Wikipedia

Bogurodzica (pieśń): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Dodano kategorię "Biblioteka Jagiellońska" za pomocą HotCat
MwGamera (dyskusja | edycje)
133 edycje
m przywrócone przypisy (zob. Specjalna:Diff/38041820/38590755)
Linia 1:
'''Bogurodzica''' – najstarsza utrwalona polska [[Pieśń (gatunek literacki)|pieśń]] [[Religia|religijna]] i najstarszy zachowany polski tekst [[Poezja|poetycki]].
 
Utwór powstał w [[Średniowiecze|średniowieczu]], najprawdopodobniej na przełomie XIII i XIV wieku<spanref classname="reference" id="cite_ref-s.3-1-0">{{cytuj relksiążkę |nazwisko="dc:references"><sup hrefKorolko |imię="http://pl.wikipedia.org/wiki/Bogurodzica_%28pie%C5%9B%C5%84%29?veaction Mirosław |tytuł=edit#cite_note-s Średniowieczna pieśń religijna polska | wydawca= Zakład Narodowy im. Ossolińskich |miejsce= Wrocław |rok= 1980 |strony= 3 |isbn= 83-04-00737-1">[1]</sup>}}</spanref>. Pierwszy zapis tekstu jest późny, bo z początku [[XV wiek]]u, wcześniejsze zapisy mogły zaginąć, ale też tekst mógł krążyć w obiegu ustnym.
 
''Bogurodzica'' pełniła – według współczesnych pojęć – rolę [[Hymn państwowy|hymnu państwowego]]. W 1506 roku tekst pieśni został dołączony do ''[[Statut Łaskiego|Statutów]]'' [[Jan Łaski (prymas)|Jana Łaskiego]] z informacją, że jej autorem jest [[Święty Wojciech|św. Wojciech]]. Większość współczesnych badaczy odrzuca jednak jego autorstwo, ponieważ św. Wojciech nie znał języka polskiego<spanref>{{cytuj książkę | classtytuł="reference"Średniowiecze id| wydawca="cite_ref-2-0"Wydawnictwo relNaukowe PWN | miejsce="dc:references"><supWarszawa href| rok="http://pl.wikipedia.org/wiki/Bogurodzica_%28pie%C5%9B%C5%84%29?veaction2002 | imię=edit#cite_noteTeresa | nazwisko=Michałowska |isbn = 83-2">[2]</sup>01-13842-4 |strony = 280}}</spanref>.
 
Na przestrzeni wieków XIV – XVIII ''Bogurodzica'' (w wersji starobiał. ''[[oldwikisource:Багародзіца|Багародзіца]]'') pełniła także rolę hymnu państwowego [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]<span class="reference" id="cite_ref-3-0" rel="dc:references"ref><sup href="[http://plpawet.wikipedia.orgnet/wikilibrary/v_ethnography/baharodzica/Bogurodzica_%28pieD0%C5A6%9BD1%C596_%84D1%29?veaction=edit#cite_note-3">[381%D0%BF%D1%8F%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%96_%D0%BC%D1%8B_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%83.html Czy śpiewaliśmy Bogurodzicę] (tekst w języku białoruskim).</sup></spanref>.
 
== Pochodzenie ==
Linia 12:
{{Wikiźródła|Encyklopedia staropolska/Bogarodzica|Hasło ''Bogarodzica'' w Encyklopedii staropolskiej}}
 
''Bogurodzica'' w pierwotnej postaci obejmuje 2 [[Strofa|strofy]]. Pierwsza zwracająca się do [[Dziewictwo Marii z Nazaretu|Najświętszej Marii Panny]], a druga z prośbą do Jezusa. Ma charakter [[Wiersz meliczny|meliczny]]: jest utworem do śpiewania. Ułożono ją do istniejącej już, znanej na Zachodzie, melodii z kręgu miłosnych [[pieśń (forma muzyczna)|pieśni]] rycerskich. Tę melodię zapisali [[benedyktyni]], a z ich klasztoru w [[Sankt Gallen]] w [[Alpy|Alpach]] trafiła do Polski. ''Bogurodzica'' to [[kontrafaktura]], czyli nowy tekst, który zmienia pierwotny charakter wykorzystanej ilustracji muzycznej z miłosnego na pobożny. Jej melodia ma formę [[Chór|śpiewu chóralnego]], wykonywanego [[a cappella]]. ''Bogurodzica'' powstała jako [[Trop (pieśń)|trop]]<ref name="s.3">{{cytuj książkę |nazwisko= Korolko |imię= Mirosław |tytuł= Średniowieczna pieśń religijna polska | wydawca= Zakład Narodowy im. Ossolińskich |miejsce= Wrocław |rok= 1980 |strony= 3 |isbn= 83-04-00737-1}}</ref>, czyli pieśń śpiewana przez wspólnotę podczas [[Msza|mszy]] świętej jako swoisty komentarz do łacińskiego tekstu [[liturgia|liturgii]]. Obfitującą w ozdobniki ([[melizmat]]y), trudną wykonawczo pieśń śpiewali raczej nie wszyscy wierni, ale wyszkolony wokalnie chór chłopców (''[[Schola Cantorum|schola cantorum]]'').
 
Melodia i tekst są prawdopodobnie zmienioną formą [[Prasłowianie|prasłowiańskiej]] pieśni religijnej. Autor chrześcijańskiej ''Bogurodzicy'' jest nieznany. Legenda o autorstwie [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]] nie ma podstaw źródłowych, jednak [[Józef Birkenmajer]] w monografii o utworze ([[1937 w literaturze|1937]]) wskazał krąg misjonarzy, współbraci Wojciecha (który przybył z misją do Polski jako zakonnik benedyktyn) oraz ich (nieznane dziś, lecz powstające w X wieku) pieśni jako możliwą inspirację dla utworu. Nie umiemy wskazać miejsca, w którym wykonano po raz pierwszy ''Bogurodzicę'', choć najstarszy przekaz kieruje na północ. W okresie (hipotetycznym, lecz poświadczanym przez bardzo stare formy językowe tekstu) powstania ''Bogurodzicy'' ważnym ośrodkiem religijnym i literackim na północnym [[Mazowsze|Mazowszu]] był [[Płock]], stolica diecezji, mająca też prężny [[Dawne opactwo benedyktyńskie w Płocku|klasztor benedyktynów]]. Zachowane opisy obrzędów liturgicznych w [[Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku|katedrze płockiej]] poświadczają wczesne wykonywanie tam innych pieśni w języku polskim. Brak jednak jednoznacznego dowodu, że tam właśnie powstała ''Bogurodzica''.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Bogurodzica_(pieśń)”