Rekonstrukcja (Stany Zjednoczone): Różnice pomiędzy wersjami

'''Rekonstrukcja''' – to historyczna dla [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] nazwa okresu odbudowy państwa w latach [[1865]]-–[[1877]].

Po zakończonej [[Wojna secesyjna|wojnie secesyjnej]] należało ustabilizować trudną sytuację polityczną w kraju dotychczas stanowczo podzielonym. Już od samego zakończenia działań militarnych zaczęły narastać spory co do przyszłych losów pokonanych stanów[[Skonfederowane południaStany Ameryki|Skonfederowanych Stanów Ameryki]]. [[Radykalni republikanieRepublikanie]] optowali za modelem zbliżonym do [[Okupacja wojenna|okupacji wojskowej]], bardziej koncyliacyjne stanowisko zajmował [[Abraham Lincoln]], który został zastrzelony w [[Zamach na Abrahama Lincolna|zamachu]] w kwietniu 1865 roku, a jego politykę w tym zakresie próbował kontynuować kolejny prezydent [[Andrew Johnson]]. Często nie był jednak w stanie przeciwstawić się większości działań Republikanów.

W 1867 roku [[Kongres Stanów Zjednoczonych]] przegłosował prezydenckie weto w sprawie ustaw o rekonstrukcji w tym ustawy o piastowaniu urzędów ([[Tenure of Office Act]]). Ustawa ta zabraniała prezydentowi dymisjonować urzędników cywilnych, w tym także członków rządu, bez zgody [[Senat Stanów Zjednoczonych|Senatu]]. Chodziło o ochronę sekretarza wojny, [[Edwin M. Stanton|Edwina M. Stantona]], który reprezentował poglądy partii republikańskiej. Gdy Johnson zdymisjonował sekretarza wojny, w przekonaniu o niekonstytucyjności, wszczęto przeciwko niemu procedurę [[Impeachment|impeachmentuimpeachment]]u. Wiosną 1868 roku prezydent był przesłuchiwany przez Senat, lecz do wydania wyroku skazującego zabrakło jednego głosu.

Obszar południa podzielono na 5 okręgów wojskowych, obejmujących 10 stanów południa. Wyjątkiem było Tennesee[[Tennessee]], które bez oporów ratyfikowało [[14. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|14. poprawkę]]. Dowódcy okręgów sprawowali władzę cywilną i wojskową. Byli to najczęściej weterani poprzednich zmagań wojennych przybyli z Północy. Przybywali na południe wraz z rzeszami popleczników i działając na pograniczu prawa zbijali oni ogromne majątki, głownie na sprzedaży urzędów i skonfiskowanych ziem. Miejscowa ludność nazywała ich ''capetbaggerami[[carpetbagger]]ami'', ponieważ zjawiali się na południu tylko ze swoimi torbami podróżnymi -– napełniając je podczas urzędowania. Gdy w 1869 roku na czele państwa stanął bohater północy z czasów wojny secesyjnej, republikanin, [[Ulysses Grant]], doszło dalszego nasilenia represji wobec mieszkańców południa, gdyż nowy prezydent, w przeciwieństwie do poprzednika, nie próbował nawet powściągać republikańskiego radykalizmu. Sama mocna pozycja partii republikańskiej w tym okresie była wynikiem nie tylko wygranej wojny, ale poparcia Murzynów[[Afroamerykanie|Afroamerykanów]], o których prawa wyborcze konsekwentnie walczyli republikanie.

Jeszcze w 1865 roku ogłoszono amnestię dla uczestników walk po stronie Konfederacji, pod warunkiem złożenia przysięgi na wierność [[Unia (Stany Zjednoczone)|Unii]]. Powołano do życia komórkę Zjednoczonego Komitetu [[Kongres Stanów Zjednoczonych|Kongresu Stanów Zjednoczonych]], w którym obradowały oba "Domy" Republikanów jak i Konfederatów. Komitet zajął się m.in. opracowywaniem [[Rezolucja (polityka)|rezolucji]] nowych [[Konstytucja|konstytucji]] stanowych. Poszczególne stany były przyjmowane do Unii dopiero po ich zaakceptowaniu. Zwycięzcy [[Partia Republikańska (USA)|Republikanie]] całkowicie znieśli prawa wprowadzone na szczeblu centralnym przez [[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederatów]]. Dla sytuacji społecznej czarnej ludności USA (żyjącej nie tylko na terenie stanów wchodzących wcześniej w skład Konfederacji) największe znaczenie miała znosząca [[Niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych|niewolnictwo]] [[13. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych]], która weszła w życie [[18 grudnia]] [[1865 ]]roku. Tym niemniej rzeczywista sytuacja czarnoskórej ludności nie uległa większym zmianom; w tym samym czasie powstał bowiem [[Ku Klux Klan]], a odpowiedzią legislatur stanowych południa na nowe porządki było uchwalanie tzw. Czarnych Kodeksów ([[Prawa Jima Crowa]]), które dyskryminacyjnie regulowały sytuacje ludności murzyńskiej po odzyskaniu przez nią wolności. W zakresie praw wyborczych kres dyskryminacji rasowej położyła [[15. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|15. poprawka do konstytucji]], która weszła w życie w [[1870 ]]r. roku; w innych dziedzinach życia dyskryminacja w większym lub mniejszym stopniu utrzymała się aż do [[Lata 60. XX wieku|lat 60.]] [[XX wiek]]u, a niekiedy nawet dłużej.

Rekonstrukcja nie była okresem szczególnej pomyślności. Prezydentura Andrew Johnsona upłynęła pod znakiem sporów między prezydentem demokratą a republikańską większością w kongresie, dotyczących oprócz spraw czysto personalnych polityki wobec pokonanych stanów południa. Czas rządów Ulyssesa Granta kojarzony jest głównie z nieudolnością polityczną byłego wodza naczelnego i aferami, które szczególnie zaważyły na obrazie jego drugiej kadencji. Odbudowa gospodarcza po pierwszej wojnie totalnej, jaką była [[wojna secesyjna]] była procesem długotrwałym, mimo początków dynamicznej industrializacji, dopiero w 1871 zbiory bawełny powróciły do poziomu z przed 10 lat<ref>Historia Powszechna 1789-1870, Mieczysław Żywczyński, Warszawa 1979, str. 501</ref>.

Era rekonstrukcji była okresem również ważnych wydarzeń w USA takich jak ukończenie budowy [[Pierwsza Kolej Transkontynentalna|kolei transkontynentalnej]], ostatnie zwycięstwo [[Indianie Ameryki Północnej|Indian]] nad armią USA, które miało miejsce 25 czerwca 1876 roku [[Bitwa nad Little Bighorn|nad Little Bighorn]] czy [[zakup Alaski]].

Okres rekonstrukcji kończy przyjęcie w 1877 kompromisu, nazwanego później od tej daty [[Kompromis 1877 roku|kompromisem 1877 roku]]. Było to porozumienie zawarte przed ostatecznym ustaleniem wyników [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1876 roku|wyborów prezydenckich]] przez specjalną Komisję Kongresu między przywódcami [[Partia Demokratyczna (USA)|Partii Demokratycznej]] i [[Partia Republikańska (USA)|Partii Republikańskiej]]. Republikanie zobowiązali się do zakończenia okupacji stanów Południa w razie zwycięstwa ich kandydata, [[Rutherford Hayes|Rutherforda Hayesa]] nad demokratą [[Samuel J. Tilden|Samuelem TildemJ. Tildenem]], który w 1876 roku zdobył przewagę w głosowaniu powszechnym, a mimo to komitet elektorów wybrał na prezydenta Hayesa, który dotrzymał umowy i wycofał wojska okupujące południe.

* [[Mieczysław Żywczyński]]: ''Historia Powszechna 1789-1918, Ludwik Bazylow1870'', Warszawa 19811979, str 606-609500–501.