Ekspresjonizm (literatura): Różnice pomiędzy wersjami

'''Ekspresjonizm''' (łac. ''expressio'' – wyraz, wyrażenie) – [[Awangarda (sztuka)|awangardowy]] [[prąd literacki]], który pojawił się około [[1910]] roku w Niemczech i trwał do końca [[Lata 20. XX wieku|lat 20. XX wieku]]. Miał liczne odpowiedniki w literaturach narodowych Europy, ale nigdzie nie uzyskał takiego stopnia zaawansowania jak na niemieckim obszarze językowym{{r|jeden}}.

Pierwsze próby sformułowania założeń teoretycznych nowego [[Prąd literacki|prądu literackiego]] pojawiły się w czasopiśmie monachijskim ''Die Erde'' w latach [[1905]]-[[1906]], jednak rzeczywista ekspansja ekspresjonizmu nastąpiła dopiero w [[1910]] roku dzięki takim czasopismom jak: ''Pan'', ''Die Aktion'' i ''Der Sturm'', ''Die Weissen Blätter'', ''Literarisches Echo'', ''Das Ziel'' czy ''Genius''{{r|hut73}}.

W literaturze polskiej tendencje ekspresjonistyczne pojawiły się jeszcze przed sformułowaniem założeń teoretycznych. Takie wiersze pisał w okresie [[Młoda Polska|Młodej Polski]] [[Tadeusz Miciński]]{{r|hut76}}, a elementy poetyki ekspresjonistycznej można odnaleźć także w twórczości [[Stanisław Przybyszewski|Przybyszewskiego]] i [[Wacław Berent|Berenta]]. Ale jako świadomy [[Prąd literacki|nurt literacki]] polski ekspresjonizm pojawił się pod koniec I wojny światowej. Jego inicjatorem był ziemianin [[Jerzy Hulewicz]], który w [[1917]] roku rozpoczął w Poznaniu publikację czasopisma ''[[Zdrój (dwutygodnik)|Zdrój]]'' (ukazywało się do [[1922]] roku). Dwutygodnik ten nie posiadał jasno sformułowanego [[Program literacki|programu literackiego]]. Redaktor naczelny stopniowo publikował swoje przemyślenia, które zostały wydane w roku [[1921]] pod postacią książki pt. ''Ego eimi. E ewangeliey Jezu Chrysta według spisania Janowego. Rzecz o Duchu uźrzana''{{r|hut77}}. Była to niedogmatyczna interpretacja ''Ewangelii św. Jana'', dotykająca spraw transcendentnych i kosmogonicznych. Autor nie formułował jednak zasad nowej poezji. Kwestię ekspresjonizmu poruszał także w swoich artykułach Przybyszewski (''Powrotna fala (Naokoło ekspresjonizmu)'', ''Ekspresjonizm, Słowacki i Genezis z ducha''), ale jego teksty nie wniosły żadnych nowych koncepcji.

W [[1918]] roku grupa młodych pisarzy i poetów, pod nazwą "„[[Bunt (grupa artystyczna)|Bunt]]"” urządziła wystawę obrazów w Poznaniu, jednocześnie publikując jako dodatek do ''Zdroju'' tzw. "Zeszyt„Zeszyt ''Buntu''"”. Poza redaktorem naczelnym poznańskiego czasopisma do do grupy należał także jego brat, [[Witold Hulewicz]], oraz: Małgorzata i Stanisław Kubiccy, Władysław Skotarek, Adam Bederski, [[August Zamoyski]], Jan Stur (Feingold) oraz [[Zenon Kosidowski]]. Grupa ta była już wyraźnie ekspresjonizująca. Od czasu włączenia się wymienionych twórców do redagowania ''Zdroju'' czasopismo zaczęło nabierać wyrazistości programowej. Teksty Jana Stura ''Czego chcemy'' oraz Zenona Kosidowskiego ''Z zagadnień twórczości'' niosły pełny, jasno sformułowany program ekspresjonistów. Twórcom nie wystarczyło jednak środków finansowych, aby wdrożyć swoje założenia w życie – nie powstały bowiem żadne wartościowe dzieła firmowane ich nazwiskami{{r|hut79}}. Wkrótce po upadku czasopisma rozproszyli się, rzadko publikując na własną rękę.

* ''Słownik terminów literackich'' pod red. [[Janusz Sławiński|Janusza Sławińskiego]]. Wrocław 2000. ISBN 83-04-04417-X.