Victor Hugo: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m poprawa typografii, poprawa linków, WP:SK
dr. red.
Linia 64:
=== Aktywność literacka w latach Restauracji Burbonów ===
[[Plik:VHugo.jpg|thumb|Victor Hugo w młodości]]
Lata 1826–1829 były okresem wzmożonej aktywności literackiej Victora Hugo. W 1826 wydał tomik ''[[Ody i ballady]]'' (w 1828 wydany ponownie i poszerzony), zaśa w 1829 ''[[Poezje wschodnie]]''{{odn|Rosa|s=17–21}}. Pierwszy tom składał się z 23 wierszy o różnorodnej tematyce{{odn|Barrère|1968|s=44–45}}, w drugim dominowały utwory inspirowane motywami orientalnymi. W 1826 Hugo wydał także poszerzoną i uzupełnioną o wątek miłosny wersję swojej pierwszej powieści ''[[Bug-Jargal]]''. Nie odniosła ona jednak spodziewanego sukcesu, gdyż jej popularność przyćmił po miesiącu ''[[Cinq-Mars (literatura)|Cinq-Mars]]'' Alfredy de Vigny{{odn|Barrère|1968|s=48}}.
 
Znaczące zainteresowanie i żywe dyskusje wywołała natomiast wydana w 1829 powieść ''[[Ostatni dzień skazańca]]'' utrzymana w formie pamiętnika mężczyzny skazanego na śmierć. W ten sposób Hugo w zdecydowany sposób potępiał [[kara śmierci|karę śmierci]]{{odn|Rosa|s=17–21}}. Liczba młodych twórców romantycznych szybko rosła, a Hugo cieszył się w tym środowisku coraz większym autorytetem{{odn|Rosa|s=17–21}}. Sprzeciwiając się ograniczeniom nakładanym na prasę i twórczość literacką, odszedł ze środowiska ultrasów i zaczął wiązać się z liberałami{{odn|Adam|Lerminier|Morot-Sir|1980|s=97–100}}.
Linia 70:
Największe znaczenie miały jednak opublikowane przez Hugo w latach 1827–1829 dramaty{{odn|Rosa|s=17–21}}. Dla młodego twórcy napisanie – po wierszach i tekstach prozatorskich – dramatu stanowiło dopełnienie dotychczasowej aktywności literackiej{{odn|Barrère|1968|s=48}}. W 1827 Hugo opublikował ''Cromwella'', opatrzonego przedmową, w której wzywał do pełnej swobody w dramacie – zerwania z zasadami trzech jedności, łączenia konwencji komedii i tragedii, ukazywania bez przemilczeń scen brutalnych i krwawych. Z uwagi na swoje rozmiary (całość składała się z ponad 6 tys. wersów) ''Cromwell'' okazał się dramatem niescenicznym, przedmowa do niego osiągnęła znacznie większą popularność i uczyniła z Hugo, obok de Vigny'ego i [[Aleksander Dumas (ojciec)|Dumasa]], jednego z przywódców nowego, romantycznego nurtu w teatrze{{odn|Rosa|s=17–21}}. W 1829 Hugo ukończył pracę nad kolejnym dramatem, ''[[Marion Delorme]]''. Nie uzyskał jednak zgody na jego wystawienie; zarzucono mu, że ukazując XVII-wieczny dwór [[Armand-Emmanuel du Plessis, książę Richelieu|Richelieu]] krytykuje w rzeczywistości dwór Karola X. Aby Hugo zmienił tematykę swoich prac, proponowano mu potrojenie stale otrzymywanej pensji królewskiej, młody literat nie przyjął jednak tej propozycji{{odn|Rosa|s=17–21}}. Również klapą zakończyła się inscenizacja sztuki ''Amy Robsart'', stanowiącej adaptację powieści Scotta ''[[Kenilworth (powieść)|Kenilworth]]'' i wystawionej pod nazwiskiem szwagra autora, Paula Fouchera{{odn|Adam|Lerminier|Morot-Sir|1980|s=97–100}}.
 
Wobec braku perspektyw na wystawienie ''Marion Delorme'', Hugo przystąpił do pracy nad kolejnym dramatem zatytułowanym ''[[Hernani (dramat)|Hernani]]''. Oparty na motywie z literatury hiszpańskiej{{odn|Bieńkowski|1955}} tekst stosował w praktyce zasady swobodnego konstruowania dramatów postulowane przez Hugo w przedmowie do ''Cromwella''. Tym razem sztuka została zaakceptowana przez cenzurę i zespół Komedii Francuskiej. W czasie prób, którymi osobiście kierował Hugo, dochodziło jednak do kolejnych konfliktów. Tradycjonalistycznie podchodzący do dramatu zespół aktorów sceptycznie podchodził do wskazówek Hugo i odmawiał wymawiania niektórych kwestii, uznanych za zbyt śmiałe{{odn|Rosa|s=17–21}}. W czasie premiery dramatu na sali zgromadzili się zarówno obrońcy klasycyzmu w literaturze, jak i młodzi romantycy. Burzliwy przebieg kolejnych wystawieńprzedstawień dramatu, żywe reakcje publiczności i ożywione polemiki między obydwiema grupami twórców, w tym powstawanie parodii sztuki, przeszły do historii literatury francuskiej jako [[bitwa o Hernaniego]]{{odn|Bieńkowski|1955}}. O sukcesie ''Hernaniego'' przeważył entuzjazm młodzieży studenckiej, która interpretowała dzieło jako protest przeciw wszelkim ograniczeniom dla wolności, społecznej i osobistej{{odn|Adam|Lerminier|Morot-Sir|1980|s=97–100}}.
 
=== Życie i działalność literacka w latach monarchii lipcowej ===
Linia 99:
Victor Hugo aktywnie uczestniczył w obradach Izby Parów. W 1846 wygłosił mowę z apelem o łagodne potraktowanie organizatorów nieudanego zamachu na króla. Wypowiadał się w kwestii umożliwienia księciu Hieronimowi Bonaparte powrotu do Francji, przebiegu granicy państwa na Renie, jak również wzywał, by Francja wsparła aspiracje niepodległościowe Polaków{{odn|Barrère|1968|s=159}}.
 
Pod wpływem dramatycznych doświadczeń – śmierci córki, gwałtownego romansu z Biard i wynikłego z niego skandalu – Hugo po przerwie w twórczości (wywołanej zwiększoną aktywnością polityczną i towarzyską{{odn|Barrère|1968|s=156}}) przystąpił do pisania monumentalnej powieści zatytułowanej ''Nędze''. Opracował jej ogólny plan i na przestrzeniw ciągu kolejnych lat tworzył pojedyncze sceny i wątki. Był to początek pracy nad ''Nędznikami'', ukończonymi dopiero w 1860, gdyż w 1848, w przededniu rewolucji lutowej, pisarz porzucił tworzoną powieść{{odn|Rosa|s=39–43}}. Równocześnie Hugo pisał wiersze, jednak z powodu ich różnorodności tematycznej i formalnej nie publikował ich, gdyż nie mógłby stworzyć z nich jednego spójnego zbioru{{odn|Barrère|1968|s=158}}.
 
W 1848 na gruźlicę zmarła Claire, córka Juliette Drouet ze związku z malarzem Pradierem. Hugo szedł na czele jej konduktu pogrzebowego{{odn|Rosa|s=39–43}}. Twórca wznowił także romans z Léonie, posługującą się teraz nazwiskiem panieńskim d'Aunet{{odn|Rosa|s=39–43}}.
Linia 136:
W 1854 Hugo powrócił do zarzuconej powieści ''Nędze'', wybierając dla niej nowy tytuł – ''Nędznicy''. I tym razem jednak nie ukończył pracy, zajmował się bowiem równolegle tworzeniem tomu ''[[Piosenki ulic i lasów]]'' oraz epopei ''[[Legenda wieków]]''{{odn|Barrère|1968|s=243}}. W 1860, rok po publikacji epopei, Hugo postanowił skupić się wyłącznie na pisaniu ''Nędzników''. Konkretyzował wątki opracowane już wcześniej, dopracowywał tło obyczajowe utworu{{odn|Barrère|1968|s=243}}. Zarówno ''Legenda wieków'', jak i ''Nędznicy'' były dziełami o szczególnym znaczeniu dla dorobku Hugo. Wydana w 1862 powieść natychmiast osiągnęła ogromną popularność{{odn|Rosa|s=51–53}}. Hugo uważał, że było to jedno z jego najważniejszych dzieł, jeśli nie tekst najważniejszy w ogóle<ref>[http://www.alalettre.com/victor-hugo-oeuvres-miserables.php Les Misérables]</ref>. ''Legenda wieków'', opublikowana trzy lata wcześniej, zebrała różne recenzje. W ocenie Barrère'a jest to najlepsze dzieło poetyckie Hugo{{odn|Barrère|1968|s=235–239}}.
 
W 1864 pisarz ukończył pracę nad obszernym esejem poświęconym postaci Wiliama Szekspira. Tekst ten miał być jedynie przedmową do przekładu opracowanego przez młodszego syna pisarza, stał się jednak dziełem samodzielnym, w którym obok refleksji związanych z postacią Szekspira Hugo przedstawia własną wizję zadań poety: „karmienia duszy”, kształcenia szerokich mas poprzez literaturę, ukazywania prawdy, by wychować ludzkość do prawdziwej demokracji{{odn|Rosa|s=64–69}}. W 1865 Hugo wydał natomiast tom zatytułowany ''Piosenki ulic i lasów'', zaś w 1867 zbiór dramatów pt. ''Teatr na wolności''. W zbiorze znalazły się nigdy nie publikowaneniepublikowane ani nie wystawianeniewystawiane dramaty, przede wszystkim komedie, ukazujące problemy społeczne w bardziej pogodny sposób, niż powieści Hugo{{odn|Rosa|s=64–69}}.
 
W latach 50. i 60. Hugo wielokrotnie zabierał głos w aktualnych sprawach politycznych i społecznych. Jego pierwszą wielką interwencją była obrona [[John Brown|Johna Browna]], któremu następnie poświęcił także wiersze. Protestował przeciwko tłumieniu [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] w 1863, [[francuska interwencja w Meksyku|francuskiej interwencji w Meksyku]] w 1867, wspierał dążenia niepodległościowe [[Irlandczycy|Irlandczyków]], głosił pochwałę działań [[Giuseppe Garibaldi]]ego i bronił uczestników nieudanego powstania na [[Kreta|Krecie]]{{odn|Rosa|s=64–69}}. Korespondował z działaczami niepodległościowymi i lewicowymi z różnych krajów europejskich oraz z USA. Śledził przebieg [[wojna krymska|wojny krymskiej]]{{odn|Barrère|1968|s=184–185}}. W dalszym ciągu tworzył poezję zaangażowaną, rozważał wydanie drugiego tomu takich wierszy, który stanowiłby kontynuację ''Chłosty''. Ostatecznie zarzucił ten projekt, a opracowane utwory włączył do tomów ''Straszliwy rok'', ''[[Cztery strony ducha]]'', do kolejnych części ''Legendy wieków'' lub też zostały one wydane pośmiertnie{{odn|Barrère|1968|s=184–185}}.
Linia 233:
 
==== Poezja ostatnich lat życia ====
Hugo nie przestawał tworzyć wierszy do końca życia, a ich tematyka stale się zmieniała. W tomach opublikowanych w latach 70. XIX w. (''[[Straszliwy rok]]'', ''[[Dla moich wnucząt]]'') zawarł zarówno pogodne utwory dedykowane swoim wnukom, jak i satyry polityczne bliskie estetyce ''Chłosty''{{odn|Adam|Lerminier|Morot-Sir|1980|s=108–114}}. Z czasem coraz ważniejsze stawały siesię dla niego kwestie filozoficzne{{odn|Lanson|Tuffrau|1963|s=468–472}}. W ostatnich latach wiele miejsca poświęcił kwestiom religijnym. Krytykował zarówno ateizm, jak i [[klerykalizm]], głosił pochwałę wiary, sceptycznie oceniając natomiast religie instytucjonalne i zorganizowane wierzenia (poematy ''Papież'', ''Religia i religie''). W tomie ''[[Cztery strony ducha]]'' zebrał napisane w ciągu minionych czterech dekad poematy, by pokazać przykłady swojej twórczości lirycznej, epickiej, dramatycznej i satyrycznej{{odn|Adam|Lerminier|Morot-Sir|1980|s=108–114}}.
 
=== Grafiki ===
Linia 292:
* ''Żadnych granic! [[Ren]] dla wszystkich! Bądźmy jedną Republiką, bądźmy Stanami Zjednoczonymi Europy, bądźmy kontynentalną federacją, wolnością europejską, bądźmy pokojem światowym!'' (przemówienie w Zgromadzeniu Narodowym, 1 marca 1871)
 
* Gdy w sierpniu 1876 w okrutny sposób stłumiono powstania bośniackich [[Serbowie|Serbów]] i [[Bułgarzy|Bułgarów]] przeciwko [[imperium osmańskie]]mu, Hugo napisał manifest zatytułowany „Dla Serbii”: ''Zbrodnie pozostają zbrodniami a rządy nie mają więcej uprawnień od jednostek, aby napadać innych dopóki Europa jest solidarna. (...) To co się dzieje w Serbii pokazuje konieczność Stanów Zjednoczonych Europy. Niech po podzielonych rządach nastąpią zjednoczone ludy.''
 
* ''Chciałbym na koniec życia dokonać wielkiego dzieła i umrzeć. Tak oto ustanowić Stany Zjednoczone Europy.'' (Notatka z lat 1876–1878) <!-- Je voudrais signer ma vie par un grand acte, et mourir. Ainsi, la fondation des États-Unis d’Europe.-->
Linia 307:
[[Théophile Gautier]] porównywał Hugo do ogromnego drzewa{{odn|Barrère|1968|s=331–335}}. Sainte-Beuve był początkowo wielkim entuzjastą jego twórczości, w połowie lat 30. stał się wobec niego krytyczny, by po publikacji ''Nędzników'' przyznać, iż Hugo obdarzony był wyjątkowym talentem. [[Leconte de Lisle]] zestawiał Hugo z [[Himalaje|Himalajami]]{{odn|Barrère|1968|s=331–335}}.
 
[[Charles Baudelaire]] patrzył z uznaniem na Hugo, ale jednocześnie odczuwał też irytację wobec poety, tworzącego wiersze „polityczne”. [[Émile Zola]] wytknął mu chłód wobec [[komunardzi|komunardów]], i nie był tu jedyny, inni zaś krytykowali Hugo za przyjmowanie postaw zbyt prospołecznych. [[Gustave Flaubert]] podziwiał romantyzm Hugo, ale nie ufał „staremu krokodylowi”, którym to mianem określił pisarza po lekturze jego dygresji filozoficznych znajdujących się zwłaszcza w ''Nędznikach''. Baudelaire i [[Paul Verlaine]] podzielali punkt widzenia, według którego sztuka i zaangażowanie polityczne nie powinny być mieszane.
 
=== Odbiór Hugo i jego dzieł po śmierci ===