Alaungpaya: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m →‎Bibliografia: Kolejna brakująca pozycja
drobne techniczne
Linia 63:
=== Dolna Birma (1755–1757) ===
[[Plik:Konbaung-hanthawaddy-war-1755-1757 pl.png|thumb|[[Wojna Konbaung-Hanthawaddy|Inwazja armii Konbaung na Dolną Birmę w latach 1755–1757]]. Po upadku Pegu daninę zapłaciły Thandwè, Chiang Mai, Martaban i Tawè.]]
Konflikt obracał się coraz bardziej w spór etniczny między birmańską północą i mońskim południem. Przywództwo Hanthawaddy eskalowało samobójczą politykę prześladowań mieszkających na południu Birmańczyków. W październiku 1754 r. Monowie stracili pojmanego przez siebie króla Taungngu. Alaungpaya jedynie cieszył się z możliwości wykorzystania tej sytuacji, zachęcając pozostałych przy życiu birmańskich żołnierzy by przyłączali się do niego. I wielu rzeczywiście to uczyniło{{odn|Lieberman|2003|s=202–206|}}.
 
W styczniu 1755 r. Alaungpaya, zasilony kontyngentami poborowych z całej Górnej Birmy, w tym [[Szanowie|Szanów]], [[Jingpo|Kaczinów]] i [[Czinowie|Czinów]], rozpoczął potężny najazd na Dolną Birmę mający charakter [[Blitzkrieg|wojny błyskawicznej]]. W maju jego armie podbiły całą [[delta Irawadi|deltę Irawadi]] i zdobyły [[Dagon (okręg miejski)|Dagon]] (przemianowany przez Alaungpayę na Yangon){{odn|Phayre|1883|s=156}}. Postępy wojsk Konbaung zostały nagle zatrzymane po ich dotarciu do bronionego przez Francuzów ważnego miasta portowego [[Thanlyin]], które odparło kilka szturmów. Alaungpaya chciał zawiązać sojusz z [[Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska|Brytyjczykami]] i otrzymać od nich broń. Plany te jednak nie ziściły się. Ostatecznie, w lipcu 1756 r., siły Konbaung zdobyły miasto po 14-miesięcznym oblężeniu, kładąc w ten sposób kres francuskiej interwencji w birmańskiej wojnie domowej{{odn|Myint-U|2006|s=94–95}}. Następnie armia Konbaung pokonała zdeterminowanych lecz znacznie mniej licznych obrońców Hanthawaddy i w maju 1757 r. zdobyła jego stolicę - Pegu. Trwające 17 lat istnienie królestwa dobiegło końca.
Linia 100:
== Administracja ==
=== Rządy ===
Alaungpaya spędził większość czasu swego panowania na kampaniach wojennych. Jeśli chodzi o administrację nowo nabytymi terytoriami, w znacznej mierze naśladował on politykę królów Odnowionego Królestwa Hanthawaddy, ważnym aspektem której było zmniejszanie liczby dziedzicznych wicekrólów. Będąc świadomym, że są oni trwałą przyczyną niestabilności politycznej, na większości nowo zdobytych terytoriów w dolinie Irawadi król wyznaczał gubernatorów. W zasadzie mianował on ponownie tych samych urzędników, o ile poddawali mu się bez walki. Dlatego większość gubernatorów na południu będących etnicznymi Monami zachowała swe stanowiska. Alaungpaya wyznaczył tylko trzech wicekrólów: jednego w Prowincji Siedmiu Wzgórz (tereny dzisiejszej [[Magwe (prowincja)|prowincji Magwe]] skupione wokół [[Mindon]]), kolejnego w Taungngu i trzeciego w Pegu, przy czym urząd żadnego z nich nie był dziedziczny. Ustanowienie tych wicekrólestw wynikało jedynie ze specjalnych, osobistych relacji, jakie łączyły go z mianowanymi na te urzędy osobami. (Wicekról Taungngu, na przykład, był jego młodszym bratem. Po śmierci dostojników ich urzędy zamieniano automatycznie na gubernatorstwa.){{odn|Htin Aung|1967|s=172–173}}. Podobnie jak królowie Taungngu, dopuszczał on istnienie dziedzicznych wicekrólestw tylko w peryferyjnych regionach swego królestwa, takich jak Państwa Szanów i [[Lanna]]. (Późniejsi królowie z dynastii Konbaung będą stopniowo zmniejszali liczbę dziedzicznych wicekrólestw także w Państwach Szanów.){{odn|Lieberman|2003|s=184–187|}}.
 
Jedną z kluczowych zmian politycznych zainicjowanych przez Alaungpayę i podtrzymanych przez późniejszych królów Konbaung było tworzenie kolonii wojskowych i wspieranie osadnictwa cywilnego w Dolnej Birmie. Działania te okazały się przydatne gdy na początku XIX w. doprowadzono kulturę Monów do uwiądu{{odn|Lieberman|2003|s=205|}}.
 
=== Infrastruktura ===
Linia 126:
Alaungpaya został także obwołany pierwszym birmańskim królem, który świadomie manipulował tożsamością etniczną w celu osiągnięcia dominacji wojskowej i politycznej. Do dziś mońscy nacjonaliści uważają go za odpowiedzialnego za całkowite zniszczenie ich kraju i zakończenie trwającej przez wieki mońskiej dominacji w Dolnej Birmie. Według mońskiego nacjonalistycznego historyka [[Imiona birmańskie#Zwroty grzecznościowe|Nai]] Tun Theina, "praktykowane przez Alaungpayę prześladowania na tle rasowym były o wiele gorsze, niż w przypadku poprzednich królów. Zlikwidował on autonomię kulturalną przyjętą jako zasada przez birmańskich władców z [[Królestwo Paganu|ery Paganu]] oraz królów [[Tabinshwehti]]ego i [[Bayinnaung]]a, a także skolonizował państwo Monów"{{odn|South|2003|s=80}}.
 
Oskarżenia te muszą być jednak zrównoważone przez fakt, iż Alaungopaya jedynie reagował na to, co historyk Victor Lieberman nazywa "ponurą, prowadzącą do samozagłady" polityką polaryzacji etnicznej prowadzoną przez Odrodzone Królestwo Hanthawaddy. To samozwańcze królestwo Monów jako pierwsze zaatakowało jego ojczyznę w 1752 r. i, począwszy od 1740 r., rozpoczęło prześladowania i pogromy etnicznych Birmańczyków na południu. (Nowo powstałe południowe królestwo przedstawiało się samo "jako z gruntu mońskie, uświęcone przez proroctwo, w którym język i kulturowe symbole Monów będą cieszyły się zaszczytnym miejscem, i którego hołdownikiem będzie brimańska północ". Tylko w samym 1740 r. zmasakrowanych zostało ok. 8000 Birmańczyków. Po straceniu w 1754 r. licznych jeńców wziętych w Ava, przywództwo Hanthawaddy zobowiązało wszystkich Birmańczyków do noszenia w uszach kolczyków z pieczęcią następcy tronu Pegu oraz do ostrzyżenia włosów na modłę mońską, jako oznaki lojalności wobec królestwa z południa.){{odn|Lieberman|2003|s=204–205|}} Co więcej, chociaż Alaungpaya był bezlitosny podczas plądrowania Thanlyin i Pegu, gdzie fosy "zaczerwieniły się od krwi"{{odn|South|2003|s=80}}, to jednak pozostawił na swoich stanowiskach wszystkich mońskich gubernatorów, którzy mu się poddali.
 
Ogólnie rzecz biorąc, rządy Alaungpayi w Dolnej Birmie nie trwały nawet dwa lata, z których większość czasu spędził na wojnach toczonych gdzie indziej. W istocie, to późniejsi królowie Konbaung po każdej mońskiej rebelii - w latach 1762, 1774, 1783, 1792 i 1824-1826 - zwalczali coraz mocniej kulturę Monów{{odn|Lieberman|2003|s=202–206|}}.
 
=== Upamiętnienia ===