy Kurów]]</small>
| Plik:POL gmina Lniano COA.png|<small>herb [[Lniano (gmina)|gminy Lniano]]</small>
| Plik:POL gmina Łoniów COA.svg|<small>herb [[Łoniów (gmina)|gminy Łoniów]]</small>
| Plik:POL gmina Milejów COA.svg|<small>herb [[Milejów (gmina)|gminy Milejów]]</small>
| Plik:POL gmina Moszczenica COA.svg|<small>herb [[Moszczenica (gmina w województwie łódzkim)|gminy Moszczenica]]</small>
| Plik:POL gmina Niedrzwica Duża COA.svg|<small>herb [[Niedrzwica Duża (gmina)|gminy Niedrzwica Duża]]</small>
| Plik:POL gmina Rokietnica (powiat poznański) COA.svg|<small>herb [[Rokietnica (gmina w województwie wielkopolskim)|gminy Rokietnica]]</small>
| Plik:POL gmina Rypin COA.svg|<small>herb [[Rypin (gmina wiejska)|gminy Rypin]]</small>
| Plik:POL gmina Sitno COA.svg|<small>herb [[Sitno (gmina)|gminy Sitno]]</small>
| Plik:POL gmina Skarżysko Kościelne COA.svg|<small>herb [[Skarżysko Kościelne (gmina)|gminy Skarżysko Kościelne]]</small>
| Plik:POL gmina Sosnowica COA.svg|<small>herb [[Sosnowica (gmina)|gminy Sosnowica]]</small>
| Plik:POL gmina Stanin COA.svg|<small>herb [[Stanin (gmina)|gminy Stanin]]</small>
| Plik:POL gmina Wodzierady COA.svg|<small>herb [[Wodzierady (gmina)|gminy Wodzierady]]</small>
| Plik:POL powiat czarnkowsko-trzcianecki COA.svg|<small>herb [[powiat czarnkowsko-trzcianecki|powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego]]</small>
| Plik:POL powiat nowodworski COA.svg|<small>herb [[powiat nowodworski (województwo mazowieckie)|powiatu nowodworskiego]]</small>
| Plik:POL powiat szamotulski COA.svg|<small>herb [[powiat szamotulski|powiatu szamotulskiego]]</small>
}}
Do Nałęcza nawiązują następujące herby miast:
* [[herb Nałęczowa|Herb]] [[Nałęczów|Nałęczowa]] łączy Nałęcza Stanisława Małachowskiego i [[Pilawa (herb szlachecki)|Pilawę]] jego małżonki.
* [[herb Nowego Dworu Mazowieckiego|Herb]] [[Nowy Dwór Mazowiecki|Nowego Dworu Mazowieckiego]] obok godeł nawiązujących do miejskiego charakteru osady (mury obronne) i wyglądu okolicy (rzeka), zawiera nałęczkę z herbu żyjącej tam gałęzi Nałęczytów, która przybrała nazwisko Nowodworski.
Linia 290 ⟶ 319:
Jeszcze liczniejsze od wyżej wymienionych miast są gminy, których herby nawiązują do Nałęcza:
* [[Czarnków (gmina wiejska)|Gmina Czarnków]] wkomponowała w swój [[herb gminy Czarnków|herb]] nałęczkę z herbu miasta Czarnkowa.
* [[Dąbrowa (gmina w województwie kujawsko-pomorskim)|gmina Dąbrowa]] w swoim [[herb gminy Dąbrowa (powiat mogileński)|herbie]] dookoła pnia dębu będącego [[herb mówiący|godłem mówiącym]] umieściła chustę Nałęczów z Chomiąży – pierwszych historycznych właścicieli wsi Dąbrowa.
Linia 317 ⟶ 347:
== Odmiany, alternatywne wizerunki i wersje utytułowane ==
Nałęcze otrzymali wiele tytułów hrabiowskich. Owocowało to wzbogacaniem herbów trzymaczami, koronami rangowymi, dewizami, postumentami, oraz tworzeniem herbów genealogicznych. Tytuły hrabiowskie i odpowiednie modyfikacje herbów spowodowały powstanie następujących [[herb własny|herbów własnych]]:
Linia 331 ⟶ 362:
* Nałęcz VIII – na tarczy starofrancuskiej, w polu nieznanym nałęczka związana, srebrna, ukoronowana. Taka wersja Nałęcza widnieje w kościele w [[Stopnica|Stopnicy]].
* Nałęcz IX – w [[Kartusz (ozdoba)|kartuszu]] [[renesans]]owym, w polu nieznanym nałęczka związana, srebrna. Godło w wyszukanym kartuszu umieścił autor ''Herbarza Ambrożego''.
Obecnie nie uważa się ich za samodzielne odmiany. Są to raczej różne wariacje kształtów tarczy i godła, pochodzące ze źródeł historycznych. Nie wzmiankują o nich, jako o samodzielnych herbach, autorzy współczesnych opracowań – [[Tadeusz Gajl]], [[Alfred Znamierowski]] i [[Józef Szymański (historyk)|Józef Szymański]].
{| align=center
------
|
{{Galeria|Nazwa=Odmiany arystokratyczne herbu Nałęcz |wielkość=200px
| Plik:POL COA Gorzeński.svg|<small>Herb hrabiów Gorzeńskich, udostojniony orłami cesarskimi.</small>
| Plik:POL COA Nałęcz odmiana hrabiowska.svg|<small>Podstawowa wersja hrabiowska Nałęcza używana przez hrabiów Kęszyckich, Łączyńskich i Małachowskich.</small>
| Plik:POL COA Małachowski.svg|<small>Herb genealogiczny hrabiego Stanisława Małachowskiego.</small>
| Plik:POL COA Moszczeński.svg|<small>Herb hrabiów Moszczeńskich</small>
| Plik:POL COA Moszyński hrabia.svg|<small>Herb hrabiów Moszyńskich, do podstawowego wzoru hrabiowskiego Nałęcza dołączono tutaj dewizę.</small>
| Plik:POL COA Ostroróg Hrabia.svg|<small>Herb genealogiczny hrabiów Ostrorogów.</small>
| Plik:POL COA Raczyński.svg|<small>Herb hrabiów Raczyńskich, udostojniony orłami pruskimi w trzymaczach.</small>
}}
|
{{Galeria|Nazwa=Odmiany zwykłe herbu Nałęcz |wielkość=210px
| Plik:POL COA Bartoloni.svg|<small>Herb z nobilitacji Stanisława Bartoloniego w 1589.</small>
| Plik:POL COA Dybowski.svg|<small>Herb litewskiej rodziny Dybowskich.</small>
| Plik:POL COA Felsztyński.svg|<small>Herb z nobilitacji 1780 dla nieznanego Felsztyńskiego z [[Gubernia kijowska|guberni kijowskiej]].</small>
| Plik:POL COA Gostomski.svg|<small>Herb kaszubskiej gałęzi Gostomskich, nie wymieniony przez Tadeusza Gajla, opisany jako odmiana przez Przemysława Pragerta.</small>
| Plik:POL COA Korth.svg|<small>Herb pruskiej rodziny Korth vel Kort, według Ostrowskiego odmiana, nieuznawany za odmianę przez Gajla.</small>
| Plik:POL COA Kunowski.svg|<small>Herb pruskiej rodziny Kunowskich, według Ostrowskiego odmiana, nieuznawany za odmianę przez Gajla. Identycznego herbu miała użyawć według ''Pommersches Wappenbuch'' pomorska rodzina von Bomin</small>
| Plik:POL COA Łączyński.svg|<small>Herb z nobilitacji Mikołaja Łączyńskiego w 1580, według Szymańskiego odmiana, nieuznawany za odmianę przez Gajla.</small>
| Plik:POL COA Miliński.svg|<small>Herb z pieczęci Dobrogosta Milińskiego z 1570.</small>
| Plik:POL COA Morawski.svg|<small>Herb Gołyszewskich i Morawskich, wzmiankowany przez Chrząńskiego.</small>
| Plik:POL COA Nałęcz II.svg|<small>Nałęcz II, uznawany za wersję podstawową w XVI wieku, potem używany jako odmiana przez Lubodziejskich, Lubodzieskich, Podolskich, Ostrowski dodaje rodzinę Koczan</small>
| Plik:POL COA Nałęcz III.svg|<small>Nałęcz III zw. Nałonie, rodziny Czarnkowskich, z pierwotną wersją godła.</small>
| Plik:POL COA Nałęcz IV.svg|<small>Nałęcz IV, używany przez Koźmianów i Koźmińskich na Litwie.</small>
| Plik:POL COA Nałęcz V.svg|<small>Nałęcz V, herb Sterpińskich i Zdzitowieckich z Litwy.</small>
| Plik:POL COA Nicz.svg|<small>Herb z pieczęci Andrzeja Strykowskiego z 1565 oraz Jana i Stanisława Niczów z 1578.</small>
| Plik:POL COA Nowosielecki.svg|<small>Odmiana rodziny Nowosieleckich z Wołynia.</small>
| Plik:POL COA Odachowski.svg|<small>Herb żmudzińskiej rodziny Odachowskich, potomków Zielińskich.</small>
| Plik:POL COA Ostroróg II.svg|<small>Odmiana herbu hrabiowskiego Ostroróg.</small>
| Plik:POL COA Pirawski.svg|<small>Herb z panegiryku Tomasza Pirawskiego z XVII wieku.</small>
| Plik:POL COA Raczkowski.svg|<small>Herb z pieczęci Łukasza Raczkowskiego z 1591.</small>
| Plik:POL COA Rostworowski.svg|<small>Herb przysługujący wedle Ostrowskiego jednej z gałęzi Rostworowskich. Żernicki podaje, że jest to herb hrabiowski.</small>
| Plik:POL COA Szawłowski.svg|<small>Herb inflanckiej rodziny Szawłowskich.</small>
| Plik:POL COA Tański.svg|<small>Herb rodziny Tańskich z [[Ukraina (Naddnieprze)|Ukrainy]]</small>
| Plik:POL COA Węgier.svg|<small>Herb z nobilitacji Jana Węgiera w 1613.</small>
| Plik:POL COA Woropaj.svg|<small>Herb własny rodziny Woropaj.</small>
| Plik:POL COA Żądłowski.svg|<small>Odmiana z pieczęci Macieja Żądłowskiego z 1565.</small>
| Plik:POL COA Żychliński.svg|<small>Herb własny Żychlińskich.</small>
}}
|
Linia 377 ⟶ 410:
|
|}
== Zobacz też ==▼
* [[rycerstwo]]▼
* [[Herb szlachecki (lista herbów)|lista herbów]]▼
* [[Wojna Grzymalitów z Nałęczami]]▼
{{Przypisy|3}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrowski | imię= Juliusz Karol | autor link=Juliusz Karol Ostrowski | tytuł= Księga herbowa rodów polskich| tom= 1-2 | strony=| data= 1897| wydawca= Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza| miejsce= Warszawa| isbn=}}
* {{Cytuj książkę | autor=Adam Boniecki | tytuł= Herbarz polski |strony=|tom= | data= 1899| wydawca= skł. gł. Gebethner i Wolff| miejsce= Warszawa| isbn=}}
Linia 389 ⟶ 430:
== Linki zewnętrzne ==
* [http://genealogia.grocholski.pl/gd/herb.php?lang=pl&id=0078 Herb Nałęcz w serwisie Genealogia dynastyczna]
* [http://gajl.wielcy.pl/herby_nazwiska.php?lang=pl&herb=nalecz Herb Nałęcz i lista nazwisk w elektronicznej wersji ''Herbarza polskiego''] [[Tadeusz Gajl|Tadeusza Gajla]]
* [http://kolo-naleczow.w.interia.pl/ Koło Nałęczów]
* [http://www.szlachta.org/verbum-nobile/wyrywki-z-historii-rodu-naczow.html Stanisław Górski: Wyrywki z historii rodu Nałęczów – w Verbum Nobile]
▲== Zobacz też ==
▲* [[rycerstwo]]
▲* [[Herb szlachecki (lista herbów)|lista herbów]]
▲* [[Wojna Grzymalitów z Nałęczami]]
{{Herby alfabetycznie|poprzednia=[[Nalewka (herb szlachecki)|Nalewka]]|obecna=Nałęcz|nastepna=[[Nałęcz II]]|}}
{{Odmiany herbu Nałęcz}}
{{herby unii horodelskiej}}
{{heraldyka}}
|