Antonio Gramsci: Różnice pomiędzy wersjami

{{pisarzPisarz infobox

'''Antonio Gramsci''' [an't{{IPA|ɔ}}an’tɔ:njo 'gra:m{{IPA|ʃmʃi}}i] (ur. [[23 stycznia]] [[1891]] w [[Ales]], zm. [[27 kwietnia]] [[1937]] w [[Rzym]]ie) – włoski historyk, dziennikarz i polityk, filozof i teoretyk [[marksizm|marksistowski]].

Pochodził z Sardynii, z biednej, wielodzietnej rodziny. W czasie studiów w Turynie wstąpił do [[Włoska Partia Socjalistyczna|partii socjalistycznej]], potem wraz z [[Palmiro Togliatti|Palmiro Togliattim]]m założył [[Włoska Partia Komunistyczna|Włoską Partię Komunistyczną]]. Po przejęciu władzy przez [[Faszyzm włoski|faszystów]] aresztowany, w więzieniu spędził niemal całą resztę swojego życia. Okres więzienny jest najbardziej płodnym w życiu Gramsciego, wtedy stworzył większość swych najbardziej wpływowych koncepcji.

Podstawowym problemem, z którym borykał się Gramsci był kwestia szerokiego poparcia jakie faszyzm znalazł wśród włoskiego proletariatu, doprowadziło go to do swoistego "odwrócenia"„odwrócenia” Marksa i położenia równego nacisku na bazę i nadbudowę −– zarówno sfera ekonomiczno-społeczna, jak i sfera kultury ma wpływ na podejmowane decyzje i działania. Droga do zmiany nie prowadzi poprzez rewolucyjny przewrót, lecz wymaga długotrwałego okresu tworzenia [[hegemonia kulturowa|kulturowej hegemonii]] −– wspólnej platformy wyobrażeń i idei łączącej intelektualistów z ludem. To rozróżnienie zostaje zresztą przez Gramsciego zniesione, gdyż dla niego nie istnieje różnica między teorią a praktyką, poznanie jest równoczesne i równoznaczne z działaniem, każdy wobec tego jest intelektualistą, czy filozofem, kto podejmuje działanie. Jest to kontynuacja antypozytywizmu zbudowanego na gruncie włoskim przez [[Benedetto Croce]], nie możliwe jest stworzenie obiektywnej prawdy w drodze czystej kontemplacji, prawda jest uwarunkowana historycznie, a o słuszności działań decyduje konkretny moment historyczny, więc żadne spojrzenie z zewnątrz, nie jest możliwe, a gdyby nawet było nie dałoby żadnych odpowiedzi. Idąc za [[Antonio Labriola|Antonio Labriolą]], uważał że marksizm jest przede wszystkim filozofią praktyki. W przeciwieństwie do Crocego podkreślał konieczność zaangażowania intelektualisty w ruch socjalistyczny, w tworzenie partii i ram organizacyjnych, podkreślał przy tym ważność zaangażowania proletariuszy.

[[FilePlik:Gramsci 1906.jpg|thumb|156x156px|Antonio Gramsci w wieku 15 lat, 1906 rok]]

Gramsci wychowywał się w biednej, wielodzietnej rodzinie na [[Sardynia|Sardynii]]. Nędza materialna spowodowana była uwięzieniem ojca Gramsciego, drobnego urzędnika zaangażowanego w działalność partii socjalistycznej. Na skutek obrażeń odniesionych w dzieciństwie do końca życia był niedorozwinięty fizycznie i garbaty. Ukończył szkołę średnią w Cagliari, udało mu się również uzyskać stypendium i rozpocząć studia w 1911 roku na [[Uniwersytet Turyński|uniwersytecie w Turynie]], wówczas dynamicznym ośrodku przemysłowym, politycznym i kulturalnym. Dwa lata później Gramsci wstąpił do [[Włoska Partia Socjalistyczna|Włoskiej Partii Socjalistycznej]]. Należał tam do zwolenników [[Benito Mussolini|Benita Mussoliniego]] tzw. ''mussoliniani''<ref>[[Richard Pipes]], ''Rosja bolszewików'', Warszawa 2005, s. 266-267.</ref>. Studia przerwał wiosną 1915 roku, w czasie nauki był pod intelektualnym wpływem Benedetto Croce. W 1916 roku rozpoczął pracę dziennikarską w organie prasowym partii socjalistycznej „Il Grido del Popolo” (w latach [[1917]]–[[1918]]1917–1918 był jego redaktorem naczelnym). W tym czasie Gramsci był już aktywnym działaczem ruchu robotniczego, rok później wszedł w skład Tymczasowego Komitetu Partii Socjalistycznej.

Świadectwem pierwszych zainteresowań filozoficznych i światopoglądowych Gramsciego są ''Pisma młodzieńcze'' (''Scritti giovanili'', [[1958]]). Młody Gramsci krytycznie odnosił się do dominującego wówczas w ruchu socjalistycznym [[reformizm]]u, który pod wpływem [[pozytywizm]]u „sprowadzał doktrynę [[Karol Marks|Marksa]] do prawa naturalnego, realizującego się niby fatum poza wolą ludzi”. Reformizmowi Gramsci przeciwstawiał koncepcję silnie akcentującą rolę [[świadomość|świadomości]] w historii. Znaczenie idei w dziejach potwierdzała, zdaniem Gramsciego, witana przezeń z entuzjazmem [[rewolucja październikowa]], o której sądził wówczas, że jest „dziełem bardziej ideologii niż faktów”.

W [[1919]] r. powstało pismo „L’Ordine Nuovo”; redakcją kierował Gramsci przy pomocy [[Palmiro Togliatti]]ego ([[1893]]–[[1964]]1893–1964). W publicystyce (zebranej potem w tomie ''L’Ordine Nuovo 1919-1920'', [[1954]]) Gramsci komentował ówczesne wydarzenia w ruchu robotniczym, główną uwagę skupiając na roli fabrycznych rad robotniczych, w których upatrywał zalążek instytucji władzy przyszłego społeczeństwa socjalistycznego.

[[FilePlik:Julka Schucht Delio Giuliano Gramsci.jpg|left|thumb|left|200x200px|Julia Schucht z dziećmi]]

W [[1921]] r. Gramsci był jednym z założycieli [[Włoska Partia Komunistyczna|Włoskiej Partii Komunistycznej]] (na jej czele stanął [[Amadeo Bordiga]], ur. [[1889]]). W publicystyce Gramsci podejmował wtedy głównie problemy programu nowej partii i kierunków walki z rodzącym się [[faszyzm]]em (por. tom ''Socialismo e fascismo. L’Ordine Nuovo 1921-1922'', [[1966]]). W latach [[1922]]–[[1923]]1922–1923 Gramsci przebywał w Moskwie reprezentując WPK w [[Międzynarodówka Komunistyczna|III Międzynarodówce Komunistycznej]]. Spędził tam ponad rok i poznał soją przyszłą żonę Giulię Schucht. Powróciwszy do kraju, Gramsci nadal uczestniczył w życiu politycznym jako poseł do parlamentu, publicysta (był inicjatorem organu partyjnego „Unita”) oraz działacz partyjny.

W wyniku dyskusji wewnątrzpartyjnej, której dokumentację podał [[Palmiro Togliatti]] w publikacji ''La formazione del gruppo dirigente del P.C.I.'' (''Kształtowanie się grupy kierowniczej WPK'', [[1962]]), a której świadectwa znajdujemy także w publicystyce Gramsciego zebranej w ''La construzione del partito comunista italiano 1923-1926'' ([[1971]]), dawną obciążoną błędem sekciarstwa politykę, której rzecznikiem był [[Amadeo Bordiga]], zastąpiono programem sojuszu sił lewicowych w obliczu zagrożenia faszystowskiego, głoszonym przez Gramsciego. W styczniu 1926 r. Gramsci stanął na czele Komitetu Centralnego WPK; w listopadzie władze faszystowskie aresztowały go i skazały na dwadzieścia lat więzienia. Gramsci spędził w więzieniu lat dziesięć, podupadając na zdrowiu. Zwolniony w [[1937]] r. na podstawie amnestii, zmarł zaraz po opuszczeniu więziennych murów.

* ''Listy z więzienia'', wybór i tłum. M. Brahmer, Warszawa [[1950]];

* ''Listy z więzienia'', wybór i tłum. A. Kosierkiewicz, „Regiony” [[1978]], nr 3, s. 5-25;

* ''Pisma wybrane'', tłum. [[Barbara Sieroszewska]], tomy I-II, Warszawa [[1961]];

* ''Rewolucja przeciw „Kapitałowi”'', tłum. Piotr Strębski, Warszawa [[2005]];

* ''Zeszyty filozoficzne'', oprac. i wstęp [[Sław Krzemień-Ojak]], tłum. [[Barbara Sieroszewska]] i J. Szymanowska, [[Biblioteka Klasyków Filozofii]], Warszawa [[1991]];

* Fragmenty ''Quaderni del carcere'', tłum. [[Sław Krzemień-Ojak]], w: ''Filozofia współczesna'', tom 1, Warszawa [[1983]].