Franciszek Siarczyński: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m uproszczenie wywołania szablonu {{Kontrola autorytatywna}} |
WP:SK, , drobne techniczne |
||
Linia 4:
|imię przybrane =
|imię przybrane oryginalne =
|tytuł = [[kanonik]]
|grafika = POL Franciszek Siarczyński.jpg
|herb =
Linia 39:
|www =
}}
'''Franciszek Siarczyński''', krypt.: ''F. S.; F. S. P. K.; Fr. S.; S...; X. Fr. Siarcz.; X. S. od Ro... K. B. T. P.''
== Życiorys ==
Urodził się jako syn Ludwika herbu Sas, podczaszego nowogródzkiego i podkomorzego sanockiego, oraz Franciszki z Chrzanowskich. Pierwsze nauki pobierał w Jarosławiu (jezuici) i w Rzeszowie. Wstąpił (1773) do zgromadzenia pijarów, przyjmując imię Franciszka od św. Ludwika (imiona chrzestne: Dionizy Franciszek Ludwik). Nowicjat odbył w Podolińcu (1773/1774-1774/1775), wkrótce potem (1775) złożył śluby zakonne, a następnie przez rok studiował retorykę w Rzeszowie (1775/1776). Dwa następne lata (1776/1777-1777/1778) poświęcił na zgłębianie filozofii w Międzyrzeczu Koreckim. Następnie nauczał w infimie i gramatyce (Łuków 1778/1779-1779/1780). Rok później (1780/1781) studiował w Krakowie teologię spekulatywną. Wkrótce potem uzyskał tam niższe święcenia duchowne. Święcenia kapłańskie przyjął natomiast w Warszawie (5 kwietnia 1783).
Był profesorem, wykładowcą gramatyki, historii i geografii w [[Warszawa|warszawskim]] [[Collegium Nobilium w Warszawie|Collegium Nobilium]] (1781/1782-1784/1785, pełniąc równocześnie funkcję wiceprefekta), uczestnikiem [[Obiady czwartkowe|obiadów czwartkowych]] u króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]. W roku szkolnym 1785/1786 uczył wymowy w Radomiu. Następnie (1786) powrócił do Warszawy i w Collegium Regium podjął obowiązki kaznodziei (do 1787/1788 włącznie), prowadząc w roku szkolnym 1788/1789 wykłady z wymowy. Był proboszczem w [[Jarosław]]iu, [[Kozienice|Kozienicach]] (
== Twórczość ==
Autor m.in. 3-tomowej ''Geografii, czyli opisania naturalnego, historycznego i politycznego krajów i narodów...''
Zebrał materiały do ''Słownika historyczno-statystyczno-geograficznego [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]]'', wydanego częściowo w roku
Po przewiezieniu z [[Wiedeń|Wiednia]] do [[Lwów|Lwowa]] zbiorów [[Ossolińscy|Ossolińskich]] w roku
=== Ważniejsze dzieła ===
# ''Sztuka ogrodnicza, czyli o ogrodnictwie, zawierająca przepisy chodzenia przyzwoitego około ogrodów kwiatowych, kuchennych i sadów, z przydatkiem niektórych ciekawych i użytecznych wiadomości sekretnych'', Kraków 1782; wyd. następne: edycja 2 poprawiona Kraków 1785; Kraków 1802; edycja 4 Łuck 1803; Łuck 1805; Kraków 1805; Kraków 1819; (wyd. bezimienne)
# ''List Sandomierzanki do Podolanki'', Kraków 1784; wyd. nast.: ''Antipodolanka, czyli list Sandomierzanki do Podolanki'' w: (D. M. Krajewski): ''Podolanka wychowana w stanie natury...'', Lwów 1784; fragmenty przedr. Z. Florczak, L. Pszczołowska w: ''Ludzie Oświecenia o języku i stylu'' t. 2, Warszawa 1958
# ''List Paryżanki do Podolanki, czyli oryginał do kopii''
# ''Krótka fizyczna i historyczna wiadomość o soli'', powst. około roku 1785
# ''Mowa przy dorocznym zaczęciu szkół warszawskich XX. Scholarum Piarum, miana przez...'', Warszawa 1788
# ''Zakus nad zaciekami Wszechnicy Krakowskiej, czyli uwagi nad niektórymi tej akademii dysertacjami'', Warszawa (1789); wyd. bezimienne; domniemane współautorstwo z F. K. Dmochowskim; broszura wymierzona przeciw profesorom krakowskim: M. Fijałkowskiemu, J. Przybylskiemu,, A. Trzcińskiemu
# ''Pochwała Stanisława Szczęsnego Potockiego, generała artylerii koronnej'', Warszawa 1789; wyd. bezimienne; autorstwo Siarczyńskiemu przypisuje Estreicher (XXVIII, 1930, s. 3-4) za K. W. Wójcickim i
# ''Geografia, czyli opisanie naturalne, historyczne i polityczne krajów i narodów we czterech częściach świata zawierających się z dołączeniem geografii astronomicznej'' t. 1, Warszawa 1790 (druk ukończono po roku 1790); t. 2-3, Warszawa 1794; t. 4 o Polsce, zapowiedziany w przedmowie, i dwa końcowe (t. 5-6) nie wyszły drukiem; rękopisy natomiast nie zachowały się; w t. 1: słowniczek terminów geograficznych i żeglarskich
# ''Dzień Trzeci Maja roku 1791'', Warszawa (1791); wyd. 2 Kraków 1891; wyd. 1 bezimienne; autorstwo wątpliwe, bardziej prawdopodobne brata Antoniego
# ''Mowa żałobna na śmierć J. O. Książęcia Adama Kazimierza Czartoryskiego... w obchodzie pogrzebowym przy wyprowadzeniu zwłok jego, przez... miana dnia 25 marca 1823 w Sieniawie'', Lwów 1823
# ''Do Jaśnie Oświeconej Księżnej Jejmości z Książąt Czartoryskich Lubomirskiej w dzień jej urodzenia, dnia 15 października 1823'', Lwów 1823
# ''Kazanie pogrzebne na śmierć JW. JMci Księdza Antoniego z Gołasza Dąb Gołaszewskiego, biskupa przemyskiego... d. 30 kwietnia 1824 r. w kościele przemyskim, przez... miane'', Lwów 1824
# ''Obraz wieku panowania Zygmunta III... zawierający opis osób żyjących pod jego panowaniem, znamienitych przez swe czyny pokoju i wojny, cnoty lub występki, dzieła piśmienne, zasługi użyteczne i celne sztuki, porządkiem abecadła ułożony przez...'' cz. 1-2, powst. 1824, Lwów 1828; rękopis z roku 1824 w Ossolineum, sygn. 504/III-506/III; rękopis uzupełniający wyd. w roku 1828 o materiały doprowadzone do XVIII w., sygn. 1243/I-1248/I; ciąg dalszy zobacz poz. 18
# ''Wiadomość historyczna i statystyczna o mieście Jarosławiu, położonym w Królestwie Galicji, w cyrkule przemyślskim, niegdyś w województwie ruskim, ziemi przemyślskiej, domu JJ. OO. Książąt Czartoryskich dziedzicznym. Przez...'', Lwów 1826; egz. Ossolineum, sygn. 259945/I zawiera fragmenty usunięte przez cenzurę lwowską i fragmenty autografu; rękopis: Lw. Państw. Nauk. Bibl. (Zbiory Baworowskich, sygn. 1633/II)
# ''Obwieszczenie czasopisma, które Zakład Naukowy Księgozbioru imienia Ossolińskich wydawać będzie'', brak miejsca i roku wydania, druk włączony następnie do
# ''Nowy kalendarz, czyli świętnik lwowski na rok 1829'', Lwów (1828)
# ''Kazania... Zebrane z pozostałych jego rękopismów (przez J. A. Kamińskiego)'', Lwów 1832
# ''Obraz wieku panowania Zygmunta III..., czyli obraz stanu, narodu i kraju wystawiający: religią, obyczaje, nauki, prawa i prawodawstwo, swobody szlachty, obieralność królów, swawolę możnowładców, czyny duchowieństwa, stan wojska, handlu, rolnictwa, rzemiosł; pobory, monetę; ludzi znamienitych w obywatelstwie i rycerstwie, w naukach i sztukach; związki z państwami obcymi; przymioty i dzieje osobiste króla i jego rodziny, zgoła wszystko, co do dokładnego obrazu wieku tego należy'' t. 1-2, Poznań 1843-1858; fragm.
# ''Materiały do geografii Polski'', nieukończony słownik geograficzny; fragm.: ''Opis powiatu radomskiego przez... w rękopiśmie pozostały'', wyd. T. Lipiński, Warszawa 1847; rękopis: Ossolineum, sygn. 497-499/III, częściowo 500-501/III
# ''Galicja, czyli słownik historyczno-statystyczno-geograficzny królestwa Galicji'' t. 1-3, rękopisy Ossolineum: brulion sygn. 1824/I-1826/I; czystopis sygn. 1827/III-1829/III; t. 1: ''Galicja, jej ziemie, płody i ludy. Z pism pośmiertnych...'' (wyd. P. R.),
# ''Dzieje narodu i kraju Rusi Czerwonej, a w ogólności Rusi południowej'' t. 1-3; fragm.
# ''Dziennik czynności urzędowych Księgozbioru Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie... pisany od dnia 1 stycznia roku 1828'' (28 września 1829; następnie do 20 października 1829 uzupełniany z notat Siarczyńskiego inną ręką), wydanie i oprac. Z. Rzepa, Wrocław 1967; fragmenty ogł.: T. Modelski,
Ponadto rozprawy, artykuły, recenzje i powiastki Siarczyńskiego ogłaszano w czasopismach:
Siarczyński wydawał także
Ponadto w rękopisach Ossolineum znajduje się 28 rozpraw i wiadomości przygotowywanych do druku, m.in.: O cenzurze duchownej; O inkwizycji; Swobody i wole; Klasztory bazyliańskie w Galicji; Ordynacja Ostrogska; Słowianie, nie Słowianie; Biskupstwo bakońskie wołoskie (sygn. 149/II, 527/III, 2256/I, 2423/III, 5684/II, 5819/III).
=== Przekłady ===
# ''Uwaga na koszta pogrzebowe w Wiedniu'', Wrocław (Kraków) 1781; wyd. następne: Kraków 1801; przedr. A. M. Skałkowski w: ''Archiwum Wybickiego'' t. 1, Gdańsk 1948, s. 98-105 (jako pismo Wybickiego); przekł. z niemieckiego; wydany bezimiennie, zarejestrowany w bibliografii prac Siarczyńskiego w
# L. Echard: ''Dykcjonarzyk geograficzny, czyli opisanie królestw, prowincji, miast, biskupstw, księstw, hrabstw, margrabstw, portów, fortec i innych miejsc znaczniejszych w czterch częściach świata... Po angielsku napisana przez pana... z trzynastej edycji angielskiej na francuski język przełożony, powiększony i poprawiony przez ks. Vosgien. Na koniec z ósmej francuskiej edycji w polskim wydany języku, z dodatkiem zaszłych odmian i umieszczeniem wielu miast i prowincji polskich'' t. 1-3, Warszawa 1782-1783
# G. T. F. Raynal: ''Historia polityczna rewolucji amerykańskiej teraźniejszej'', Warszawa 1783
# (J. J. Dusch): ''Listy moralne do utworzenia pięknego serca stosowne, z niemieckiego na polski język przełożone'' t. 1-2, Kraków 1785-1788; wyd. następne: Kraków 1792-1793 (wyd. tytułowe); Kraków 1800 (jak wyżej); Kraków 1805; Kraków 1808
# F. T.
# J. H. Schmitt: ''Zgodność i różność między wschodnim i zachodnim kościołem, czyli pomysł ku połączeniu odstępnej cerkwi greckiej z kościołem
Kilka przekładów ogłaszano także w
=== Prace edytorskie ===
# ''Traktaty między mocarstwami europejskimi do roku 1763 zaszłe, podług lat porządku z przyłączoną potrzebnej historii wiadomością opisane'' t. 4-6, Warszawa 1789-1790
# ''Traktaty, konwencje handlowe i graniczne, wszelkie publiczne umowy, między Rzecząpospolitą Polską i obcymi państwami od roku 1764 dotąd, to jest do r. 1791, za panowania Stanisława Augusta zawarte, w swych oryginalnych językach zebrane i dla wygody powszechnej podane do druku'' cz. 1-2, Warszawa 1791.
Drobniejsze prace Siarczyńskiego ogłaszano w
=== Listy i materiały ===
Linia 111:
# Od różnych adresatów, m.in. od A. Rościszewskiego (listy wykorzystane jako karty do notatek), rękopisy: Ossolineum, sygn. 2423/III-2424/III
# Od K. Tańskiej z roku 1822, rękopisy: Ossolineum, sygn. 6524/II
# Od J. M. Ossolińskiego z roku 1823,
# Od K. Tańskiej około roku 1825,
# Od: ks. Kwiatkowskiego, H. Lubomirskiego, Ł. Gołębiowskiego, A. Cytry i innych (ws. słownika geograficznego), rękopis: Lw. Państw. Nauk. Bibl. (Ossolineum, sygn. 507/II)
# Od T. Dzieduszyckiego, ogłoszono pt. ''O krajopisie, czyli geografii'',
# Odpis metryki chrztu, rękopis: Ossolineum, sygn. 1113/I, s. 49
# Życiorys napisany własnoręcznie 16 lutego 1818, rękopis: Ossolineum, sygn. 2423/III k. 90-92.
Bardziej szczegółową bibliografię twórczości Siarczyńskiego podają:
O rękopisach Siarczyńskiego informują: J. Kolasa: ''O rękopisach F. Siarczyńskiego...'',
{{Przypisy}}
Linia 128:
== Linki zewnętrzne ==
* [http://kozienice.dt.pl/infopage.php?id=460 Ks. Franciszek Siarczyński] biogram
{{Kontrola autorytatywna}}
{{DEFAULTSORT:Siarczyński, Franciszek}}
[[Kategoria:Duchowni katoliccy I Rzeczypospolitej]]
|